Sứ điệp của Chúa Giê-su cho Hội thánh Bẹt-găm trong sách Khải Huyền là gì?

Trong số bảy bức thư gửi cho các Hội thánh tại Tiểu Á được chép trong sách Khải Huyền, sứ điệp gửi đến Hội thánh Bẹt-găm (Khải Huyền 2:12-17) mang một sự sắc bén đặc biệt, pha trộn giữa lời khen ngợi chân thành và lời khiển trách nghiêm khắc. Bức thư này không chỉ là một thông điệp lịch sử cho một Hội thánh ở thế kỷ thứ nhất, mà còn là một gương soi, một lời cảnh tỉnh và một lời hứa vượt thời gian cho mọi thế hệ Cơ Đốc nhân sống trong một môi trường văn hóa thù nghịch với niềm tin thuần khiết. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích bối cảnh, từ ngữ, và thần học của sứ điệp này, rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống đức tin ngày nay.

Thành Bẹt-găm (tiếng Hy Lạp: Πέργαμον, Pergamon) không đơn thuần là một thành phố bình thường. Đây là thủ đô của tỉnh La Mã tại Asia, một trung tâm hành chính, văn hóa và tôn giáo quan trọng. Đặc biệt, nơi đây được mệnh danh là "nơi có ngai của quỉ Sa-tan" (câu 13). Cụm từ này cần được hiểu trên nhiều phương diện:

• Trung tâm thờ phượng hoàng đế: Bẹt-găm là nơi đầu tiên tại Tiểu Á xây dựng đền thờ dành riêng cho việc thờ phượng hoàng đế La Mã (dâng lên Augustus). Việc từ chối tế lễ cho "Chúa Sê-sa" (Κύριος Καῖσαρ, Kyrios Kaisar) đồng nghĩa với tội phản quốc.
• Thánh địa của các thần ngoại: Thành phố này nổi tiếng với bệ thờ khổng lồ dâng cho thần Zeus (Bàn thờ lớn của Pergamon, hiện được trưng bày tại Berlin), và là trung tâm thờ thần Y thuật Asclepius (biểu tượng là con rắn), vị thần được tôn xưng là "Đấng Cứu Rỗi" (Soter).
• Ngai của Sa-tan: Cụm từ này (ὁ θρόνος τοῦ Σατανᾶ, ho thronos tou Satana) biểu thị rằng Bẹt-găm là một căn cứ địa, một trung tâm quyền lực của các thế lực thù nghịch với Đức Chúa Trời. Áp lực tôn giáo, chính trị và văn hóa ở đây là cực kỳ lớn, đe dọa hủy diệt đức tin thuần khiết.

Trong bối cảnh đó, Hội thánh tại Bẹt-găm hiện diện như một "tiền đồn" của Nước Trời ngay trong lòng đế quốc của Sa-tan.

Mỗi bức thư đều bắt đầu bằng danh xưng đặc biệt của Chúa Giê-su, được rút ra từ khải tượng về Con Người trong Khải Huyền 1. Với Hội thánh Bẹt-găm, Ngài phán: "Người có thanh gươm nhọn hai lưỡi" (câu 12). Thanh gươm (ῥομφαία, rhomphaia) là biểu tượng của lời phán xét và uy quyền tối thượng (Khải Huyền 1:16; 19:15). Trong bối cảnh một thành phố của quyền lực trần gian, Chúa khẳng định Ngài mới là Đấng nắm giữ uy quyền tối hậu và Lời Ngài là tiêu chuẩn để phán xét mọi sự.

Chúa Giê-su bày tỏ sự thấu hiểu sâu sắc: "Ta biết nơi ngươi ở, đó là nơi Sa-tan có ngai". Ngài thừa nhận hoàn cảnh khó khăn tột bậc của họ. Giữa áp lực đó, Hội thánh vẫn "giữ vững danh Ta" (κρατεῖς τὸ ὄνομά μου, krateis to onoma mou). Động từ "giữ vững" (κρατέω, krateō) mang nghĩa nắm chặt, gìn giữ một cách mạnh mẽ. Họ không từ bỏ đức tin nơi Danh Giê-su Christ là Chúa (Kyrios), một sự tuyên xưng trực tiếp thách thức danh hiệu "Chúa Sê-sa".

Đỉnh điểm của lời khen là câu chuyện về An-ti-ba (Antipas). Chúa gọi ông là "kẻ làm chứng trung tín của Ta" (ὁ μάρτυς μου ὁ πιστός μου, ho martys mou ho pistos mou). Từ "μάρτυς" (martys) vừa có nghĩa là người làm chứng, vừa hàm ý người tử đạo. An-ti-ba đã làm chứng bằng chính mạng sống mình. Sự tử đạo của ông xảy ra "giữa các ngươi, là nơi Sa-tan ở", cho thấy sự thù nghịch công khai và dữ dội. Dù vậy, Hội thánh vẫn không chối bỏ đức tin.

Tuy nhiên, từ lời khen, Chúa chuyển sang một lời khiển trách nghiêm khắc. Họ trung tín đối ngoại nhưng lại có vấn đề nghiêm trọng đối nội: sự thỏa hiệp về giáo lý. Chúa chỉ ra hai nhóm người và hai giáo lý sai lầm:

1. Những kẻ giữ đạo lý của Ba-la-am (câu 14): Chúa nhắc lại câu chuyện trong Dân Số Ký 22-25, 31. Ba-la-am không thể rủa sả dân Y-sơ-ra-ên, nên đã dạy vua Ba-lác một mưu kế: "dỗ dân Y-sơ-ra-ên ăn của cúng thần tượng và phạm tội tà dâm". Nguyên tắc của Ba-la-am là: nếu không thể tiêu diệt dân Chúa từ bên ngoài, hãy làm ô uế họ từ bên trong thông qua sự hòa đồng văn hóa và đạo đức suy đồi. Tại Bẹt-găm, một số tín hữu đã chấp nhận tham dự các bữa tiệc tại đền thờ (liên quan đến việc ăn thịt cúng thần tượng) và các hành vi vô luân thường đi kèm, với lý biện minh rằng đó là cách để hòa nhập xã hội và tránh bắt bớ.
2. Những kẻ giữ đạo lý của nhóm Ni-cô-la (câu 15): Đây có thể là một nhóm dị giáo tương tự hoặc cùng một tinh thần với đạo lý Ba-la-am. Tên Ni-cô-la (Νικόλαος, Nikolaos) có nghĩa "chinh phục dân chúng". Giáo lý này có thể đề cao sự "tự do" quá trớn, cổ vũ cho sự thỏa hiệp với các tập tục ngoại giáo, tạo nên một giai cấp giáo sĩ cai trị ("chinh phục") đám đông tín hữu bình thường, đi ngược với tinh thần đầy tớ khiêm nhường của Chúa Giê-su.

Chúa phán: "Ngươi cũng có những kẻ giữ đạo lý đó". Vấn đề không phải chỉ là có sự hiện diện của các giáo sư giả, mà là Hội thánh, trong sự khoan dung sai lầm, đã chịu đựng (ἔχεις, echeis - có, cho phép tồn tại) những đạo lý ấy. Sự trung tín bên ngoài bị vô hiệu hóa bởi sự thỏa hiệp bên trong.

Lời cảnh báo thật nghiêm túc: "Vậy, hãy ăn năn đi! Bằng chẳng, Ta sẽ mau đến cùng ngươi, lấy thanh gươm ở miệng Ta mà đánh chúng nó." Chúa kêu gọi toàn thể Hội thánh phải ăn năn (μετανόησον, metanoēson) - một sự thay đổi tâm trí và hành động. Nếu không, chính Ngài, Đấng có thanh gươm, sẽ đến trong sự phán xét. Sự phán xét này hướng vào "chúng nó" - những kẻ giữ đạo lý sai lầm, nhưng trách nhiệm ăn năn thuộc về toàn thể Hội thánh. Sự trì hoãn sẽ dẫn đến hành động phán xét trực tiếp từ Chúa.

Lời hứa dành cho "kẻ nào thắng" (τῷ νικῶντι, tō nikōnti) - tức là người vượt qua thử thách bên ngoài và không thỏa hiệp bên trong:

• Ta sẽ cho ăn ma-na đang giấu kín: Ma-na là lương thực siêu nhiên trong đồng vắng (Xuất Ê-díp-tô Ký 16). "Ma-na đang giấu kín" (τὸ μάννα τὸ κεκρυμμένον, to manna to kekrymmenon) tượng trưng cho sự nuôi dưỡng thiêng liêng thầm kín, sâu nhiệm mà thế gian không biết, đối lập với "của cúng thần tượng" ô uế.
• Ta sẽ cho hòn sỏi trắng: Trong văn hóa La Mã, sỏi trắng (ψῆφον λευκήν, psēphon leukēn) có nhiều ý nghĩa: phiếu bầu để tuyên trắng án trong tòa án, vé vào dự tiệc, hoặc dấu hiệu của tình bạn đặc biệt. Nó biểu thị sự xưng công bình, sự chấp nhận, và quyền đặc biệt vào nơi thân mật với Chúa.
• Trên sỏi đó có viết một tên mới: Việc được ban cho một tên mới biểu thị quyền sở hữu, mối quan hệ mật thiết và bản chất mới (Xem Ê-sai 62:2; 65:15). "Ngoài kẻ nhận lấy không ai biết đến" nhấn mạnh tính cá nhân và thân mật trong mối quan hệ giữa Cứu Chúa và người được cứu. Đây là sự đáp lại trọn vẹn cho những ai từ chối thờ lạy hoàng đế để giữ vững Danh Chúa.

Sứ điệp cho Hội thánh Bẹt-găm vang vọng mạnh mẽ trong thời đại của chúng ta, nơi mà Hội thánh cũng đang sống "tại nơi có ngai của Sa-tan" – giữa một nền văn hóa ngày càng thế tục hóa, thờ ơ hoặc thù nghịch với các giá trị Phúc Âm.

1. Giữ Vững Danh Chúa Giữa Áp Lực: Chúng ta được kêu gọi trung tín tuyên xưng Chúa Giê-su là Chúa (Công Vụ 4:12) trong mọi lĩnh vực của đời sống – công việc, học đường, xã hội – dù có thể phải trả giá. Sự trung tín của An-ti-ba nhắc nhở rằng làm chứng đôi khi dẫn đến sự chống đối cực đoan.
2. Cảnh Giác Với Sự Thỏa Hiệp Tinh Vi (Đạo Lý Ba-la-am): Sa-tan thường tấn công không phải bằng sự bắt bớ trực tiếp, mà bằng chiến lược dụ dỗ hòa nhập. Cơ Đốc nhân ngày nay cần tỉnh thức trước những "đạo lý Ba-la-am" hiện đại: lối sống đề cao chủ nghĩa cá nhân thái quá, chủ nghĩa tiêu thụ, đạo đức tương đối, hay việc dung hòa niềm tin với các triết lý trần gian để được xã hội chấp nhận. Chúng ta phải từ chối "ăn của cúng thần tượng" – tức là tham gia vào những hệ thống giá trị và hành vi làm ô uế đời sống thánh khiết.
3. Không Khoan Dung Với Giáo Lý Sai Lầm: Hội thánh phải có thái độ dứt khoát với những sự dạy dỗ sai lạc Kinh Thánh, dù chúng được trình bày dưới vẻ ngoài "mở rộng vòng tay", "tự do trong ân điển" hay "thích nghi văn hóa". Sự yêu thương chân thật phải đi đôi với sự thật (Ê-phê-sô 4:15).
4. Ăn Năn Cá Nhân và Tập Thể: Khi phát hiện sự thỏa hiệp trong chính mình hoặc trong cộng đồng đức tin, chúng ta phải mau chóng ăn năn. Sự ăn năn là hành động của đức tin và vâng lời, đưa chúng ta trở lại với sự thuần khiết của Phúc Âm.
5. Sống Với Viễn Cảnh Phần Thưởn: Lời hứa về "ma-na đang giấu kín" và "tên mới" khích lệ chúng ta rằng mọi sự từ bỏ và trung tín ở đời này đều có ý nghĩa vĩnh cửu. Sự nuôi dưỡng thầm lặng của Chúa và mối tương gông cá nhân thâm sâu với Ngài là phần thưởn vô giá, xứng đáng để chúng ta tranh chiến.

Sứ điệp cho Hội thánh Bẹt-găm là một hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ xuyên suốt các thời đại. Nó cho thấy rằng một Hội thánh có thể anh dũng đứng vững trước những cuộc tấn công bên ngoài, nhưng lại có nguy cơ sụp đổ từ bên trong bởi sự thỏa hiệp và dung dưỡng giáo lý sai lạc. Chúa Giê-su Christ, Đấng cầm thanh gươm sắc bén của Lời Đức Chúa Trời, kêu gọi chúng ta sống một đức tin toàn vẹn: trung tín trong lời làm chứng và thuần khiết trong giáo lý cùng nếp sống. Ước gì mỗi chúng ta, với sự giúp đỡ của Đức Thánh Linh, có thể là những "kẻ thắng" tại chính "nơi Sa-tan có ngai" trong thế hệ của mình, và cuối cùng được nhận lấy tên mới từ chính tay Đấng đã chiến thắng tử thần.

"Ai có tai, hãy nghe lời Đức Thánh Linh phán cùng các Hội thánh!" (Khải Huyền 2:17a).