Matthias hay Phao-lô, ai là sự lựa chọn của Đức Chúa Trời để thay thế Giu-đa làm sứ đồ thứ 12?

Trong hành trình của Hội Thánh ban đầu, một trong những sự kiện quan trọng đầu tiên sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên là việc lựa chọn một sứ đồ để thay thế cho Giu-đa Ích-ca-ri-ốt – kẻ phản bội. Sự lựa chọn rơi vào Matthias (Ma-thi-a). Tuy nhiên, sau này, chúng ta thấy sự xuất hiện đầy quyền năng của Sứ đồ Phao-lô, người tự nhận mình là “sứ đồ của Đức Chúa Jêsus Christ” (Ga-la-ti 1:1). Điều này đặt ra một câu hỏi thần học thú vị và thiết thực: Ai mới thực sự là sứ đồ thứ 12 theo ý muốn của Đức Chúa Trời – Matthias được Hội Thánh bầu chọn, hay Phao-lô được Đấng Christ trực tiếp kêu gọi? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích Kinh Thánh, bối cảnh lịch sử, và ngôn ngữ nguyên bản để tìm kiếm câu trả lời đầy đủ và sâu sắc.

Sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên, khoảng 120 môn đồ nhóm lại tại thành Giê-ru-sa-lem (Công-vụ 1:15). Phi-e-rơ đứng lên và trích dẫn Thi-thiên 69:25 và 109:8, khẳng định rằng cần phải chọn một người thay thế chức vụ sứ đồ của Giu-đa. Ông đưa ra hai tiêu chuẩn rõ ràng:

“Vậy, phải có một người trong bọn những kẻ đã cùng đi với chúng ta trọn lúc Đức Chúa Jêsus đi lại giữa chúng ta, từ khi Giăng làm phép báp-têm cho đến ngày Ngài được cất lên khỏi chúng ta, – người ấy phải cùng chúng ta làm chứng về sự sống lại của Ngài.” (Công-vụ 1:21-22)

Hai tiêu chuẩn then chốt là: (1) Đã đồng hành với các sứ đồ và Chúa Giê-xu trong suốt thời gian chức vụ công khai của Ngài; và (2) Phải là nhân chứng tận mắt về sự phục sinh của Chúa. Tiêu chuẩn này không phải do con người tùy tiện đặt ra, mà dựa trên nền tảng của chức vụ “sứ đồ” (ἀπόστολος - apostolos trong tiếng Hy Lạp), nghĩa là “người được sai đi”, một sứ giả đặc biệt. Trong bối cảnh Tân Ước, đây là những người được Đấng Christ trực tiếp kêu gọi và ủy nhiệm, trở thành nền tảng của Hội Thánh (Ê-phê-sô 2:20).

Sau khi cầu nguyện và bỏ thăm, số thăm trúng nhằm Matthias, và người “được kể vào hàng mười một sứ đồ” (Công-vụ 1:26). Cụm từ “bỏ thăm” (κλήρους - klērous) không chỉ là một hành động ngẫu nhiên, mà trong văn hóa Do Thái, nó thể hiện sự tìm kiếm ý chỉ của Đức Chúa Trời (Châm-ngôn 16:33). Hành động này được thực hiện sau khi cầu nguyện nghiêm túc: “Lạy Chúa, Ngài biết lòng mọi người, xin tỏ ra ai là người Chúa chọn...” (Công-vụ 1:24).

Phao-lô (trước kia là Sau-lơ) xuất hiện như một nhân vật đối lập hoàn toàn. Ông không hề đáp ứng tiêu chuẩn thứ nhất của Phi-e-rơ: ông không đồng hành với Chúa Giê-xu trong thời gian Ngài thi hành chức vụ tại thế; trái lại, ông là một kẻ bắt bớ Hội Thánh. Tuy nhiên, ông nhận được một sự kêu gọi trực tiếp và siêu nhiên từ chính Đấng Christ phục sinh trên đường đi Đa-mách (Công-vụ 9:1-19).

Chính Phao-lô cũng nhiều lần bảo vệ chức vụ sứ đồ của mình. Ông khẳng định mình là “sứ đồ, chẳng phải bởi loài người, cũng chẳng phải bởi một người nào, bèn là bởi Đức Chúa Jêsus Christ” (Ga-la-ti 1:1). Ông cũng tuyên bố mình đã thấy Đức Chúa Jêsus (1 Cô-rinh-tô 9:1), đáp ứng tiêu chuẩn thứ hai về việc làm chứng cho sự phục sinh, dù là theo một cách thức đặc biệt. Ông tự gọi mình là “sứ đồ cho dân ngoại” (Rô-ma 11:13).

Từ ngữ Hy Lạp cho “kẻ chẳng thời đáng” (1 Cô-rinh-tô 15:9 - ἐλάχιστος - elachistos) mà Phao-lô dùng để mô tả mình cho thấy ông ý thức rõ về sự khác biệt trong nguồn gốc chức vụ của mình so với các sứ đồ khác. Tuy nhiên, sự công nhận của các sứ đồ khác dành cho ông (Ga-la-ti 2:7-9) và những thành quả trong chức vụ chứng minh quyền năng và sự xức dầu của Đức Chúa Trời trên đời sống ông.

Để hiểu thấu đáo, chúng ta cần phân biệt giữa “Nhóm Mười Hai Sứ Đồ” (The Twelve) như một nhóm có tính biểu tượng và lịch sử đặc biệt, và chức vụ sứ đồ (apostleship) như một ân tứ và chức vụ trong Hội Thánh.

1. Nhóm Mười Hai (Matthias): Con số 12 mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, tương ứng với 12 chi phái Y-sơ-ra-ên, biểu thị cho sự phán xét và cai trị (Ma-thi-ơ 19:28). Đây là một nhóm đặc biệt, gắn liền với chứng cớ lịch sử về cuộc đời, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu. Matthias đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn để trở thành thành viên của nhóm biểu tượng này. Việc chọn ông là hợp lý, cần thiết và có vẻ như được Đức Chúa Trời chấp thuận (qua sự bỏ thăm sau khi cầu nguyện). Kinh Thánh không hề ghi lại bất kỳ sự chỉ trích hay sửa sai nào từ Đức Thánh Linh đối với quyết định này.
2. Chức Vụ Sứ Đồ (Phao-lô và những người khác): Ngoài nhóm 12, Kinh Thánh còn nhắc đến những “sứ đồ” khác như Gia-cơ, em của Chúa (Ga-la-ti 1:19), Ba-na-ba (Công-vụ 14:14), và có lẽ cả Anh-rê và Phi-líp (dù họ đã thuộc nhóm 12). Từ apostolos cũng có thể được hiểu theo nghĩa rộng hơn là “người được sai đi”. Phao-lô là một “sứ đồ” theo nghĩa đặc biệt nhất – một sứ đồ cho dân ngoại, được Đấng Christ trực tiếp uỷ nhiệm. Ông không thay thế Giu-đa trong “Nhóm Mười Hai”, nhưng ông nhận lãnh một chức vụ sứ đồ song song và vĩ đại, mở rộng biên giới Hội Thánh.

Một số học giả đặt câu hỏi: “Phải chăng các sứ đồ đã vội vàng chọn Matthias thay vì chờ đợi Đức Thánh Linh và sự kêu gọi Phao-lô?” Tuy nhiên, lập luận này có điểm yếu: - Về thời điểm: Họ hành động dựa trên Lời Chúa (Thi thiên) và trong sự cầu nguyện. Họ không biết trước về sự cải đạo của Phao-lô. - Về tiêu chuẩn: Phao-lô dù vĩ đại, nhưng không thể đáp ứng tiêu chuẩn “đồng hành từ đầu” mà chính Đức Thánh Linh (qua miệng Phi-e-rơ) đã đặt ra. Do đó, ông không thể là ứng viên cho vị trí đó. - Về sự im lặng của Kinh Thánh: Sách Công-vụ, được viết dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, không hề có một ghi chú nào phê phán việc chọn Matthias. Ngược lại, sau khi được chọn, Hội Thánh bước vào giai đoạn cầu nguyện và được đầy dẫy Đức Thánh Linh (Công-vụ 2), và Matthias được nhắc đến như một phần của nhóm (Công-vụ 6:2).

Từ sự phân tích trên, chúng ta rút ra được những bài học quý báu cho đời sống đức tin và Hội Thánh ngày nay:

1. Tôn Trọng Tiêu Chuẩn Thuộc Linh Dựa Trên Lời Chúa: Các sứ đồ đã không chọn người dựa trên tài năng, học thức hay sự nổi tiếng (dù Giô-sép và Matthias đều là những người đáng kính). Họ dựa trên tiêu chuẩn rõ ràng xuất phát từ Lời Chúa. Trong Hội Thánh ngày nay, khi lựa chọn người lãnh đạo, chúng ta phải dựa trên các tiêu chuẩn Kinh Thánh (như 1 Ti-mô-thê 3:1-13, Tít 1:5-9), chứ không phải theo tiêu chuẩn của thế gian.

2. Vai Trò của Cộng Đồng và Sự Cầu Nguyện: Quyết định không phải của riêng Phi-e-rơ, mà của cả cộng đồng 120 người, sau khi cùng nhau cầu nguyện. Đây là mẫu mực cho sự quyết định tập thể trong Hội Thánh, dưới sự hướng dẫn của Chúa.

3. Sự Đa Dạng Trong Chức Vụ Của Đức Chúa Trời: Đức Chúa Trời không bị giới hạn trong một khuôn mẫu duy nhất. Ngài có chương trình đặc biệt cho “Nhóm Mười Hai” (Matthias) và một chương trình đặc biệt khác, phi thường không kém, cho Phao-lô. Điều này khích lệ chúng ta rằng Chúa có một chương trình độc đáo cho mỗi tín hữu. Đừng so sánh hay ganh tị chức vụ, nhưng hãy trung tín trong sự kêu gọi riêng biệt của mình (Ê-phê-sô 4:7, 11-12).

4. Ân Điển Phục Hồi và Sử Dụng Những Vết Đổ Vỡ: Chỗ của Giu-đa bị bỏ trống vì tội phản bội. Nhưng Đức Chúa Trời đã cho phép sự phục hồi (qua Matthias) và thậm chí cất nhắc một người từng là kẻ thù (Phao-lô) lên làm công cụ vĩ đại. Không có quá khứ nào, sự thất bại nào nằm ngoài ân điển phục hồi của Chúa.

Vậy, Matthias hay Phao-lô là sự lựa chọn của Đức Chúa Trời? Câu trả lời Kinh Thánh chỉ ra rằng: Cả hai đều là sự lựa chọn của Đức Chúa Trời, nhưng cho những mục đích và chức vụ khác nhau. Matthias là sự lựa chọn đúng đắn và hợp lẽ để lấp đầy chỗ trống trong “Nhóm Mười Hai Sứ Đồ” – một nhóm có ý nghĩa biểu tượng và nền tảng. Việc chọn ông được thực hiện trong sự cầu nguyện, dựa trên Lời Chúa và dưới sự hướng dẫn được tin cậy của Đức Thánh Linh.

Phao-lô, mặt khác, là sự lựa chọn đặc biệt và trực tiếp từ Đấng Christ phục sinh cho một chức vụ sứ đồ mang tính bước ngoặt – đem Phúc Âm đến với dân ngoại. Ông không thay thế Giu-đa trong nhóm 12, nhưng ông trở thành một cột trụ khác của Hội Thánh.