Hốp-ni và Phi-nê-át là ai?

Trong lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên, có những câu chuyện đóng vai trò như những tấm gương phản chiếu tình trạng thuộc linh của cả một dân tộc và những bài học vang vọng xuyên suốt các thời đại. Câu chuyện về Hóp-ni và Phi-nê-a, hai con trai của thầy tế lễ thượng phẩm Hê-li, được ghi lại trong sách I Sa-mu-ên, là một trong những câu chuyện như thế. Sự tương phản giữa sự bại hoại của hai người con và sự sốt sắng của người cháu nội (Phi-nê-a, con trai của Hóp-ni) không chỉ là một bi kịch gia đình mà còn là một bức tranh sống động về hậu quả của tội lỗi được dung dưỡng và ân điển của sự đoán xét công bình của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào thân thế, hành động, và ý nghĩa thuộc linh của Hóp-ni, Phi-nê-a (con Hê-li), và Phi-nê-a (cháu Hê-li), qua đó rút ra những bài học quý giá cho Hội Thánh và Cơ Đốc nhân ngày nay.

Câu chuyện được đặt trong giai đoạn cuối thời kỳ các Quan Xét, một thời kỳ mà Kinh Thánh mô tả: “Trong lúc đó, không có vua nơi Y-sơ-ra-ên, ai nấy làm theo ý mình lấy làm phải” (Các Quan Xét 21:25). Hê-li, thuộc dòng dõi A-rôn, đang giữ chức vụ thầy tế lễ thượng phẩm và cũng là quan xét của Y-sơ-ra-ên (I Sa-mu-ên 4:18). Ông có hai người con trai là Hóp-ni và Phi-nê-a, phục vụ với tư cách là những thầy tế lễ tại đền tạm ở Si-lô.

Danh tính của hai người này mang ý nghĩa:
• Hóp-ni (חָפְנִי - Chophni): Tên gốc Hê-bơ-rơ có thể liên quan đến từ "chophnayim" (lòng bàn tay), hàm ý "mạnh mẽ" hoặc "kiên cường". Thật trớ trêu, cái tên mang ý nghĩa mạnh mẽ lại gắn liền với một con người yếu đuối về đạo đức và thuộc linh.
• Phi-nê-a (פִּינְחָס - Pinechas): Có nghĩa là "miệng đồng" hoặc "người da đen". Đây là một cái tên lịch sử, nhắc đến vị anh hùng đức tin Phi-nê-a, cháu của A-rôn, người đã dùng cây giáo ngăn cơn thịnh nộ của Đức Giê-hô-va (Dân Số Ký 25). Việc đặt tên này cho con trai có lẽ thể hiện mong ước của Hê-li về một đời sống sốt sắng như tổ phụ, nhưng thực tế lại hoàn toàn trái ngược.

Kinh Thánh không dành nhiều lời khen ngợi cho hai thầy tế lễ trẻ này. Trái lại, họ được mô tả là “con cái Bê-li-an, chẳng nhìn biết Đức Giê-hô-va” (I Sa-mu-ên 2:12). Cụm từ "con cái Bê-li-an" (בְלִיַּעַל - Beliya'al) rất nặng nề, nghĩa đen là "vô giá trị", "vô dụng", và thường chỉ về những kẻ hung ác, vô đạo đức. Việc áp dụng danh xưng này cho những thầy tế lễ phục vụ tại nơi thánh cho thấy mức độ suy đồi trầm trọng.

Tội lỗi của họ được liệt kê rõ ràng:

1. Xúc phạm Lễ Vật và Lòng tham: Theo luật pháp, khi dâng của lễ, thầy tế lễ được nhận một phần nhất định (ví dụ: cái o và cái giò của con vật). Thế nhưng, Hóp-ni và Phi-nê-a sai đầy tớ mình dùng cái nĩa ba để chọc vào trong nồi, hũ, hay chảo, “hễ vật nào dính nĩa, thì thầy tế lễ lấy” (I Sa-mu-ên 2:13-14). Hành động này thể hiện sự tham lam, thiếu kính sợ, và biến nghi thức thánh thành một cuộc cướp bóc trắng trợn. Họ “khêm tưởng của lễ mà Đức Giê-hô-va đã truyền dâng” (câu 17).

2. Tội Tà Dâm tại Cửa Đền Tạm: Tội lỗi còn kinh khủng hơn: “Hai người con trai Hê-li ăn ở tà ác với các người nữ hầu việc nơi cửa hội mạc” (I Sa-mu-ên 2:22). Đây không chỉ là tội tình dục, mà còn là sự ô uế nghiêm trọng ngay tại nơi thánh, nơi biểu tượng cho sự hiện diện của Đức Chúa Trời. Họ đã biến nhà của Đức Chúa Trời thành nơi thỏa mãn dục vọng ô uế của mình.

Hậu quả trực tiếp của tội lỗi họ là khiến cho “tội lỗi của hai người trai trẻ ấy lên rất cao trước mặt Đức Giê-hô-va, vì chúng khinh bỉ của lễ dâng cho Ngài” (I Sa-mu-ên 2:17). Họ không chỉ tự hủy hoại mình mà còn kéo theo sự khinh bỉ của cả dân chúng đối với các của lễ dâng lên Đức Giê-hô-va.

Trách nhiệm không nhỏ thuộc về Hê-li, người cha và thầy tế lễ thượng phẩm. Ông có nghe về mọi hành vi của các con trai mình và chỉ quở trách nhẹ nhàng: “Chẳng nên làm như vậy... tội phạm đến Đức Giê-hô-va” (I Sa-mu-ên 2:23-24). Tuy nhiên, hành động của ông dừng lại ở lời nói. Kinh Thánh kết án ông vì đã “tôn con trai mình hơn Ta” (I Sa-mu-ên 2:29). Từ Hy Lạp trong bản Bảy Mươi (LXX) dùng từ "ἐτίμας" (etimas - bạn tôn trọng), cho thấy Hê-li đã đặt tình cảm gia đình và sự yên ổn của các con lên trên sự vinh hiển và sự thánh khiết của Đức Chúa Trời. Sự nhu nhược trong việc thi hành kỷ luật đã dẫn đến một sự đoán phạt không thể tránh khỏi.

Đức Giê-hô-va sai một người của Đức Chúa Trời đến tuyên báo sự đoán phạt (I Sa-mu-ên 2:27-36), và sau đó chính Chúa phán với Sa-mu-ên (I Sa-mu-ên 3:11-14). Hình phạt bao gồm:
• Cả dòng dõi Hê-li sẽ bị cất khỏi chức vụ tế lễ.
• Hóp-ni và Phi-nê-a sẽ chết trong cùng một ngày.
• Một thầy tế lễ trung tín sẽ được dấy lên.

Lời tiên tri ứng nghiệm thảm khốc trong I Sa-mu-ên chương 4. Dân Y-sơ-ra-ên thua trận trước dân Phi-li-tin. Họ sai người đến rước Hòm Giao Ước từ Si-lô, với hy vọng nó sẽ như một bùa hộ mạng. Hóp-ni và Phi-nê-a đi theo hòm. Trận chiến thảm bại: 30,000 lính Y-sơ-ra-ên chết, Hòm Giao Ước bị cướp, và hai người con trai Hê-li cũng bị giết. Khi tin dữ truyền về, Hê-li ngã ngửa, gãy cổ mà chết. Vợ của Phi-nê-a (con Hê-li) đang mang thai sắp sinh, nghe tin chồng và cha chồng mất, hòm bị cướp, bà đau đớn sinh con và đặt tên con là Y-ca-bốt (כבוד אִי - I-khavod), nghĩa là “Vinh hiển đã lìa khỏi Y-sơ-ra-ên” (I Sa-mu-ên 4:21).

Tuy nhiên, trong bi kịch ấy, một tia sáng xuất hiện. Người vợ ấy trước khi chết có nói: “Vinh hiển đã lìa khỏi Y-sơ-ra-ên, vì hòm của Đức Chúa Trời đã bị cướp” (câu 22). Sự nhận biết này cho thấy bà hiểu rằng vấn đề không phải là mất hòm, mà là Đức Chúa Trời đã lìa khỏi dân sự Ngài vì tội lỗi.

Đứa bé trai đó, con của Phi-nê-a (con Hê-li), được nuôi dưỡng và lớn lên. Và ở đây, chúng ta thấy một sự đảo ngược đầy ý nghĩa. Trong khi cha và chú của cậu là những thầy tế lễ bại hoại, thì cậu, cũng tên là Phi-nê-a, lại trở về với ý nghĩa thánh khiết của cái tên này. Không có nhiều chi tiết về cuộc đời ông, nhưng sự xuất hiện của ông trong I Sa-mu-ên 14:3 là một dấu hiệu đầy hy vọng. Ông được nhắc đến như là thầy tế lễ phục vụ trước mặt vua Sau-lơ, cùng với A-hi-gia (có lẽ là hậu tự của dòng Y-tha-ma, ứng với lời tiên tri về dòng tế lễ mới). Việc một người tên Phi-nê-a lại trung tín phục vụ Chúa sau thảm họa của cha mình là một minh chứng cho ân điển phục hồi của Đức Chúa Trời.

1. Sự Nguy Hiểm của Chức Vụ Truyền Thống và Sự Tự Mãn: Hóp-ni và Phi-nê-a sinh ra trong gia đình tế lễ, được thừa hưởng địa vị, nhưng lại thiếu mối quan hệ cá nhân với Đức Chúa Trời (“chẳng nhìn biết Đức Giê-hô-va”). Điều này cảnh báo chúng ta rằng việc sinh ra trong gia đình Cơ Đốc, hay thậm chí đảm nhận chức vụ, không đảm bảo cho một đời sống thuộc linh chân thật. Chúng ta phải “làm nên sự cứu chuộc mình... với sự kính sợ run rẩy” (Phi-líp 2:12).

2. Tội Khinh Bỉ Sự Thánh Khiết của Đức Chúa Trời: Hành động dùng nĩa chọc vào của lễ là biểu tượng của việc xem thường những điều thánh, biến chúng thành công cụ cho mục đích cá nhân. Ngày nay, điều này có thể ứng vào việc chúng ta xem thường sự nhóm lại, Lời Chúa, các thánh lễ, hay thậm chí là ân tứ thuộc linh, chỉ tìm kiếm lợi ích cá nhân từ đó. Hãy nhớ lời Chúa phán: “Ta sẽ được tôn làm thánh trong những kẻ đến gần ta” (Lê-vi Ký 10:3).

3. Hậu Quả Thảm Khốc của Sự Dung Dưỡng Tội Lỗi: Hê-li là hình ảnh của sự lãnh đạo nhu nhược, sợ làm mất lòng người hơn là sợ làm mất lòng Đức Chúa Trời. Trong gia đình và Hội Thánh, kỷ luật yêu thương là cần thiết (Khải Huyền 3:19). Dung dưỡng tội lỗi, dù với danh nghĩa yêu thương hay giữ hòa khí, cuối cùng sẽ dẫn đến sự sụp đổ và đoán phạt.

4. Ân Điển Phục Hồi và Hy Vọng Mới: Câu chuyện về Phi-nê-a (cháu Hê-li) cho chúng ta thấy Đức Chúa Trời luôn dành một sự khởi đầu mới. Dù xuất thân từ một gia đình bại hoại, Ngài vẫn có thể dấy lên một đời sống trung tín. Điều này khích lệ những ai cảm thấy mình bị định hình bởi quá khứ tội lỗi của gia đình hay bản thân. Trong Đấng Christ, chúng ta là tạo vật mới (II Cô-rinh-tô 5:17).

5. Ưu Tiên Tối Thượng Phải Thuộc Về Đức Chúa Trời: Bài học cốt lõi là không được đặt bất cứ điều gì - dù là con cái, sự nghiệp chức vụ, hay danh tiếng gia đình - lên trên sự vinh hiển và ý muốn của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán: “Ai yêu cha mẹ hơn ta thì không đáng cho ta; ai yêu con trai hay con gái hơn ta thì cũng không đáng cho ta” (Ma-thi-ơ 10:37).

Hóp-ni và Phi-nê-a (con Hê-li) đứng như hai bia mộ cảnh báo về sự suy đồi thuộc linh bắt nguồn từ sự không nhận biết Chúa và khinh thường những điều thánh. Cái chết của họ trong ngày Hòm Giao Ước bị cướp là một biểu tượng mạnh mẽ: khi lãnh đạo thuộc linh bại hoại, thì sự hiện diện và sự bảo vệ của Đức Chúa Trời cũng có thể rút khỏi dân sự Ngài. Tuy nhiên, câu chuyện không kết thúc trong tuyệt vọng. Sự xuất hiện của Phi-nê-a (cháu Hê-li) như một lời hứa về sự phục hưng và ân điển tái tạo của Đức Chúa Trời.

Đối với chúng ta ngày nay, câu chuyện này thôi thúc mỗi Cơ Đốc nhân, đặc biệt là những người phục vụ Chúa, phải liên tục tra xét lòng mình, sống trong sự kính sợ Chúa, can đảm đối diện và xử lý tội lỗi, và đặt sự vinh hiển của Ngài lên làm ưu tiên tối cao. Hãy để đời sống chúng ta không phải là sự khinh bỉ của lễ dâng lên Chúa, mà là “của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời” (Rô-ma 12:1).