Chúa Giê-su muốn nói gì khi dạy chúng ta đưa má bên kia?

Lời dạy “đưa má bên kia” của Chúa Giê-su trong Bài Giảng Trên Núi là một trong những giáo huấn gây sửng sốt, thách thức và dễ bị hiểu lầm nhất trong toàn bộ Kinh Thánh. Nó không chỉ là một câu nói về sự hiền lành thụ động, mà là một tuyên ngôn cách mạng về bản chất của Vương Quốc Đức Chúa Trời và cách sống của một công dân trong vương quốc ấy. Chúng ta sẽ cùng nhau nghiên cứu chuyên sâu về phân đoạn Ma-thi-ơ 5:38-42, khám phá bối cảnh, ý nghĩa nguyên thủy qua ngôn ngữ Hy Lạp, và áp dụng căn nguyên thần học này vào đời sống thực tiễn của Cơ Đốc nhân ngày nay.

Để hiểu được lời dạy của Chúa Giê-su, trước hết phải hiểu điều Ngài đang đối chiếu. Ngài bắt đầu bằng câu: “Các ngươi có nghe lời phán rằng: Mắt đền mắt, răng đền răng” (Ma-thi-ơ 5:38). Đây là một trích dẫn trực tiếp từ luật pháp Môi-se được ghi trong Xuất Ê-díp-tô Ký 21:24, Lê-vi Ký 24:20, và Phục-truyền Luật-lệ Ký 19:21.

Ý nghĩa nguyên thủy của “mắt đền mắt” (Lex Talionis): Trong bối cảnh văn hóa Cận Đông cổ đại, luật này thực ra là một bước tiến lớn về công lý và nhân đạo. Nó giới hạn sự báo thù, đảm bảo hình phạt phải tương xứng với tội ác. Nếu ai làm hư mắt người khác, họ không bị giết chết hay cả gia đình bị tàn sát, mà chỉ phải đền bằng chính con mắt của mình. Luật này ngăn chặn các cuộc thù hận leo thang không kiểm soát. Tuy nhiên, theo thời gian, giới lãnh đạo tôn giáo đã biến nó từ một giới hạn pháp lý thành một quyền lợi cá nhân để biện minh cho sự báo thù và oán giận. “Mắt đền mắt” từ chỗ là trần nhà của sự công bình (không được trả thù quá mức) đã trở thành sàn nhà của nó (được phép trả thù ngang bằng).

Chúa Giê-su, với thẩm quyền của Đấng Mê-si, tuyên bố: “Song ta nói cùng các ngươi: Đừng chống cự kẻ dữ” (Ma-thi-ơ 5:39a). Từ “chống cự” trong nguyên ngữ Hy Lạp là antistēnai (ἀντιστῆναι), mang nghĩa mạnh mẽ: “đứng chống lại, đối đầu, chống cự lại bằng bạo lực”. Ngài không đang nói về việc từ bỏ công lý xã hội hay để mặc cho cái ác hoành hành vô tội vạ. Ngài đang nói đến thái độ cá nhân của môn đồ khi bị xúc phạm, lăng nhục hay mất mát. Thay vì dùng bạo lực để đáp trả bạo lực, hãy chọn một con đường khác – con đường phá vỡ vòng xoáy của tội lỗi.

Chúa Giê-su đưa ra bốn minh họa cụ thể:

1. “Nếu ai vả má bên hữu ngươi, hãy đưa má bên kia cho họ luôn” (câu 39b): Hành động “vả má” (Hy Lạp: rhapizō ῥαπίζω) ở đây không nhất thiết là một cuộc tấn công đe dọa tính mạng. Trong văn hóa Do Thái và La Mã, tát bằng mu bàn tay (thường là tay phải vào má phải) là một sự sỉ nhục nghiêm trọng, một lăng mạ nhân phẩm (xem Giăng 18:22, Chúa Giê-su bị đánh như thế). Đáp trả theo luật “mắt đền mắt” có thể là một cú tát trả lại. Nhưng Chúa Giê-su dạy: “hãy đưa má bên kia cho họ luôn”. Động từ “đưa” (strepson) mang tính chủ động, có chủ ý. Đây không phải là sự hèn nhát, mà là một hành động can đảm, chủ động từ chối trả thù. Nó làm đối phương sửng sốt, phá vỡ kịch bản bạo lực dự kiến, và mở ra cơ hội cho sự hối cải. Nó công bố rằng: “Nhân phẩm và giá trị của tôi không do hành động của ngươi quyết định, mà do Cha Thiên Thượng định đoạt.”

2. “Nếu ai muốn kiện ngươi đặng đoạt áo ngoài, hãy để họ lấy luôn áo trong” (câu 40): Trong luật Do Thái, áo ngoài (himation) có thể bị tịch thu để thế chấp nợ, nhưng phải trả lại trước khi mặt trời lặn vì người nghèo dùng nó làm chăn đắp (Xuất Ê-díp-tô Ký 22:26-27). Ở đây, người kiện tụng tham lam muốn đoạt lấy cả áo ngoài. Chúa Giê-su dạy, thay vì sa vào một vụ kiện tụng dai dẳng đầy oán giận, hãy chủ động cho đi nhiều hơn những gì họ đòi – cả áo trong (chitōn). Hành động này vạch trần sự tham lam của đối phương và giải phóng chính mình khỏi sự ràng buộc của vật chất.

3. “Nếu ai muốn bắt ngươi đi một dặm, hãy đi hai dặm với họ” (câu 41): Bối cảnh là sự chiếm đóng của đế quốc La Mã. Một binh lính La Mã có quyền ép buộc thường dân địa phương vác đồ đạc cho mình đi một dặm (khoảng 1.5km). Đây là một sự bóc lột và nhục nhã. Chúa dạy, đừng đi một dặm với thái độ căm phẫn, mà hãy tự nguyện đi thêm một dặm nữa. Hành động chủ động, tự nguyện này tước đoạt quyền lực của kẻ áp bức (họ không thể “ép” bạn làm điều bạn tự nguyện nữa) và biến một cử chỉ nô lệ thành một hành động tự do của tình yêu thương.

4. “Ai xin, hãy cho; ai muốn mượn, đừng tránh” (câu 42): Điều này nói đến tinh thần rộng rãi, không tính toán, xuất phát từ lòng thương xót, chứ không phải sự khờ dại. Nó tương ứng với lời dạy về tình yêu thương kẻ thù ở các câu 43-48.

Lời dạy này không thể hiểu tách rời khỏi căn tính và sứ mệnh của Chúa Giê-su. Ngài chính là hiện thân sống động của lời dạy này:

• Khi bị xét xử bất công, Ngài không kêu gọi thiên sứ giải cứu (Ma-thi-ơ 26:53).
• Khi bị đóng đinh, Ngài cầu nguyện: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34).
• Ngài đã “đưa má bên kia” cách tối thượng trên thập tự giá, hấp thụ mọi sự bạo lực, tội lỗi và oán thù của nhân loại, và đáp trả bằng sự tha thứ và sự sống mới.

Do đó, lời dạy “đừng chống cự kẻ dữ” không phải là một chiến lược xã hội cho các chính phủ (Rô-ma 13:1-4 ủy quyền cho nhà cầm quyền sử dụng gươm để duy trì công lý), mà là một đặc tính cá nhân của những người đã nhận được sự tha thứ vô điều kiện từ Thập Tự Giá. Chúng ta từ bỏ quyền trả thù cá nhân vì tin rằng Đức Chúa Trời là Đấng xét đoán công bình (Rô-ma 12:19). Chúng ta có thể chọn cách không trả đũa vì chính Chúa Giê-su đã gánh thay sự báo thù mà tội lỗi chúng ta đáng phải chịu.

Từ ngữ then chốt là “kẻ dữ” (ho ponērō). Nó có thể chỉ hành động xấu hoặc con người làm điều xấu. Chúa Giê-su kêu gọi chúng ta không lấy ác trị ác, không để cho điều ác định hình phương cách đáp trả của chúng ta. Bằng cách “đưa má bên kia”, chúng ta phá vỡ quyền lực của điều ác. Như Sứ đồ Phao-lô dạy: “Đừng lấy ác trả ác cho ai… Đừng để cho điều ác thắng mình, nhưng hãy lấy điều thiện thắng điều ác” (Rô-ma 12:17, 21).

Làm thế nào để sống theo nguyên tắc đầy thách thức này trong thế giới thực?

1. Trong Các Mối Quan Hệ Cá Nhân và Gia Đình:
- Khi bị người thân hoặc bạn bè nói nặng lời, xúc phạm, thay vì trả đũa ngay bằng lời nói cay độc, hãy tạm dừng, cầu nguyện, và chọn cách đáp lại bằng sự bình tĩnh hoặc im lặng (Châm-ngôn 15:1). “Đưa má bên kia” ở đây có thể là chủ động lắng nghe, tìm hiểu nỗi đau đằng sau lời nói của họ.
- Trong xung đột hôn nhân, từ bỏ quyền “được phần đúng” và chủ động xin lỗi trước hoặc làm hòa, ngay cả khi bạn chỉ chịu 20% trách nhiệm.

2. Trong Nơi Làm Việc và Xã Hội:
- Khi bị đối xử bất công, chèn ép hoặc chiếm công, thay vì than phiền hoặc phá hoại ngầm, hãy tiếp tục làm việc cách trung tín “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23). “Đi hai dặm” có thể là hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ vượt trên mong đợi, biến sự bất công thành cơ hội chứng tỏ đức tin.
- Khi bị tung tin đồn sai, thay vì vội vàng lên tiếng bênh vực mình hoặc phát tán tin đồn về người khác, hãy phó thác danh dự mình cho Chúa (1 Phi-e-rơ 2:23) và tiếp tục sống ngay lành.

3. Trong Thái Độ Về Tài Sản Và Sự Rộng Rãi:
- “Ai xin, hãy cho” đòi hỏi sự khôn ngoan (đừng giúp người lười biếng – 2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:10) nhưng với tấm lòng sẵn sàng. Nó thách thức chúng ta xem vật chất như công cụ phục vụ, chứ không phải chủ nhân.
- Sẵn sàng chịu thiệt thòi về tài chính một cách có chủ ý để giữ gìn mối quan hệ hoặc làm chứng cho ân điển.

4. Trong Tâm Linh Cá Nhân:
- Thừa nhận và từ bỏ quyền “được oán giận” trong lòng. Nuôi dưỡng sự tha thứ như một quá trình hằng ngày.
- Nhìn lên Chúa Giê-su là gương mẫu tối cao. Mỗi khi bị xúc phạm, hãy nhớ rằng chúng ta đã từng xúc phạm Chúa nhiều hơn thế, nhưng Ngài đã tha thứ.

Lời dạy “đưa má bên kia” của Chúa Giê-su không tán thành sự áp bức hay kêu gọi trở nên nạn nhân thụ động. Trái lại, nó là một hình thức bất tuân dân sự và phản kháng tâm linh mạnh mẽ nhất. Nó tước vũ khí khỏi tay kẻ áp bức bằng cách từ chối chơi theo luật chơi của họ. Nó bày tỏ sự tự do nội tâm sâu sắc của một người đã được cứu chuộc, người không còn bị điều khiển bởi bản năng trả thù hay nỗi sợ mất mát.

Đây là luật của Vương Quốc Thiên Đàng – một vương quốc nơi tình yêu thương chiến thắng hận thù, ân điển chiến thắng công lý nghiêm khắc, và sự sống chiến thắng sự chết. Sống theo nguyên tắc này là làm chứng cho thế giới thấy rằng chúng ta thuộc về một Vua khác, một Nước khác, và một cách sống khác – cách sống đã được bày tỏ trọn vẹn nơi Thập Tự Giá và Ngôi Mộ Trống của Chúa Cứu Thế Giê-xu.

Ước mong mỗi chúng ta, nhờ quyền năng của Đức Thánh Linh, có can đảm và sự khôn ngoan để áp dụng lẽ thật biến đổi này, không phải như một luật lệ nặng nề, mà như một đặc ân của những người con được tự do trong Đấng Christ.