Ê-đôm là ai/cái gì (Áp-đia 1:1, 8)?

Sách Áp-đia, dù chỉ có 21 câu, chứa đựng một sứ điệp mạnh mẽ về sự công bình và sự đoán phạt của Đức Chúa Trời. Trọng tâm của sách là lời tiên tri nghịch lại Ê-đôm. Ngay câu mở đầu: “Sự hiện thấy của Áp-đia. Chúa Giê-hô-va phán về Ê-đôm…” (Áp-đia 1:1). Đến câu 8, Ngài tuyên bố: “Chúa Giê-hô-va phán: Trong ngày đó, ta há chẳng diệt những kẻ khôn ngoan khỏi Ê-đôm, và những người thông sáng khỏi núi Ê-sau?” Vậy Ê-đôm là ai, và tại sao họ lại bị Đức Chúa Trời đoán phạt nặng nề đến thế? Bài viết này sẽ tìm hiểu nguồn gốc, lịch sử, cùng những bài học thuộc linh mà Cơ Đốc nhân có thể rút ra từ số phận của Ê-đôm.

1. Ê-đôm là ai?

Ê-đôm là một dân tộc và cũng là một vùng đất nằm ở phía đông nam của Y-sơ-ra-ên, kéo dài từ biển Chết đến Vịnh Aqaba. Tên gọi “Ê-đôm” bắt nguồn từ tổ phụ Ê-sau, anh sinh đôi của Gia-cốp. Trong Sáng thế ký 25:30, Ê-sau được gọi là “Ê-đôm” (nghĩa là “đỏ”) vì đã đổi quyền trưởng nam để lấy một món ăn “đỏ” (món canh đỏ). Sau đó, ông cùng con cháu định cư tại vùng núi Sê-i-rơ (Sáng thế 36:8-9). Vì thế, Ê-đôm còn được gọi là “núi Ê-sau” (Áp-đia 1:8, 9, 19, 21). Dân Ê-đôm là hậu duệ của Ê-sau, nên họ có quan hệ huyết thống rất gần với dân Y-sơ-ra-ên (con cháu Gia-cốp). Tuy nhiên, mối quan hệ này lại đầy căng thẳng và thù hận.

2. Mối thù truyền kiếp giữa Ê-đôm và Y-sơ-ra-ên

Ngay từ trong bụng mẹ, hai anh em Ê-sau và Gia-cốp đã tranh giành nhau (Sáng thế 25:22-23). Khi lớn lên, Ê-sau bán quyền trưởng nam cho Gia-cốp, và sau đó Gia-cốp lừa cha để nhận lấy phước lành dành cho Ê-sau. Từ đó, Ê-sau ôm lòng hận thù và toan giết em (Sáng thế 27:41). Mặc dù về sau hai anh em có gặp lại và hòa giải bề ngoài (Sáng thế 33), nhưng mối thâm thù vẫn tiếp tục trong dòng dõi. Khi dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi Ai Cập và trên đường tiến về Đất Hứa, họ đã yêu cầu đi ngang qua lãnh thổ Ê-đôm nhưng bị từ chối và bị đe dọa bằng vũ lực (Dân số 20:14-21). Điều này khiến Y-sơ-ra-ên phải đi vòng qua, và mối quan hệ ngày càng xấu đi.

Suốt thời kỳ các vua, hai bên thường xuyên xung đột. Vua Đa-vít đã chinh phục Ê-đôm và đặt quan cai trị (2 Sa-mu-ên 8:14). Về sau, Ê-đôm nhiều lần nổi dậy và giành lại độc lập (2 Các vua 8:20-22). Nhưng tội lớn nhất của Ê-đôm được Kinh Thánh lên án là thái độ của họ khi thành Giê-ru-sa-lem bị người Ba-by-lôn hủy diệt vào năm 586 TCN. Thay vì thương xót hay giúp đỡ anh em mình, người Ê-đôm đã reo mừng, thậm chí còn tham gia vào việc cướp bóc và giết hại những người Y-sơ-ra-ên chạy trốn. Thi thiên 137:7 tố cáo: “Hỡi Giê-ru-sa-lem, hãy nhớ lại ngày của nó mà giáng trên con cái Ê-đôm; chúng nó nói rằng: Hãy phá đi, phá đi, cho đến tận nền nó đi!”. Sách Ca thương 4:21-22 cũng ghi: “Hỡi con gái Ê-đôm, ngươi ở trong đất Út-xơ... ngươi cũng sẽ bị đoán phạt...”. Tiên tri Ê-xê-chi-ên (Ê-xê-chi-ên 25:12-14; 35) và A-mốt (A-mốt 1:11-12) đều công bố sự đoán phạt tương tự.

3. Lời tiên tri của Áp-đia về Ê-đôm

Áp-đia tập trung vào tội ác và sự đoán phạt dành cho Ê-đôm. Sứ điệp có thể được chia thành ba phần chính:

• Sự kiêu ngạo của Ê-đôm (câu 1-4): Họ tự hào về vị trí hiểm trở của mình (núi Sê-i-rơ), tưởng rằng không ai có thể hạ mình xuống. Nhưng Đức Giê-hô-va tuyên bố: “Dầu ngươi lên cao như chim ưng, dầu ngươi làm ổ giữa các ngôi sao, ta cũng sẽ xô ngươi xuống” (câu 4).
• Tội ác của Ê-đôm đối với anh em mình (câu 10-14): Họ đã “lấy sự bạo ngược mà đối đãi anh em ngươi là Gia-cốp” (câu 10). Cụ thể, khi quân thù tấn công Giê-ru-sa-lem, Ê-đôm đứng ngoài nhìn, vui mừng, còn bắt lấy những kẻ trốn chạy và nộp cho kẻ thù. Họ cũng chiếm đoạt tài sản và cản đường người Y-sơ-ra-ên.
• Sự đoán phạt không thể tránh (câu 15-21): “Ngày của Đức Giê-hô-va” sẽ giáng trên mọi nước, và Ê-đôm sẽ bị trả báo đúng như điều họ đã làm. Họ sẽ bị tận diệt, không còn sót lại một kẻ sống (câu 18). Trong khi đó, nhà Gia-cốp sẽ được phục hưng và chiếm lấy lãnh thổ của Ê-đôm.

Câu 8 là một phần của lời tuyên bố về sự hủy diệt: “Chúa Giê-hô-va phán: Trong ngày đó, ta há chẳng diệt những kẻ khôn ngoan khỏi Ê-đôm, và những người thông sáng khỏi núi Ê-sau?” Ở đây, sự khôn ngoan mà Ê-đôm tự hào (có lẽ nhờ vào sự giàu có từ các tuyến đường thương mại và sự hiểm trở của địa hình) sẽ bị cất đi. Họ sẽ không còn mưu lược để chống lại sự đoán phạt của Đức Chúa Trời.

4. Sự ứng nghiệm lịch sử

Lời tiên tri về sự diệt vong của Ê-đôm đã ứng nghiệm qua nhiều thế kỷ. Sau khi bị người Ba-by-lôn tấn công, Ê-đôm tiếp tục suy yếu. Khoảng thế kỷ 5-4 TCN, người Na-ba-tê (Nabataeans) đã đánh đuổi người Ê-đôm khỏi vùng núi Sê-i-rơ, buộc họ phải di cư về phía nam và lập nước I-đu-mê (Idumea). Đến thế kỷ 2 TCN, người Do Thái dưới thời nhà Hasmonean (Mac-ca-bê) đã chinh phục I-đu-mê và buộc họ phải cải đạo. Cuối cùng, người Ê-đôm mất dấu tích như một dân tộc riêng biệt. Như vậy, Ê-đôm đã bị “diệt đời đời” (Ê-xê-chi-ên 35:9) và không còn tồn tại nữa, đúng như lời tiên tri.

5. Ý nghĩa thuộc linh và bài học cho Cơ Đốc nhân

Sự phán xét Ê-đôm không chỉ là một sự kiện lịch sử, mà còn mang nhiều bài học sâu sắc cho chúng ta ngày nay.

5.1. Cảnh cáo về sự kiêu ngạo

Ê-đôm tự tin vào địa thế hiểm trở và sự khôn ngoan của mình, nhưng Đức Chúa Trời hạ họ xuống. Châm ngôn 16:18 dạy: “Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau”. Là con cái Chúa, chúng ta phải khiêm nhường, nhận biết mọi sự đều do Ngài ban cho. Sự kiêu ngạo về địa vị, tài năng, hay thành tựu đều có thể dẫn đến sự sụp đổ.

5.2. Tội không thương xót anh em

Ê-đôm đã không những không giúp đỡ Y-sơ-ra-ên trong cơn hoạn nạn, mà còn vui mừng và thừa cơ hại họ. Kinh Thánh dạy: “Ai thấy anh em mình có cơn cùng khốn mà đóng lòng lại, thì lòng kính mến Đức Chúa Trời thể nào ở trong người ấy?” (1 Giăng 3:17). Chúng ta được kêu gọi yêu thương và giúp đỡ anh chị em mình, đặc biệt khi họ gặp khó khăn.

5.3. Trách nhiệm với mối quan hệ gia đình

Mâu thuẫn giữa Ê-đôm và Y-sơ-ra-ên bắt nguồn từ sự tranh giành, ghen ghét trong gia đình. Ê-sau và Gia-cốp đã không giải quyết triệt để, để lại di hại cho con cháu. Chúa Giê-xu dạy: “Hãy đi giảng hòa với anh em ngươi trước đã” (Ma-thi-ơ 5:24). Chúng ta cần giải quyết xung đột và tha thứ để không tạo ra vòng xoáy hận thù.

5.4. Sự công bình của Đức Chúa Trời

Dù Ê-đôm là hậu duệ của Áp-ra-ham, nhưng họ vẫn bị đoán phạt vì tội lỗi mình. Điều này nhắc nhở rằng Đức Chúa Trời không thiên vị; Ngài sẽ trừng phạt mọi điều ác. Đồng thời, Ngài cũng sẽ bênh vực dân sự Ngài. Chúng ta có thể tin cậy vào sự công bình của Ngài trong mọi hoàn cảnh.

5.5. Bài học về xác thịt và thế gian

Trong Tân Ước, Ê-sau bị nhắc đến như một hình ảnh của người theo xác thịt, khinh dễ quyền trưởng nam (Hê-bơ-rơ 12:16-17). Ê-đôm đại diện cho thế gian chống đối lại dân Đức Chúa Trời. Chúng ta phải cảnh giác để không yêu thế gian và những gì thuộc về nó, vì “ai muốn làm bạn với thế gian thì trở nên thù nghịch với Đức Chúa Trời” (Gia-cơ 4:4).

6. Ứng dụng thực tiễn trong đời sống hằng ngày

Làm thế nào chúng ta có thể tránh vết xe đổ của Ê-đôm?

• Sống khiêm nhường: Mỗi ngày, hãy nhìn nhận ơn Chúa trong mọi thành công, không tự tôn mình lên. Cầu nguyện xin Chúa dẹp bỏ sự kiêu ngạo.
• Thực hành tình yêu thương: Khi thấy anh chị em trong Hội Thánh hoặc người lân cận gặp khó khăn, đừng làm ngơ. Hãy hỏi thăm, cầu nguyện, và giúp đỡ tùy khả năng.
• Giải hòa mối quan hệ: Nếu có mâu thuẫn với ai, hãy chủ động làm hòa, đừng để hận thù chồng chất. Hãy nhớ lời Chúa: “Hãy tha thứ cho nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ cho anh em trong Đấng Christ” (Ê-phê-sô 4:32).
• Tin cậy vào sự công bình của Chúa: Khi bị đối xử bất công, đừng tìm cách trả thù, nhưng hãy phó thác cho Chúa. “Đừng lấy ác trả ác... nhưng hãy nhường chỗ cho cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 12:19).
• Chống lại sự cám dỗ của thế gian: Hãy để lòng mình hướng về thiên đàng, không tham lam những thứ tạm bợ. Hãy sống như người lữ hành, biết rằng quê hương mình ở trên trời.

7. Kết luận

Ê-đôm, xuất thân từ Ê-sau, là một dân tộc đã từng hùng mạnh nhưng vì kiêu ngạo, độc ác và thù địch với anh em mà cuối cùng bị Đức Chúa Trời tận diệt. Lời tiên tri trong Áp-đia 1:1,8 là lời cảnh cáo nghiêm khắc cho mọi thế hệ. Chúng ta, những người tin Chúa Giê-xu, cần lấy đó làm gương để sống khiêm nhường, yêu thương và vâng lời Ngài. Dù thế gian có thể chế giễu hay chống đối, nhưng hãy nhớ rằng Đức Chúa Trời là Đấng công bình, Ngài sẽ bảo vệ dân Ngài và trừng phạt kẻ ác. Nguyện mỗi chúng ta biết sống đẹp lòng Chúa, tránh xa sự kiêu ngạo và thù hận, để nhận được phước lành đời đời.