Metatron Là Ai?
Trong hành trình nghiên cứu Kinh Thánh và khám phá các truyền thống tôn giáo, nhiều Cơ Đốc nhân có thể bắt gặp cái tên Metatron. Tên gọi này mang theo một bầu không khí huyền bí và thường được gán cho những chức vụ, quyền năng phi thường trong một số văn học khải huyền Do Thái giáo. Tuy nhiên, với tư cách là những tín hữu Tin Lành, chúng ta cần đặt câu hỏi then chốt: Metatron có phải là một thực thể được Kinh Thánh dạy dỗ không? Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ dùng Lời Chúa làm thước đo để khảo sát nguồn gốc, những lời đồn đoán xung quanh Metatron, và quan trọng nhất, xác lập chân lý Kinh Thánh làm nền tảng cho đức tin và sự thờ phượng của chúng ta.
Trước hết, cần khẳng định một điều rõ ràng: Metatron không hề được nhắc đến trong toàn bộ Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước. Sự xuất hiện của Metatron chủ yếu nằm trong các tác phẩm văn học khải huyền Do Thái giáo (Jewish apocalyptic literature) và truyền thống Mysticism (huyền học), đặc biệt là trong sách 3 Enoch (còn gọi là Sách Hebrew của Enoch), được biên soạn nhiều thế kỷ sau thời Chúa Giê-xu.
Tên gọi “Metatron” có nguồn gốc không chắc chắn. Một số học giả cho rằng nó bắt nguồn từ tiếng Latinh “metator” (người dẫn đường, người tiên phong), hoặc từ tiếng Hy Lạp “meta thronon” (“bên cạnh ngai”, hoặc “người chia sẻ ngai”). Trong văn học này, Metatron thường được mô tả với những đặc điểm phi thường:
- Thiên Sứ Trưởng Tối Cao: Được gọi là “Vua của các thiên sứ” (Prince of the Presence).
- Thư Ký Thiên Đàng: Người ghi chép và giữ gìn các sổ sách trên thiên đàng.
- Đấng Trung Gian: Một số truyền thống mô tả ông là người hướng dẫn Môi-se trên núi Si-na-i hoặc dẫn dắt dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng.
- Mối Liên Hệ Với Ê-nốc: Trong sách 3 Enoch, Metatron được đồng nhất với nhân tiên tri Ê-nốc trong Kinh Thánh, người “đồng đi cùng Đức Chúa Trời... rồi mất biệt” (Sáng-thế Ký 5:24). Truyền thống này kể rằng Ê-nốc được đưa lên trời và biến đổi thành thiên sứ trưởng Metatron.
Những mô tả này, dù phức tạp và hấp dẫn, không phải là một phần của Kinh Thánh được linh cảm. Chúng thuộc về truyền thuyết và tư tưởng thần học phát triển muộn hơn. Là tín hữu Tin Lành, chúng ta tôn trọng nghiên cứu lịch sử tôn giáo, nhưng thẩm quyền tối cao cho đức tin và giáo lý của chúng ta phải luôn là Kinh Thánh – Lời được Đức Chúa Trời hà hơi (2 Ti-mô-thê 3:16).
Một số người cố gắng liên hệ Metatron với các nhân vật thiên sứ đặc biệt trong Kinh Thánh, chẳng hạn như “Thiên sứ của Đức Giê-hô-va” (Angel of the LORD) trong Cựu Ước. Thiên sứ này đôi khi xuất hiện như một Đấng mang thần tính, nhân danh chính Đức Chúa Trời (xem Sáng-thế Ký 16:7-13, 22:11-18; Xuất Ê-díp-tô Ký 3:2-6).
Tuy nhiên, Kinh Thánh không bao giờ đặt tên cho vị thiên sứ đặc biệt này là Metatron. Hơn nữa, bản chất và chức vụ của “Thiên sứ của Đức Giê-hô-va” đã tìm được sự ứng nghiệm trọn vẹn và rõ ràng trong Tân Ước: Chính là Chúa Giê-xu Christ, Ngôi Lời đời đời, trước khi nhập thể.
“Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta, đầy ơn và lẽ thật” (Giăng 1:1, 14).
Sự mặc khải tiệm tiến của Đức Chúa Trời đạt đến đỉnh điểm nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ngài không phải là một thiên sứ trưởng hay một thực thể thần linh thứ cấp. Ngài là Con Một của Đức Chúa Trời (Giăng 3:16), là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được... mọi vật đã được dựng nên trong Ngài... và Ngài có trước muôn vật” (Cô-lô-se 1:15-17). Trong thư Hê-bơ-rơ, tác giả khẳng định Chúa Giê-xu cao trọng hơn mọi thiên sứ (Hê-bơ-rơ 1:4-14).
Việc tò mò và thậm chí tôn sùng các thiên sứ như Metatron không phải là điều mới. Sứ đồ Phao-lô đã cảnh báo rõ ràng về điều này trong thư Cô-lô-se:
“Chớ để cho những kẻ kia cướp lấy phần thưởng của anh em, là kẻ lấy lòng khiêm nhường và sự thờ phượng thiên sứ làm đẹp lòng mình. Họ theo những sự xem thấy của mình, xác thịt cậy lòng kiêu ngạo mà vô ích, không liên lạc với đầu, là Đấng mà cả thân thể nhờ các lắt léo và các dây liên lạc mà được tiếp trợ kết hiệp, bởi Đức Chúa Trời khiến cho lớn lên.” (Cô-lô-se 2:18-19).
Lời cảnh báo này thật sự quan trọng. Sự chú ý vào các thiên sứ, dù với ý định tốt, có thể dẫn đến:
- Sự thờ phượng sai lầm: Chỉ một mình Đức Chúa Trời Ba Ngôi là đối tượng đáng nhận sự thờ phượng (Ma-thi-ơ 4:10; Khải-huyền 22:8-9).
- Đánh mất sự tập trung vào Christ: “Đầu” của Hội Thánh là Chúa Giê-xu Christ (Cô-lô-se 1:18). Mọi giáo lý và sự tìm hiểu phải quy về Ngài.
- Dựa trên “sự xem thấy” thay vì Lời Chúa: Truyền thống và khải tượng cá nhân không thể có thẩm quyền ngang hàng với Kinh Thánh.
Trở lại với câu chuyện Ê-nốc, Kinh Thánh cho chúng ta một bài học đơn giản nhưng quyền năng, hoàn toàn không cần đến truyền thuyết Metatron:
“Ê-nốc được sáu mươi lăm tuổi, sanh Mê-tu-sê-la. Sau khi sanh Mê-tu-sê-la rồi, Ê-nốc đồng đi cùng Đức Chúa Trời trong ba trăm năm, sanh con cái trai gái. Vậy, Ê-nốc hưởng thọ được ba trăm sáu mươi lăm tuổi. Ê-nốc đồng đi cùng Đức Chúa Trời, rồi mất biệt, bởi vì Đức Chúa Trời tiếp người đi.” (Sáng-thế Ký 5:21-24).
Từ ngữ Hê-bơ-rơ “đồng đi” (hithallek) diễn tả một mối tương giao mật thiết, thân tình và trung tín với Đức Chúa Trời. Ê-nốc được Chúa tiếp đi không phải vì ông trở thành một thiên sứ quyền năng, mà vì ông sống một đời sống đẹp lòng Chúa (Hê-bơ-rơ 11:5). Đây chính là tấm gương trung tâm cho chúng ta, chứ không phải những suy đoán về địa vị thiên sứ của ông.
Từ nghiên cứu trên, chúng ta rút ra những bài học thiết thực và vững chắc cho đời sống đức tin:
1. Lấy Chúa Giê-xu Christ Làm Trung Tâm Của Mọi Sự: Mọi sự tìm hiểu thuộc linh phải dẫn chúng ta đến gần Chúa Giê-xu hơn. Ngài là Đấng Trung Gian duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5). Chúng ta không cần một “Metatron” hay bất kỳ đấng trung gian nào khác. Sự cầu nguyện, thờ phượng và tương giao của chúng ta đều nhờ Danh Chúa Giê-xu mà đến trực tiếp với Đức Chúa Cha (Giăng 14:6, 13-14).
2. Đánh Giá Mọi Điều Theo Tiêu Chuẩn Kinh Thánh: Khi gặp bất kỳ giáo lý, khải tượng hay truyền thống nào, hãy hỏi: “Điều này có được Kinh Thánh dạy rõ ràng không? Có tôn cao Chúa Giê-xu và phù hợp với toàn bộ sứ điệp Phúc Âm không?” (Công vụ 17:11). Đừng để sự tò mò về những điều huyền bí làm lu mờ những lẽ thật căn bản và rõ ràng của Phúc Âm.
3. Sống Đời Sống “Đồng Đi Cùng Đức Chúa Trời” Như Ê-nốc: Thay vì mơ ước một địa vị siêu nhiên, chúng ta được kêu gọi sống một đời sống thánh khiết, trung tín và thân mật với Chúa mỗi ngày. Đó là sự kêu gọi cho mọi tín hữu. “Hãy bước đi trong Ngài” (Cô-lô-se 2:6). Sự vinh hiển thật không nằm ở chức tước, mà ở trong mối liên hệ được phục hòa với Đấng Tạo Hóa qua huyết của Đấng Christ.
4. Cảnh Giác Với Những Sự Dạy Dỗ Không Đến Từ Kinh Thánh: Hãy giữ lấy đức tin trong sáng và đơn giản nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu. Những giáo lý thêm thắt, phức tạp hóa, đưa ra các nhân vật trung gian mới thường có nguy cơ làm lệch hướng đức tin (Ga-la-ti 1:6-9). Hãy trung thành với “đạo đã truyền cho các thánh một lần đủ cả” (Giu-đe 1:3).
Metatron, xét trong bối cảnh của các văn bản ngoài Kinh Thánh, có thể là một nhân vật thú vị cho nghiên cứu tôn giáo so sánh. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta khẳng định mạnh mẽ rằng Metatron không có chỗ đứng trong đức tin hay thực hành thuộc linh của chúng ta. Kinh Thánh hoàn toàn không biết đến thực thể này.
Thay vào đó, Kinh Thánh giới thiệu cho chúng ta một Đấng vĩ đại hơn mọi thiên sứ, cao trọng hơn mọi danh hiệu: Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, Đấng Cứu Chuộc và là Chúa của chúng ta. Ngài là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được,” là Đấng tạo dựng và gìn giữ muôn vật, và là Đầu của Hội Thánh (Cô-lô-se 1:15-20). Sự tập trung của chúng ta, sự thờ phượng của chúng ta và toàn bộ hy vọng cứu rỗi của chúng ta phải đặt trọn vẹn nơi Ngài.
Ước mong mỗi chúng ta, qua bài nghiên cứu này, càng được củng cố trong lẽ thật Kinh Thánh, sống đời sống thân mật với Chúa, và luôn “bền đỗ... trong Đấng Christ, là nguồn cội của đức tin mình” (Cô-lô-se 2:6-7). Hãy để sự tò mò của chúng ta luôn dẫn đến việc tìm kiếm chính Chúa Giê-xu nhiều hơn, vì trong Ngài “có giấu mọi sự quí báu về khôn ngoan thông sáng” (Cô-lô-se 2:3).