Chúa Giê-su muốn nói gì khi dạy chúng ta yêu kẻ thù?
Lời dạy “yêu kẻ thù” của Chúa Giê-su Christ có lẽ là một trong những giáo huấn triệt để, thách thức và làm nên tâm điểm của đạo đức Cơ Đốc. Đây không phải là một lời khuyên nhẹ nhàng hay một lý tưởng đẹp đẽ, mà là một mạng lệnh căn bản, phá vỡ mọi khuôn mẫu tự nhiên và văn hóa của con người. Để thấu hiểu chiều sâu của mạng lệnh này, chúng ta cần đi vào bối cảnh Kinh Thánh, khám phá ý nghĩa nguyên thủy của từ ngữ, và nhìn thấy bức chân dung trọn vẹn về bản tính của Đức Chúa Trời mà mạng lệnh ấy phản chiếu.
Lời dạy này được chép rõ ràng nhất trong Bài Giảng Trên Núi, sách Ma-thi-ơ chương 5, và Bài Giảng Trên Đồng Bằng, sách Lu-ca chương 6. Hãy xem xét kỹ phân đoạn then chốt:
“Các ngươi có nghe lời phán rằng: Ngươi phải yêu kẻ lân cận, và hãy ghét kẻ thù nghịch mình. Song ta nói cùng các ngươi: Hãy yêu kẻ thù nghịch mình, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi, hầu cho các ngươi được làm con của Cha các ngươi ở trên trời; vì Ngài khiến mặt trời mọc lên soi kẻ dữ cùng kẻ lành, và làm mưa cho kẻ công bình cùng kẻ độc ác.” (Ma-thi-ơ 5:43-45, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)
Đầu tiên, cần làm rõ một điểm quan trọng: Cựu Ước không hề dạy “hãy ghét kẻ thù”. Chúa Giê-su đang trích dẫn một cách giải kinh sai lệch và phổ biến thời bấy giờ của các thầy thông giáo và người Pha-ri-si. Họ đã thêm phần “ghét kẻ thù” vào điều răn “yêu người lân cận” (Lê-vi ký 19:18) để biện minh cho sự thù hằn cá nhân và dân tộc. Bối cảnh lịch sử lúc đó là dân Y-sơ-ra-ên đang sống dưới ách đô hộ của La Mã, nên lòng căm ghét kẻ thù ngoại bang (và cả những người khác biệt về tôn giáo, chính kiến) là rất mạnh mẽ.
Chúa Giê-su đến để kiện toàn luật pháp (Ma-thi-ơ 5:17), nghĩa là đưa luật pháp về với ý nghĩa đầy đủ và nguyên thủy nhất của Đức Chúa Trời. Ngài phá vỡ giới hạn chật hẹp của từ “người lân cận” (trong tiếng Hê-bơ-rơ là rea‘ – רֵעַ, thường chỉ người đồng bào, bạn hữu) và mở rộng nó đến tận “kẻ thù”. Đây là một cuộc cách mạng trong tâm linh và đạo đức.
1. “Yêu” (Tiếng Hy Lạp: Agapaō – ἀγαπάω):
Trong Tân Ước, Chúa Giê-su sử dụng động từ agapaō. Đây không phải là tình yêu dựa trên cảm xúc (phileō) hay tình yêu lãng mạn (erōs). Agapē (danh từ) là tình yêu có chủ ý, có chọn lựa, vô điều kiện và hành động. Đó là bản chất tình yêu của chính Đức Chúa Trời (Giăng 3:16). Yêu kẻ thù, do đó, không có nghĩa là chúng ta phải có cảm giác nồng ấm, thích thú hay tán đồng với hành vi xấu xa của họ. Nó có nghĩa là chúng ta chủ động chọn lựa hành động vì lợi ích cao nhất của họ, mong muốn điều thiện lành thuộc linh cho họ, ngay cả khi họ không xứng đáng và vẫn đang chống đối ta.
2. “Kẻ Thù” (Tiếng Hy Lạp: Echthros – ἐχθρός):
Từ này chỉ về “kẻ thù nghịch”, người chống đối, người ghét và làm hại chúng ta. Trong bối cảnh của Chúa Giê-su, “kẻ thù” có thể bao gồm:
- Kẻ thù cá nhân: Người ngược đãi, lừa dối, phỉ báng hoặc làm tổn thương chúng ta.
- Kẻ thù vì đức tin: Những người bắt bớ chúng ta vì danh Chúa Giê-su (Ma-thi-ơ 5:11).
- Kẻ thù xã hội/dân tộc: Như người Sa-ma-ri đối với người Giu-đa (Lu-ca 10:25-37), hay người La Mã đối với dân Do Thái.
Chúa Giê-su không đưa ra một mạng lệnh đạo đức trừu tượng. Ngài đặt nền tảng trên chính bản tính và hành động của Đức Chúa Trời: “hầu cho các ngươi được làm con của Cha các ngươi ở trên trời” (câu 45). Đây là then chốt.
“Nhưng Đức Chúa Trời tỏ lòng yêu thương Ngài đối với chúng ta, khi chúng ta còn là người có tội, thì Đấng Christ vì chúng ta chịu chết.” (Rô-ma 5:8)
Chúng ta vốn là “kẻ thù” của Đức Chúa Trời vì tội lỗi mình (Rô-ma 5:10; Cô-lô-se 1:21). Thế nhưng, trong tình trạng thù nghịch ấy, Đức Chúa Trời đã chủ động yêu chúng ta, sai Con Ngài đến chịu chết để hòa giải chúng ta với Ngài. Chúa Giê-su chính là hiện thân sống động của tình yêu dành cho kẻ thù: Trên thập tự giá, Ngài cầu nguyện: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34). Ngài yêu thương và chết thay cho chính những kẻ đóng đinh Ngài.
Do đó, yêu kẻ thù không phải là một lựa chọn “cao cấp” cho những Cơ Đốc nhân “siêu sao”. Đó là đặc điểm nhận dạng căn cước của con cái Đức Chúa Trời. Chúng ta được kêu gọi để phản chiếu tình yêu của Cha trên trời. Như mặt trời và cơn mưa – những ơn phúc chung (common grace) – không phân biệt người lành kẻ dữ, tình yêu của chúng ta cũng phải vượt trên mọi sự phân biệt, đáp lại sự ác bằng điều thiện.
Chúa Giê-su và các sứ đồ không để lời dạy này ở dạng lý thuyết. Họ đưa ra những biểu hiện rất cụ thể, có thể thực hành được:
1. Cầu Nguyện Cho Họ (Ma-thi-ơ 5:44):
Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Cầu nguyện thay đổi tấm lòng của chính chúng ta trước khi có thể thay đổi hoàn cảnh. Chúng ta cầu xin Chúa ban ơn cho họ, cảm hóa lòng họ, và tha thứ cho họ. Khi cầu nguyện, chúng ta đầu phục ý muốn của Đức Chúa Trời đối với cuộc đời người đó.
2. Làm Điều Tốt và Chúc Phước (Lu-ca 6:27-28, Rô-ma 12:14, 20-21):
“Hãy làm ơn cho kẻ ghét mình.” Đây là hành động tích cực, chủ động tìm cách đem lại lợi ích cụ thể cho người đang hại mình. Sứ đồ Phao-lô dạy: “Nếu kẻ thù mình có đói, hãy cho ăn; có khát, hãy cho uống... Đừng để điều ác thắng mình, nhưng hãy lấy điều thiện thắng điều ác.” (Rô-ma 12:20-21). Hành động này phá vỡ vòng xoáy báo thù, khiến kẻ thù có thể cảm thấy xấu hổ và hối cải (Châm 25:21-22).
3. Chịu Đựng Sự Ngược Đãi Cách Nhẫn Nhịn (1 Phi-e-rơ 2:23):
Chúa Giê-su “bị rủa mà chẳng rủa lại, chịu nạn mà không hề hăm dọa, nhưng cứ phó mình cho Đấng xử đoán công bình”. Yêu kẻ thù không có nghĩa là không có ranh giới hay cho phép lạm dụng, nhưng nó có nghĩa là chúng ta không dùng cùng phương tiện xấu xa (rủa sả, hăm dọa, báo thù) để trả đũa. Chúng ta giao phó sự công bằng cuối cùng cho Đức Chúa Trời.
4. Tìm Kiếm Sự Hòa Thuận (Rô-ma 12:18):
“Nếu có thể được, thì hãy hết sức mình mà hòa thuận với mọi người.” Chúng ta chủ động tìm cách giải hòa, mở ra cuộc đối thoại, sẵn sàng xin lỗi về phần mình (nếu có), và tha thứ.
Mạng lệnh này vượt quá sức loài người. Tự sức mình, không ai có thể yêu kẻ đang hủy hoại mình. Sự kiêu ngạo, tổn thương và công lý tự nhiên trong chúng ta sẽ luôn phản kháng. Vậy làm thế nào?
Động lực không đến từ việc “cố gắng nên thánh hơn” mà đến từ việc chiêm ngưỡng thập tự giá. Khi chúng ta nhận ra rằng mình đã được Chúa yêu và tha thứ một cách nhưng không khi còn là kẻ thù, lòng biết ơn và sự thay đổi bởi Thánh Linh sẽ thúc đẩy chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:14-15). Thánh Linh của Đức Chúa Trời, Đấng đổ tình yêu (agapē) của Ngài vào lòng chúng ta (Rô-ma 5:5), chính là năng lực để chúng ta vâng theo mạng lệnh này. Đây là công việc của ân điển từ đầu đến cuối.
Trong gia đình: Có thể “kẻ thù” lại là người thân trong nhà – người gây ra đau khổ, hiểu lầm, hoặc bỏ rơi. Hãy cầu nguyện đặc biệt cho họ mỗi ngày. Tìm một hành động tốt cụ thể để làm cho họ, dù nhỏ.
Nơi làm việc/học đường: Với đồng nghiệp chơi xấu, đố kỵ, hoặc người lãnh đạo bất công. Thay vì tẩy chay hay nói xấu lại, hãy chủ động chào hỏi, làm việc cách trung thực, và nếu có cơ hội, hãy giúp đỡ họ.
Trong Hội Thánh: Ngay cả trong vòng anh em, có thể có những mâu thuẫn, tổn thương sâu sắc. Yêu thương ở đây có nghĩa là vâng theo Ma-thi-ơ 18:15-17 để giải quyết, sẵn sàng tha thứ “bảy mươi lần bảy” (Ma-thi-ơ 18:22), và gìn giữ sự hiệp một của Thánh Linh.
Trong xã hội: Đối với những nhóm người có tư tưởng thù địch, hoặc những cá nhân làm hại cộng đồng. Cơ Đốc nhân được kêu gọi cầu nguyện cho nhà cầm quyền (1 Ti-mô-thê 2:1-2), và làm điều thiện cho mọi người (Ga-la-ti 6:10). Điều này có thể thể hiện qua việc đối thoại trong tình yêu thương, phục vụ ngay cả những người khác biệt, và rao truyền phúc âm hòa bình.
Một thực hành thiết thực: Khi bị tổn thương, hãy tự hỏi: “Chúa Giê-su đã đối xử với tôi – kẻ thù của Ngài – như thế nào?” Sau đó, cầu xin Ngài ban cho tấm lòng và cơ hội để đối xử với người này theo cách Ngài đã đối xử với mình.
Chúa Giê-su kết thúc phân đoạn bằng lời: “Ấy vậy, các ngươi hãy nên trọn vẹn, như Cha các ngươi ở trên trời là trọn vẹn.” (Ma-thi-ơ 5:48). “Trọn vẹn” (teleios – τέλειος) ở đây không có nghĩa là không phạm tội, mà có nghĩa là “đạt đến mục đích”, “chín muồi”, “toàn vẹn trong tình yêu”. Một tình yêu chỉ dành cho người yêu mình mình là tình yêu còn non dại, chưa trưởng thành. Tình yêu chín muồi, trọn vẹn, giống Cha trên trời, là tình yêu bao trùm cả kẻ thù.
“Nếu các ngươi yêu kẻ yêu mình, thì có phần thưởng gì đâu? Người thâu thuế cũng làm như vậy. Các ngươi chỉ yêu anh em mình, thì có lạ gì đâu? Người ngoại cũng làm như vậy.” (Ma-thi-ơ 5:46-47)
Lối sống yêu kẻ thù là dấu hiệu siêu nhiên, phân biệt con cái Đức Chúa Trời với thế gian. Nó là một chứng nhân hùng hồn về Phúc Âm – về một Đức Chúa Trời của tình yêu và ân điển, Đấng đã hòa giải kẻ thù trở thành con cái Ngài. Khi chúng ta sống điều này, dù rất khó khăn và đau đớn, chúng ta đang mang hương thơm của Đấng Christ đến cho một thế giới đầy thù hận và chia rẽ, và tôn cao Cha chúng ta ở trên trời.
Ước mong mỗi chúng ta, nhờ năng quyền của Thánh Linh và trong sự chiêm ngưỡng thập tự giá, có thể bước từng bước nhỏ nhưng vững chắc vào trong mạng lệnh vinh hiển và giải phóng này: Hãy yêu kẻ thù nghịch mình.