Sứ điệp của Ê-li-hu cho Gióp là gì?

Trong bức tranh bi tráng về sự đau khổ và đức tin của Gióp, các cuộc đối thoại với ba người bạn (Ê-li-pha, Binh-đát, và Sô-pha) thường chiếm trọng tâm. Tuy nhiên, trước khi Đức Giê-hô-va lên tiếng từ cơn gió lốc, có một nhân vật then chốt khác bước vào sân khấu: Ê-li-hu. Thanh niên này, với lòng nhiệt thành bừng cháy (Gióp 32:18-19), đã đưa ra một sứ điệp thần học phức tạp, vừa phê phán Gióp, vừa phê phán ba người bạn, và quan trọng nhất, chuẩn bị tâm thế cho Gióp đón nhận lời phán trực tiếp từ Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá sứ điệp đa chiều của Ê-li-hu, đặt trong bối cảnh Kinh Thánh, phân tích ngôn từ Hê-bơ-rơ, và rút ra những ứng dụng quý báu cho đời sống đức tin hôm nay.

Sau những vòng tranh luận dài, Gióp và ba người bạn đã rơi vào bế tắc. Ba người bạn khăng khăng theo thần học công đức (retribution theology): đau khổ là hệ quả tất yếu của tội lỗi. Gióp, biết mình vô tội, khăng khăng đòi Đức Chúa Trời trả lời và chất vấn sự công bình của Ngài. Cả hai bên đều "không tìm được lời đối đáp, mà cũng chẳng còn gì nói nữa" (Gióp 32:15). Chính trong khoảng trống im lặng đầy căng thẳng này, Ê-li-hu ("Ngài là Đức Chúa Trời của tôi" trong tiếng Hê-bơ-rơ) nổi giận. Ông giận Gióp vì "tự cho mình là công bình hơn Đức Chúa Trời" (Gióp 32:2), và giận ba người bạn vì "không bẻ lại được Gióp, và chẳng đáp lời đặng" (Gióp 32:3). Ê-li-hu tuyên bố mình sẽ nói, không dựa trên kinh nghiệm như các trưởng lão, mà dựa trên linh (ruach) mà Đấng Toàn Năng ban cho (Gióp 32:8).

Sứ điệp của Ê-li-hu trải dài sáu chương (Gióp 32-37), có thể được tóm gọn vào bốn trụ cột chính:

1. Bảo Vệ Sự Công Bình Tuyệt Đối Của Đức Chúa Trời: Ê-li-hu phản bác trực tiếp lời buộc tội của Gióp rằng Đức Chúa Trời bất công. Ông tuyên bố: "Thật vậy, phải nói rằng Đức Chúa Trời chẳng làm ác, Đấng Toàn Năng chẳng trái lẽ công bình" (Gióp 34:10). Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "trái lẽ công bình" là `avlah`, có nghĩa sự bất công, gian ác. Ê-li-hu khẳng định bản tính của Đức Chúa Trời tuyệt đối thánh khiết và công chính. Ngài không thể làm điều `avlah`. Nếu có vẻ bất công, đó là do tầm nhìn hạn hẹp của con người, không phải từ bản tính của Đức Chúa Trời.

2. Mục Đích Cải Chính Và Thanh Tẩy Của Sự Đau Khổ: Đây là điểm đột phá so với lý luận của ba người bạn. Họ xem đau khổ chỉ là sự trừng phạt vì tội đã phạm. Ê-li-hu mở rộng tầm nhìn: đau khổ có thể là công cụ ngăn ngừa và sửa dạy của tình yêu thương Đức Chúa Trời. "Nầy, Đức Chúa Trời có quyền đến bực cao hơn loài người; cớ sao bạn cãi lẫy với Ngài?... Vì Ngài phán với một người như vầy: Hãy ăn năn, chớ phạm tội nữa" (Gióp 33:12,29). Đau khổ, theo Ê-li-hu, là "tiếng thì thầm" (lachash) của Đức Chúa Trời để cảnh tỉnh con người khỏi con đường kiêu ngạo và hủy diệt (Gióp 33:14-17). Nó không nhất thiết nói về tội lỗi quá khứ, mà là sự bảo vệ cho tương lai.

3. Kêu Gọi Sự Khiêm Nhường Và Tỉnh Ngộ: Ê-li-hu chỉ trích thái độ tự cho mình là công chính và đòi hỏi Đức Chúa Trời giải trình của Gióp. "Có phải tại cớ bạn kể mình là công bình mà bạn nói: Tôi vốn trong sạch thay, trước mặt Chúa tôi vô tội, nên Ngài mới đối đãi tôi cách ấy chăng?" (Gióp 33:8-9). Ông kêu gọi Gióp đừng tranh cãi với Đấng Tạo Hóa trong sự kiêu ngạo, mà hãy nhìn nhận sự thấp bé và hiểu biết hạn chế của mình. Sự đáp lại đúng đắn không phải là biện hộ, mà là ăn năn và khiêm nhường tiếp nhận sự sửa phạt.

4. Lời Tiên Tri Quan Trọng Về Đấng Trung Bảo: Trong phân đoạn then chốt, Ê-li-hu hé mở một chân lý cứu rỗi sâu sắc: "Nếu có một Đấng trung bảo cho người, một thiên sứ giữa một ngàn người, đặng cắt nghĩa sự công bình của loài người; thì Đức Chúa Trời sẽ làm ơn cho người, và phán rằng: Hãy giải cứu nó khỏi sa xuống huyệt; Tôi đã được giá chuộc rồi" (Gióp 33:23-24). Từ "Đấng trung bảo" trong tiếng Hê-bơ-rơ là melitz, có nghĩa người giải thích, người hòa giải, hay luật sư biện hộ. Đây là hình bóng tuyệt vời về Chúa Giê-xu Christ, Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5). Ê-li-hu chỉ ra rằng hy vọng của con người không nằm ở sự công bình tự xưng của mình, mà ở Đấng có thể "cắt nghĩa sự công bình" thay cho họ và đưa ra giá chuộc (kofer - của lễ chuộc tội).

Mặc dù cuối cùng Đức Giê-hô-va phán rằng Ê-li-hu cũng không nói về Ngài cách xứng đáp như Gióp (Gióp 42:7), nhưng lời của Ê-li-hu có những điểm thăng tiến thần học quan trọng:

• Động Cơ: Ba người bạn bảo vệ quan niệm của họ về Đức Chúa Trời. Ê-li-hu tuyên bố bảo vệ danh và sự công chính của chính Đức Chúa Trời (Gióp 36:3).
• Quan Niệm về Đau Khổ: Ba người bạn chỉ thấy đau khổ là quá khứ (trừng phạt). Ê-li-hu thấy đau khổ là tương lai (ngăn ngừa, sửa dạy, thanh tẩy).
• Giải Pháp: Ba người bạn đòi hỏi Gióp xưng tội cụ thể. Ê-li-hu kêu gọi Gióp khiêm nhường và tìm kiếm Ân điển qua Đấng Trung Bảo.

Sứ điệp của Ê-li-hu vượt thời gian, cung cấp những nguyên tắc quý giá cho chúng ta khi đối diện với những "Gióp đoạn" trong cuộc sống:

1. Thay Đổi Góc Nhìn Về Thử Thách: Khi gặp khốn khó, thay vì vội hỏi "Tôi đã phạm tội gì?" (như ba người bạn) hay oán trách Chúa bất công (như Gióp lúc đầu), chúng ta được mời gọi hỏi: "Lạy Chúa, Ngài muốn dạy con điều gì, uốn nắn con nơi đâu, và bảo vệ con khỏi điều gì qua hoàn cảnh này?" (Gióp 33:14-30). Đau khổ có thể là trường lớp của tình yêu thương.

2. Tôn Cao Sự Công Chính Và Chủ Quyền Của Đức Chúa Trời: Chúng ta dễ rơi vào cám dỗ đo lường sự công bình của Đức Chúa Trời bằng thước đo thành công, sức khỏe, hay thuận cảnh trần gian. Ê-li-hu nhắc ta rằng Đức Chúa Trời công chính trong chính bản tính Ngài, không phải trong sự đáp ứng các tiêu chuẩn của chúng ta. Chúng ta cần học tin cậy vào character (bản tính) của Ngài hơn là hiểu biết chart (kế hoạch) của Ngài.

3. Tìm Kiếm Sự Giải Cứu Nơi Đấng Trung Bảo, Không Phải Sự Tự Công Bình: Bài học then chốt nhất. Khi bị dồn vào thế cùng, phản ứng tự nhiên là tự biện hộ hoặc cố gắng chứng minh mình đúng. Tin Lành dạy chúng ta rằng hy vọng duy nhất nằm nơi Đấng Trung Bảo, Chúa Giê-xu Christ. Như lời Ê-li-hu tiên tri, chính Ngài là "Đấng cắt nghĩa sự công bình" cho chúng ta, và nhờ giá chuộc của Ngài mà chúng ta được tuyên bố: "Ta đã được giá chuộc rồi!" (Gióp 33:24). Trong mọi hoàn cảnh, kể cả khi bị hiểu lầm hay đau khổ vô cớ, hãy chạy đến với Đấng Trung Bảo.

4. Lắng Nghe Tiếng Chúa Qua Lời Ngài: Ê-li-hu nói Đức Chúa Trời phán qua đau đớn (Gióp 33:19). Ngày nay, chúng ta có Lời Ngài đầy đủ và trọn vẹn. Trong cơn khốn khó, hãy chăm chú lắng nghe tiếng Chúa qua Kinh Thánh hơn là chỉ nghe tiếng kêu than của bản thân hay lời khuyên chưa đúng của người khác.

Sứ điệp của Ê-li-hu cho Gióp là một cây cầu thần học quan trọng. Nó phá vỡ sự bế tắc của lý luận nhị nguyên (tội = khổ, khổ = tội) và mở ra một chân trời mới: đau khổ trong tay Đức Chúa Trời chí thánh và chủ tể có thể là công cụ của ân điển để dẫn dắt con người kiêu ngạo đến chỗ khiêm nhường, và từ chỗ tự công bình đến chỗ tìm kiếm Đấng Trung Bảo. Dù không hoàn hảo và vẫn cần đến tiếng phán trực tiếp của Đức Giê-hô-va, Ê-li-hu đã chuẩn bị tấm lòng Gióp. Ông nhắc nhở mọi thế hệ Cơ Đốc nhân rằng, trong cơn bão tố của cuộc đời, chúng ta không cần một lời giải thích toàn diện cho câu hỏi "Tại sao?", nhưng cần một Đấng Trung Bảo đáng tin cậy, và một đức tin khiêm nhường tuyên xưng rằng: "Dẫu Chúa giết tôi, tôi cũng còn nhờ cậy Ngài" (Gióp 13:15).