Người bà con chuộc sản là gì?

Trong hành trình đọc và nghiên cứu Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, chúng ta thường bắt gặp một khái niệm độc đáo và đầy ý nghĩa: “Người bà con chuộc sản” (tiếng Anh: Kinsman-Redeemer). Đây không chỉ là một quy định pháp lý trong xã hội Y-sơ-ra-ên cổ đại, mà còn là một hình bóng tuyệt vời, một “bức tranh tiên tri” sống động về công việc cứu chuộc của Đấng Mê-si-a – Chúa Giê-xu Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa, bối cảnh, những gương mẫu trong Kinh Thánh và quan trọng nhất là sự ứng nghiệm trọn vẹn trong Đấng Christ, cùng những áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Khái niệm “người bà con chuộc sản” bắt nguồn từ luật pháp Môi-se, được Đức Chúa Trời thiết lập để bảo vệ sự ổn định của gia tộc, quyền sở hữu đất đai và phẩm giá của cá nhân trong cộng đồng Y-sơ-ra-ên. Từ gốc Hê-bơ-rơ được sử dụng là “go’el” (גֹּאֵל), có nghĩa là “người chuộc lại”, “người giải cứu” hoặc “người báo thù huyết”. Từ này xuất phát từ động từ “ga’al”, mang ý nghĩa hành động để lấy lại, khôi phục, hoặc đòi lại quyền sở hữu.

Chức năng của go’el được quy định rõ ràng, chủ yếu trong sách Lê-vi Ký chương 25 và Dân Số Ký chương 35:

• 1. Chuộc Lại Đất Đai (Lê-vi Ký 25:25): “Nếu anh em ngươi trở nên nghèo, và phải bán sản nghiệp mình, thì người bà con gần có quyền chuộc phải đến chuộc sản nghiệp của anh em ngươi đã bán.” Đất đai là cơ nghiệp Đức Giê-hô-va ban cho từng chi phái và gia đình (Lê-vi Ký 25:23). Việc mất đất do nghèo khó là một thảm họa. Người bà con gần (go’el) có nghĩa vụ và đặc quyền mua lại (chuộc lại) mảnh đất đó để giữ nó trong gia tộc.
• 2. Chuộc Lại Tự Do (Lê-vi Ký 25:47-49): Nếu một người Y-sơ-ra-ên vì nghèo khó phải bán mình làm tôi mọi cho một người ngoại bang cư ngụ giữa họ, thì người bà con có quyền chuộc phải tìm cách chuộc người ấy về. Đây là sự bảo vệ phẩm giá và tự do.
• 3. Báo Thù Huyết (Dân Số Ký 35:19): Trong trường hợp có kẻ giết người, “người bà con của kẻ chết” (go’el haddam – người chuộc huyết) có trách nhiệm truy đuổi kẻ sát nhân cố ý. Đây là biện pháp công lý thay cho gia đình nạn nhân.

Để trở thành go’el, một người phải đáp ứng ba điều kiện then chốt:

1. Có Quan Hệ Huyết Thống: Phải là bà con gần (thường là anh, chú, hoặc người trong gia tộc).
2. Có Khả Năng Thực Hiện: Phải đủ tài chính hoặc khả năng để thực hiện việc chuộc lại.
3. Sẵn Lòng Thực Hiện: Phải tự nguyện đảm nhận trách nhiệm này.

Kinh Thánh cung cấp những câu chuyện cụ thể, sinh động về chức vụ của người go’el, giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa của nó.

A. Gương Mẫu Lý Tưởng: Bô-ô và Ru-tơ
Câu chuyện trong sách Ru-tơ là minh họa trọn vẹn và đẹp đẽ nhất về một go’el. Sau khi chồng và cha chồng qua đời, Ru-tơ (một người ngoại bang Mô-áp) và Na-ô-mi (mẹ chồng, người Y-sơ-ra-ên) trở về Bết-lê-hem trong cảnh nghèo khó, không có con trai nối dõi. Ru-tơ đi mót lúa trong ruộng của Bô-ô, một người bà con giàu có và đạo đức.

Bô-ô đáp ứng đầy đủ ba điều kiện của một go’el: 1. Huyết thống: Ông là bà con gần của Ê-li-mê-léc, chồng của Na-ô-mi (Ru-tơ 2:1, 3:12). 2. Khả năng: Ông là một người có tài sản, “một người quyền quý giàu có” (Ru-tơ 2:1). 3. Sự sẵn lòng: Ông chủ động bảo vệ, cung cấp và cuối cùng sẵn sàng chuộc lại sản nghiệp và cưới Ru-tơ (Ru-tơ 3:11, 4:9-10).

Thủ tục chuộc lại diễn ra trước mặt các trưởng lão tại cổng thành (Ru-tơ 4:1-12). Một người bà con gần hơn từ chối vì sợ ảnh hưởng đến sản nghiệp riêng (Ru-tơ 4:6). Bô-ô đã không do dự, ông tuyên bố: “Ngày nay, hãy làm chứng tại cửa thành… rằng ta chuộc mọi sản nghiệp thuộc về Ê-li-mê-léc… và ta cũng lấy Ru-tơ, người Mô-áp, vợ của Ma-la-lôn, làm vợ” (Ru-tơ 4:9-10). Hành động này không chỉ khôi phục đất đai mà còn “làm cho kẻ chết được nối danh trên sản nghiệp mình” (Ru-tơ 4:5, 10). Kết quả, Ru-tơ trở thành tổ mẫu của Vua Đa-vít và sau này là của Chúa Giê-xu Christ (Ma-thi-ơ 1:5).

B. Hình ảnh Tiên Tri: Giê-rê-mi
Trong thời kỳ Giê-ru-sa-lem sắp sụp đổ, Đức Giê-hô-va truyền cho tiên tri Giê-rê-mi một hành động tiên tri: chuộc lại cánh đồng tại A-na-tốt của người anh em họ (Giê-rê-mi 32:6-15). Dù biết đất sắp rơi vào tay quân Ba-by-lôn, Giê-rê-mi vẫn làm theo, mua ruộng, ký khế ước trước mặt người làm chứng. Hành động này là một dấu hiệu của niềm hy vọng: “Vì Đức Giê-hô-va vạn quân, Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, phán như vầy: Trong đất nầy, người ta sẽ còn mua nhà, ruộng, và vườn nho nữa” (Giê-rê-mi 32:15). Người go’el ở đây là hình bóng về sự trung tín của Đức Chúa Trời, Đấng hứa sẽ phục hồi và khôi phục dân sự Ngài sau sự phán xét.

Tân Ước mặc khải rằng tất cả những hình bóng trong Cựu Ước đều tìm thấy sự ứng nghiệm trọn vẹn, phong phú và siêu việt trong con người và công việc của Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Đấng Chuộc Tội (Redeemer) tối cao. Từ Hy Lạp tương đương là “lytrotes” (Λυτρωτής) (Công vụ 7:35) hoặc các từ liên quan “apolytrōsis” (sự chuộc lại) và “lytroomai” (chuộc). Chúng ta hãy xem Chúa Giê-xu đáp ứng và vượt trội các điều kiện của một go’el như thế nào:

1. Ngài Có Quan Hệ Huyết Thống Với Chúng Ta:
Để trở thành go’el của loài người, Con Đức Chúa Trời đã phải trở nên giống như chúng ta. “Vả, vì con cái có phần về huyết thịt, nên chính Đức Chúa Jêsus cũng có phần trong đó… Vậy thì, về mọi mặt, Ngài phải giống như anh em mình” (Hê-bơ-rơ 2:14, 17). Sự nhập thể của Chúa Giê-xu khiến Ngài trở thành “người Bà Con” gần nhất của chúng ta, chia sẻ trọn vẹn nhân tính (ngoại trừ tội lỗi).

2. Ngài Có Khả Năng Để Chuộc:
Giá chuộc không phải là vàng hay bạc, mà là “huyết báu của Đấng Christ” (I Phi-e-rơ 1:18-19). Chỉ có sự vô tội, thánh khiết trọn vẹn và sự sống vĩnh hằng của Con Đức Chúa Trời mới đủ giá trị để trả giá cho tội lỗi của cả nhân loại. Ngài là Đấng duy nhất “có quyền năng” (Ma-thi-ơ 9:6) để tha tội và có sự sống trong chính mình để ban cho (Giăng 5:26).

3. Ngài Hoàn Toàn Sẵn Lòng:
Không ai bắt buộc Ngài. Tình yêu thương và ân điển là động cơ của Ngài. “Chẳng ai cất sự sống ta đi, nhưng tự ta phó cho” (Giăng 10:18). Chúa Giê-xu là “Chiên Con… đã bị giết từ buổi sáng thế” (Khải Huyền 13:8) trong chương trình cứu chuộc của Đức Chúa Cha. Ngài vui lòng làm trọn ý muốn của Cha (Hê-bơ-rơ 10:7).

Chúa Giê-xu đã thực hiện trọn vẹn chức vụ của go’el một cách siêu việt:

• Chuộc Lại Sản Nghiệp Đã Mất: A-đam đã đánh mất “sản nghiệp” là sự thông công với Đức Chúa Trời và quyền cai trị trong sự thánh khiết. Chúa Giê-xu chuộc lại quyền làm con Đức Chúa Trời cho chúng ta. “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời” (Giăng 1:12). Chúng ta trở thành “kẻ kế tự” của Đức Chúa Trời và “đồng kế tự với Đấng Christ” (Rô-ma 8:17).
• Chuộc Lại Tự Do: Chúng ta là tôi mọi cho tội lỗi và Sa-tan. Chúa Giê-xu giải phóng chúng ta: “Ấy vậy, nếu Con buông tha các ngươi, các ngươi sẽ thật được tự do” (Giăng 8:36). Sự chuộc lại này giải thoát chúng ta khỏi “án phạt của tội lỗi” (sự chết) và “quyền lực của tội lỗi” (Rô-ma 6:18, 22).
• Báo Thù Huyết – Thỏa Mãn Công Lý: Tội lỗi đòi hỏi sự trả giá bằng sự chết (Rô-ma 6:23). Chúa Giê-xu, với tư cách là go’el, đã đổ huyết mình ra để đáp ứng yêu cầu công chính của Đức Chúa Trời. Ngài không trả thù kẻ thù, mà gánh lấy cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời thay cho chúng ta, là kẻ thù của Ngài (Rô-ma 5:10). “Ấy vậy, hiện nay chẳng còn có sự đoán phạt nào cho những kẻ ở trong Đức Chúa Jêsus Christ” (Rô-ma 8:1).
• Làm Cho Kẻ Chết Được Nối Danh: Chúng ta chết về thuộc linh. Chúa Giê-xu cưới Hội Thánh, là cô dâu của Ngài (Ê-phê-sô 5:25-27), và ban cho chúng ta một “danh mới” (Khải Huyền 2:17), một gia phả mới trong gia đình của Đức Chúa Trời, đảm bảo rằng danh và di sản của chúng ta sẽ tồn tại đời đời.

Lẽ thật về Chúa Giê-xu là Go’el của chúng ta không chỉ là giáo lý để học, mà còn là nền tảng cho đời sống đức tin, hy vọng và tình yêu thương.

1. Sự An Toàn và Bảo Đảm Cứu Rỗi:
Công việc cứu chuộc của Đấng Christ là trọn vẹn và dứt khoát. Giống như Bô-ô đã hoàn tất thủ tục pháp lý trước mặt các trưởng lão, Chúa Giê-xu đã “làm xong” (Giăng 19:30) công tác cứu chuộc trên thập tự giá và đã sống lại, thăng thiên làm bằng chứng. Sự cứu rỗi của chúng ta được đảm bảo bởi chính Đấng Go’el quyền năng và trung tín. Chúng ta có thể hoàn toàn an nghỉ trong sự chuộc tội của Ngài (Hê-bơ-rơ 4:10).

2. Động Lực cho Sự Thánh Khiết và Biết Ơn:
Biết mình đã được một giá cao đến vậy chuộc lại, chúng ta không còn thuộc về chính mình nữa. “Vì Chúa đã lấy giá cao mua chuộc anh em; vậy, hãy lấy thân thể mình làm sáng danh Đức Chúa Trời” (I Cô-rinh-tô 6:20). Lòng biết ơn vì sự tự do và cơ nghiệp đã được khôi phục thúc giục chúng ta sống xứng đáng với Đấng đã gọi mình (Cô-lô-se 1:10-12).

3. Mẫu Mực cho Mối Quan Hệ trong Hội Thánh:
Tinh thần của go’el là tinh thần trách nhiệm, sẵn sàng hy sinh vì lợi ích của người trong gia đình đức tin. Chúng ta được kêu gọi “gánh lấy gánh nặng cho nhau” (Ga-la-ti 6:2), thực thi công lý, bênh vực người yếu đuối, nghèo khó và giúp đỡ để họ được phục hồi. Hội Thánh phải là một cộng đồng của những “người bà con” sẵn lòng chuộc lại nhau theo cách thuộc linh và thực tế.

4. Niềm Hy Vọng Cánh Chung:
Chức vụ go’el của Chúa Giê-xu chưa kết thúc. Ngài đã hứa sẽ trở lại. Giống như lời hứa phục hồi qua hành động của Giê-rê-mi, Chúa Giê-xu sẽ trở lại để chuộc lấy toàn bộ sáng tạo – khôi phục mọi sự về trạng thái nguyên thủy tốt đẹp. “Vì muôn vật đều phải phục dưới chân Đấng Christ” (I Cô-rinh-tô 15:25-28). Thân thể chúng ta cũng sẽ được cứu chuộc (Rô-ma 8:23). Đây là niềm hy vọng trọn vẹn cho tương lai.

Khái niệm “Người bà con chuộc sản” (go’el) mở ra cho chúng ta một cánh cửa phong phú để hiểu về bản tính nhân từ và công chính của Đức Chúa Trời. Ngài không chỉ ban luật pháp để bảo vệ con người trong xã hội tạm thời, mà còn dùng chính những hình bóng đó để báo trước kế hoạch cứu chuộc vĩ đại và vĩnh cửu của Ngài. Từ Bô-ô với lòng nhân từ cụ thể, đến lời hứa phục hồi qua Giê-rê-mi, tất cả đều chỉ về Chúa Giê-xu Christ – Đấng Go’el vĩ đại.

Ngài đã đến, trở nên người Bà Con gần nhất của chúng ta, trả giá bằng chính mạng sống để chuộc lại chúng ta khỏi tội lỗi, phục hồi quyền làm con Đức Chúa Trời và ban cho chúng ta một cơ nghiệp đời đời. Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân có thể sống trong sự tự do, an toàn và hy vọng trọn vẹn vì biết rằng mình đã được một Đấng Chuộc Tội quyền năng và yêu thương mua lại. Và đồng thời, chúng ta được mời gọi phản chiếu đặc tính của Ngài – trở nên những công cụ của sự chuộc lại, phục hồi và hy vọng cho những người xung quanh trong thế giới đang hư mất này.

“Hãy ngợi khen Đức Chúa Trời, Cha Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, Ngài đã xuống phước cho chúng ta trong Đấng Christ đủ mọi thứ phước thiêng liêng ở các nơi trên trời. Ấy là trong Đấng Christ, Ngài đã chọn chúng ta trước khi sáng thế... trong tình yêu thương Ngài đã định trước cho chúng ta được trở nên con nuôi của Ngài bởi Đức Chúa Jêsus Christ, theo ý tốt của Ngài, để khen ngợi sự vinh hiển của ân điển Ngài đã ban cho chúng ta cách nhưng không trong Con yêu dấu của Ngài. Ấy là trong Con đó chúng ta có sự chuộc tội bởi huyết Ngài, được tha tội, theo sự dư dật của ân điển Ngài.” (Ê-phê-sô 1:3-7).