Ý nghĩa và tầm quan trọng của phép báp-têm của Giăng Báp-tít là gì?

Trong dòng chảy của lịch sử cứu rỗi, có những nhân vật và nghi thức đóng vai trò then chốt như cầu nối giữa các giao ước. Giăng Báp-tít và phép báp-têm của ông chính là một trong những trọng điểm như vậy, đánh dấu sự kết thúc của thời đại luật pháp và sự mở đầu cho thời đại ân điển. Phép báp-têm này không phải là một nghi thức tôn giáo thông thường, mà là một dấu hiệu tiên tri mang tính cách mạng, chuẩn bị tấm lòng của dân sự cho sự hiện đến của Vua muôn vua. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá ý nghĩa thần học, bối cảnh lịch sử, và tầm quan trọng vĩnh cửu của phép báp-têm Giăng, từ đó rút ra những bài học ứng dụng thiết thực cho đời sống tin kính ngày nay.

Sứ mệnh của Giăng Báp-tít không phải là một sự kiện ngẫu nhiên, nhưng đã được các tiên tri từ nhiều thế kỷ trước báo trước. Tiên tri Ê-sai đã nói tiên tri về một tiếng kêu trong đồng vắng: “Có tiếng kêu rằng: Hãy mở đường trong đồng vắng cho Đức Giê-hô-va; hãy ban bằng cái cao trong sa mạc cho Đức Chúa Trời chúng ta!” (Ê-sai 40:3). Tiên tri Ma-la-chi cũng công bố: “Nầy, ta sai sứ giả ta, người sẽ dọn đường trước mặt ta.” (Ma-la-chi 3:1). Cả bốn sách Phúc Âm đều khẳng định Giăng chính là sự ứng nghiệm của những lời tiên tri này (Ma-thi-ơ 3:3, Mác 1:2-3, Lu-ca 3:4-6, Giăng 1:23).

Tên của ông – “Giăng” (Ιωάννης, *Iōannēs* trong tiếng Hy Lạp, יוֹחָנָן *Yôḥānān* trong tiếng Hê-bơ-rơ) – có nghĩa là “Đức Giê-hô-va đã ban ân huệ” hoặc “Đức Giê-hô-va đã tỏ lòng thương xót”. Tên này báo hiệu sứ mệnh của ông: loan báo về Ân Điển và Lòng Thương Xót của Đức Chúa Trời sắp được bày tỏ cách cụ thể trong Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ông không phải là ánh sáng, nhưng đến để làm chứng về sự sáng (Giăng 1:8).

Phép báp-têm của Giăng, thường được gọi là “báp-têm ăn năn”, có những đặc điểm độc đáo phân biệt nó với các nghi thức thanh tẩy theo truyền thống Do Thái giáo đương thời.

1. Là Phép Báp-têm Bởi Nước, Gắn Liền Với Sự Ăn Năn: Giăng rao giảng: “Hãy ăn năn, vì nước thiên đàng đã đến gần!” (Ma-thi-ơ 3:2). Phép báp-têm của ông là “báp-têm về sự ăn năn để được tha tội” (Mác 1:4, Lu-ca 3:3). Từ “ăn năn” trong tiếng Hy Lạp là μετάνοια (*metanoia*), nghĩa là sự thay đổi tâm trí, một sự quay đầu 180 độ khỏi tội lỗi để hướng về Đức Chúa Trời. Phép báp-têm này là dấu hiệu bên ngoài thể hiện sự thay đổi bên trong đó. Nó không phải là nghi lễ mang tính cộng đồng hay định kỳ, mà là một hành động cá nhân, một lần, đánh dấu một quyết định quay lưng lại với đời sống cũ.

2. Là Một Hành Động Công Khai, Tự Nguyện Và Mang Tính Cá Nhân: Khác với các nghi thức tẩy uế theo luật Môi-se (thường tự làm), phép báp-têm của Giăng do chính ông làm cho người khác. Người chịu báp-têm phải tự nguyện đến, xưng nhận tội lỗi mình (Ma-thi-ơ 3:6), và cam kết sống đời sống mới. Điều này nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân trước mặt Đức Chúa Trời.

3. Mang Tính Chất Ngôn Sứ Và Phán Xét: Lời giảng của Giăng mang đầy tính cảnh báo và phán xét. Ông gọi các nhà lãnh đạo tôn giáo là “dòng dõi rắn lục” và cảnh báo về “cơn thạnh nộ ngày sau” (Ma-thi-ơ 3:7). Phép báp-têm này là lời kêu gọi cuối cùng trước khi sự phán xét của Đấng Mê-si bắt đầu, như chiếc rìu đã đặt kề gốc cây (Ma-thi-ơ 3:10).

4. Là Sự Chuẩn Bị Và Chỉ Về Đấng Christ: Đây là điểm then chốt. Giăng tuyên bố rõ ràng sự hạn chế và mục đích hướng về Chúa Cứu Thế của phép báp-têm mình: “Về phần ta, ta làm phép báp-têm cho các ngươi bằng nước, để các ngươi ăn năn; song Đấng đến sau ta… sẽ làm phép báp-têm cho các ngươi bằng Đức Thánh Linh và bằng lửa.” (Ma-thi-ơ 3:11). Phép báp-têm của Giăng là bước chuẩn bị cần thiết, nhưng chưa trọn vẹn. Nó dọn đường cho phép báp-têm trọn vẹn hơn, quyền năng hơn – phép báp-têm trong Đức Thánh Linh mà Đấng Christ sẽ ban.

Sự kiện Chúa Giê-xu đến chịu báp-têm bởi Giăng là một mặc khải trọng đại, soi sáng ý nghĩa thật của cả chức vụ Giăng lẫn thân vị của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 3:13-17).

Thoạt đầu, Giăng từ chối vì nhận biết sự vô tội và thần tính của Chúa Giê-xu: “Ấy là tôi cần phải chịu Ngài làm phép báp-têm, mà Ngài lại đến cùng tôi sao!” (câu 14). Chúa Giê-xu không cần ăn năn hay xưng tội. Vậy tại sao Ngài chịu báp-têm? Chính Chúa Giê-xu giải thích: “Bây giờ cứ làm đi, vì chúng ta nên làm cho trọn mọi việc công bình như vậy.” (câu 15).

Ở đây, từ “công bình” (δικαιοσύνη, *dikaiosynē*) chỉ về sự công chính theo ý muốn trọn vẹn của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu, với tư cách là Đấng Mê-si và là Đầy Tớ Chịu Khổ của Đức Giê-hô-va (Ê-sai 53), đã tự đồng hóa mình hoàn toàn với nhân loại tội lỗi mà Ngài đến để cứu. Hành động này là:
- Sự Xác Nhận Chức Vụ Của Giăng: Chúa Giê-xu công nhận và tham gia vào phong trào ăn năn mà Giăng đang dẫn dắt.
- Sự Đồng Hóa Với Tội Nhân: Ngài đứng vào hàng ngũ của những người tội lỗi cần ăn năn, dự báo về sự thay thế của Ngài trên thập tự giá (2 Cô-rinh-tô 5:21).
- Sự Thánh Hóa Nghi Thức: Biến phép báp-têm bằng nước thành một biểu tượng của sự chết, chôn và sống lại (Rô-ma 6:3-4), mà Ngài sẽ hoàn thành.
- Mặc Khải Ba Ngôi: Tại đây, Ba Ngôi Đức Chúa Trời hiện ra cách rõ ràng: Con chịu báp-têm, Thánh Linh ngự xuống như chim bồ câu, Cha phán từ trời tuyên bố: “Nầy là Con yêu dấu của ta, đẹp lòng ta mọi đàng.” (câu 17). Đây là sự xức dầu và công nhận long trọng cho chức vụ công khai của Chúa Giê-xu.

Mặc dù phép báp-têm của Giăng thuộc về một thời đại cụ thể, những nguyên tắc thuộc linh nền tảng của nó vẫn vang vọng mạnh mẽ và cần thiết cho Hội Thánh ngày nay.

1. Sự Ăn Năn Là Nền Tảng Không Thể Thiếu Cho Mối Quan Hệ Với Đức Chúa Trời: Trước khi tiếp nhận ân điển, phải có sự ăn năn. Thông điệp của Giăng nhắc nhở chúng ta rằng đức tin chân thật luôn bắt đầu bằng sự quay lưng khỏi tội lỗi (thay đổi tâm trí) và quay về với Đức Chúa Trời (đức tin). Đây không phải là một cảm xúc nhất thời, mà là một lập trường sống còn: luôn xét lòng mình, sẵn sàng xưng tội và từ bỏ mọi điều không đẹp ý Chúa.

2. Sự Khiêm Nhường Và Thật Thà Trước Mặt Đức Chúa Trời: Những người đến với Giăng phải “xưng tội mình” (Ma-thi-ơ 3:6). Đời sống Cơ Đốc đòi hỏi sự minh bạch và thành thật với Chúa. Không có sự giả hình, tự công bố, hay dựa vào thân thế tôn giáo (như người Pha-ri-si). Chúng ta phải luôn đến trong tâm thế của một tội nhân cần ân điển.

3. Sống Một Đời Sống Kết Quả Xứng Với Sự Ăn Năn: Giăng cảnh báo: “Hãy kết quả xứng với sự ăn năn.” (Ma-thi-ơ 3:8). Sự ăn năn thật sẽ sản sinh ra đời sống biến đổi. Đó là sự công bình, nhân từ, trung tín trong các mối quan hệ và công việc. Đức tin không có việc làm là đức tin chết (Gia-cơ 2:17).

4. Luôn Hướng Về Chúa Giê-xu Là Trung Tâm: Giăng nói: “Ngài phải dấy lên, ta phải hạ xuống.” (Giăng 3:30). Chức vụ của chúng ta, giống như Giăng, là làm chứng và dẫn người khác đến với Chúa Giê-xu, chứ không phải với bản thân, giáo phái, hay một nghi thức nào. Phép báp-têm trong Đức Thánh Linh (Công vụ 1:5) mà Chúa Giê-xu ban mới là sự đầy trọn quyền năng cho đời sống và chức vụ.

5. Chuẩn Bị Tấm Lòng Cho Sự Hiện Diện Của Chúa: Sứ điệp “dọn đường” của Giăng là lời kêu gọi mỗi chúng ta dẹp bỏ mọi chướng ngại trong tấm lòng – sự kiêu ngạo, cứng cỏi, ham muốn tội lỗi – để Chúa được rời rộng ngự trị. Mỗi ngày, chúng ta cần “dọn đường” cho Chúa trong đời sống cá nhân, gia đình và Hội Thánh.

Phép báp-têm của Giăng Báp-tít đứng ở ngã tư của lịch sử, là tiếng chuông cảnh tỉnh cuối cùng cho Y-sơ-ra-ên và là ngón tay chỉ thẳng về “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Nó dạy chúng ta rằng không có con đường tắt nào đến với Đấng Christ mà bỏ qua thung lũng của sự ăn năn. Tuy nhiên, nó cũng chỉ là bước khởi đầu. Ân điển trọn vẹn được bày tỏ trong Chúa Giê-xu Christ, Đấng không chỉ kêu gọi chúng ta ăn năn, mà còn ban quyền năng của Đức Thánh Linh để chúng ta sống đời sống mới.

Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân được kêu gọi mang lấy tinh thần của Giăng Báp-tít: một lòng trung thành rao giảng Lời Chúa, dũng cảm kêu gọi người khác ăn năn, và khiêm nhường làm chứng về Chúa Giê-xu, Đấng cứu rỗi duy nhất. Chúng ta không chỉ dừng lại ở “báp-têm ăn năn”, nhưng bước vào sự đầy trọn của “báp-têm bằng Đức Thánh Linh và bằng lửa” – đó là sự thanh tẩy, biến đổi và xức dầu quyền năng từ chính Chúa của chúng ta.