Sách Cô-lô-se
Trong kho tàng quý báu của Tân Ước, thư tín của Sứ đồ Phao-lô gửi cho Hội thánh tại thành Cô-lô-se chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là một bức thư mục vụ giải quyết những vấn đề cụ thể, mà còn là một kiệt tác thần học, dựng lên một bức chân dung vĩ đại, đầy đủ và siêu việt về Chúa Cứu Thế Giê-xu. Sứ điệp trung tâm của sách có thể tóm gọn: Đấng Christ là Đầu của mọi sự, và trong Ngài, các tín hữu được đầy đủ trọn vẹn. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bối cảnh, cấu trúc, giáo lý then chốt và những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc từ bức thư quan trọng này.
Bối Cảnh & Mục Đích Của Thư Tín
Theo truyền thống, thư Cô-lô-se được Sứ đồ Phao-lô viết vào khoảng năm 60-62 S.C., trong lần bị giam lần đầu tại La Mã (Công vụ 28:30-31). Thành phố Cô-lô-se nằm trong vùng Tiểu Á (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ), và Hội thánh tại đây có lẽ được thành lập bởi Ê-pháp-ra, một người bạn đồng lao với Phao-lô (Cô-lô-se 1:7, 4:12-13). Điều thú vị là chính Phao-lô chưa từng đến thăm Hội thánh này (Cô-lô-se 2:1).
Mục đích chính của bức thư là để đối phó với một hệ thống giáo lý sai lạc đang đe dọa Hội thánh, thường được các học giả gọi là "tà thuyết Cô-lô-se". Tà thuyết này là một hỗn hợp nguy hiểm giữa:
- Chủ nghĩa khổ hạnh Do Thái giáo: Nhấn mạnh các luật lệ về thức ăn, ngày lễ, trăng mới, ngày Sa-bát (Cô-lô-se 2:16).
- Sự sùng bái thiên sứ: Tôn thờ các bậc "cầm quyền", "kẻ dự phần" (Cô-lô-se 2:18).
- Triết lý pha trộn (Syncretism) và tri thức bí truyền: Dựa trên "lời lẽ khôn khéo hư không, theo truyền thống của loài người, theo các lề thói của thế gian" chứ không theo Đấng Christ (Cô-lôse 2:8).
Chân Dung Siêu Việt Của Đấng Christ (Cô-lô-se 1:15-20)
Đây là phân đoạn then chốt, một trong những lời tuyên xưng cao trào nhất về thần tính và công việc của Chúa Giê-xu trong toàn bộ Kinh Thánh. Phao-lô dựng lên một chân dung hai mặt về Đấng Christ:
1. Đấng Christ trong Mối Quan Hệ với Đức Chúa Trời và Sự Sáng Tạo (câu 15-17):
- "Hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được" (eikōn tou Theou tou aoratou): Từ Hy Lạp "eikōn" không chỉ là bản sao, mà là sự biểu hiện đầy đủ, hoàn hảo và hữu hình của thực thể vô hình. Chúa Giê-xu là sự mặc khải trọn vẹn về bản tính và ý chỉ của Đức Chúa Trời (Giăng 1:18; Hê-bơ-rơ 1:3).
- "Con đầu lòng của cả thọ tạo" (prōtotokos pasēs ktiseōs): Cụm từ này không hàm ý Chúa là thọ tạo, nhưng khẳng định quyền tối thượng và địa vị thừa kế của Ngài trên mọi sự sáng tạo. Trong văn hóa Do Thái, "con đầu lòng" mang ý nghĩa về địa vị và quyền thừa kế tối cao (Sáng thế ký 49:3; Xuất Ê-díp-tô 4:22).
- Đấng Sáng Tạo và Đấng Gìn Giữ: "Muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... và vì Ngài mà được dựng nên" (câu 16). Ngài là nguyên nhân đích thực và mục đích tối hậu của sự sáng tạo. Hơn nữa, "muôn vật đều nhờ Ngài mà tồn tại" (câu 17) – từ Hy Lạp "sunestēken" nghĩa là "giữ lại với nhau", cho thấy Ngài không chỉ sáng tạo mà còn đang duy trì trật tự và sự vận hành của vũ trụ.
2. Đấng Christ trong Mối Quan Hệ với Sự Cứu Chuộc và Hội Thánh (câu 18-20):
- "Đầu của thân thể, tức là Hội thánh" (hē kephalē tou sōmatos tēs ekklēsias): Hình ảnh chuyển từ vũ trụ sang Hội thánh. "Kephalē" (đầu) không chỉ là phần trên cùng, mà còn là nguồn sự sống, sự điều khiển và quyền cai trị. Hội thánh lấy sự sống, sự hướng dẫn và sự lớn lên từ chính Đấng Christ.
- "Con đầu lòng từ trong kẻ chết" (prōtotokos ek tōn nekrōn): Đây là chiến thắng vinh quang! Trong lĩnh vực cứu chuộc, Ngài là người đầu tiên sống lại với một thân thể vinh hiển, bất diệt, đảm bảo sự sống lại cho tất cả những ai thuộc về Ngài (1 Cô-rinh-tô 15:20).
- Công Việc Hòa Giải Qua Huyết Ngài Trên Thập Tự Giá: Mục đích tối thượng là "khiến muôn vật lại hòa với Ngài" (câu 20). Sự hòa giải (apokatallassō) này là toàn diện – trên đất và trên trời – và được thực hiện "bởi huyết Ngài trên thập tự giá". Đây là nền tảng duy nhất cho sự tha tội và phục hòa với Đức Chúa Trời.
Sự Đầy Đủ Trọn Vẹn Của Tín Hữu Trong Đấng Christ (Cô-lô-se 2:9-10)
Đối diện với các giáo sư giả đòi hỏi những "tri thức" và "nghi lễ" đặc biệt để đạt được sự trọn vẹn thuộc linh, Phao-lô đưa ra lời tuyên bố quyết liệt và an ủi:
"Vì sự đầy dẫy của bổn tánh Đức Chúa Trời thảy đều ở trong Đấng ấy như có hình... Anh em có sự đầy dẫy của Ngài trong Ngài, là Đấng làm đầu mọi quyền cai trị và mọi thế lực." (Cô-lô-se 2:9-10)
"Sự đầy dẫy" (to plērōma): Đây là thuật ngữ thần học quan trọng. Trong các triết thuyết sai lạc, plērōma chỉ một chuỗi các cấp bậc thần linh trung gian. Nhưng Phao-lô khẳng định: Toàn bộ sự đầy trọn của thần tính – mọi thuộc tính, quyền năng và vinh quang của Đức Chúa Trời – đều hiện diện một cách hữu hình trong con người Giê-xu Christ. Và kỳ diệu hơn, vì tín hữu đã được kết hợp với Đấng Christ (chết, sống lại và được khiến sống cùng Ngài - 2:12-13), nên họ "có sự đầy dẫy của Ngài trong Ngài". Sự "đầy đủ" thuộc linh mà Cơ Đốc nhân tìm kiếm không phải ở bên ngoài Đấng Christ, mà đã được ban cho cách nhưng không trong mối liên hệ sống động với Ngài.
Đời Sống Thực Tiễn Phát Xuất Từ Sự Đầy Đủ Trong Đấng Christ (Cô-lôse 3:1-4:6)
Thần học cao siêu luôn dẫn đến đạo đức thực tiễn. Vì chúng ta đã được đồng sống lại với Đấng Christ, đời sống mới phải được thể hiện ra.
1. Tìm Kiếm Những Sự Ở Trên (3:1-4): Tâm trí phải hướng về lĩnh vực thuộc linh, nơi Đấng Christ đang ngồi bên hữu Đức Chúa Trời. Điều này không có nghĩa là thoát ly thực tại, nhưng để các giá trị và ưu tiên của thiên đàng chi phối mọi quyết định dưới đất.
2. Giết Chết Tội Lỗi Thuộc Về Đất (3:5-11): Phao-lô liệt kê những việc làm của xác thịt cần phải "làm cho chết" (nekrōsate – một hành động quyết liệt, dứt khoát). Cơ sở của sự đoán phạt này là vì tín hữu đã "lột bỏ người cũ" và "mặc lấy người mới" trong Đấng Christ.
3. Mặc Lấy Những Đức Tính Của Người Mới (3:12-17): Đây là bức tranh tuyệt đẹp về cộng đồng Cơ Đốc. Thay vì những tội lỗi cũ, tín hữu được kêu gọi "mặc lấy" (endusasthe – mặc vào như quần áo) lòng thương xót, nhân từ, khiêm nhường, mềm mại, nhịn nhục... Trên hết mọi sự ấy, phải mặc lấy lòng yêu thương (agapē), làm dây liên lạc của sự trọn lành. Lời của Đấng Christ phải ở đầy trong lòng, và mọi việc làm phải nhân danh Ngài mà làm.
4. Mối Quan Hệ Gia Đình Trong Chúa (3:18-4:1): Đạo đức Cơ Đốc đi vào từng ngóc ngách của đời sống: vợ chồng, cha con, chủ tớ. Điểm chung của tất cả các mối quan hệ này là "ở trong Chúa", "theo Chúa" và thực hiện với "lòng kính sợ Chúa". Đây không phải là sự áp chế, nhưng là trật tự yêu thương phản chiếu mối quan hệ giữa Đấng Christ và Hội thánh (Ê-phê-sô 5:22-33).
5. Đời Sống Cầu Nguyện & Cư Xử Với Người Ngoài (4:2-6): Sứ đồ kết thúc phần áp dụng bằng lời kêu gọi sốt sắng trong sự cầu nguyện, tỉnh thức và cảm tạ. Đặc biệt, ông nhấn mạnh đến cách cư xử khôn ngoan với người ngoài, lời nói phải luôn có ân hậu và được muối mặn, để biết đối đáp với mỗi người.
Áp Dụng Thực Tế Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Sách Cô-lô-se vang vọng đến Hội thánh ngày nay với sự cấp thiết không kém. Dưới đây là những áp dụng thiết thực:
1. Đấng Christ Là Trung Tâm Của Mọi Sự: Trong một thế giới đầy những triết lý, tôn giáo và chủ nghĩa hấp dẫn, chúng ta phải kiên định xem Đấng Christ là đủ cho sự cứu rỗi, sự khôn ngoan và sự đầy đủ thuộc linh. Mọi giáo lý phải được đem ra "so sánh với Đấng Christ".
2. Chống Lại Các Hình Thức "Tà Thuyết Cô-lô-se" Hiện Đại: Bất kỳ giáo lý nào thêm vào ân điển, đòi hỏi những trải nghiệm bí mật, nghi lễ đặc biệt, hoặc hạ thấp thần tính và công việc chuộc tội trọn vẹn của Chúa Giê-xu, đều là tiếng vọng của tà thuyết xưa. Chúng ta được kêu gọi "giữ vững Đấng làm đầu" (2:19).
3. Sống Ra Đời Sống Đã Được Đổi Mới: Đạo đức Cơ Đốc không phải là một bộ luật, mà là sự đáp ứng tự nhiên của một con người đã được đồng chết và đồng sống lại với Đấng Christ. Hãy chủ động "giết chết" những tội lỗi quen thuộc và chủ động "mặc lấy" những đức tính của Chúa Giê-xu mỗi ngày.
4. Xây Dựng Hội Thánh Và Gia Đình Trong Tình Yêu Thương: Mối liên hệ giữa các tín hữu phải được đặc trưng bởi lòng thương xót, sự tha thứ và đặc biệt là tình yêu thương (agapē). Gia đình là chiến trường để sống ra phúc âm, nơi vợ chồng, cha mẹ và con cái cùng phản chiếu mối tương giao giữa Đấng Christ và Hội thánh.
Kết Luận
Sách Cô-lô-se là lời thuốc giải mạnh mẽ cho mọi thứ tôn giáo pha trộn và chủ nghĩa hình thức. Nó nâng cao tầm nhìn của chúng ta về một Chúa Cứu Thế vĩ đại, siêu việt, là Đấng Sáng Tạo, Đấng Gìn Giữ, Đầu của Hội thánh và là Đấng Hòa Giải duy nhất. Đồng thời, nó đưa chân lý cao siêu ấy vào từng chi tiết của đời sống thường nhật. Ước gì mỗi chúng ta, sau khi nghiên cứu thư tín này, có thể cùng Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: "Đấng Christ ở trong anh em, là sự trông cậy về vinh hiển" (Cô-lô-se 1:27), và sống một đời sống xứng đáng với Chúa, đẹp lòng Ngài trong mọi việc, kết quả trong mọi việc lành và càng ngày càng thêm lên trong sự hiểu biết Đức Chúa Trời (1:10).