Học Tin Cậy Chúa Như Tiên Tri Ha-ba-cúc (Ha-ba-cúc 3:17-19)
Trong dòng chảy của các sách tiểu tiên tri, Ha-ba-cúc đứng ra như một tiếng kêu độc đáo – không phải tiếng kêu phán xét dân ngoại hay kêu gọi dân sự ăn năn, mà là một cuộc đối thoại chân thành, đầy thắc mắc và cuối cùng là một bài học vĩ đại về đức tin. Sứ điệp của ông đạt đến đỉnh điểm trong một lời tuyên xưng đức tin thuộc vào hàng mạnh mẽ và cảm động nhất trong toàn bộ Kinh Thánh. Bài viết này sẽ đi sâu nghiên cứu hành trình đức tin của Ha-ba-cúc và đặc biệt là bí quyết tin cậy Chúa tuyệt đối được bày tỏ trong Ha-ba-cúc 3:17-19, từ đó rút ra những nguyên tắc thiết thực cho đời sống tin kính của chúng ta ngày nay.
Sách Ha-ba-cúc mở ra bằng một lời phàn nàn đầy day dứt: “Hỡi Đức Giê-hô-va, tôi kêu van mà Ngài không nghe tôi cho đến chừng nào?... Nhân sao Chúa khiến tôi thấy sự gian ác, và nhìn xem sự lao khổ?” (Ha-ba-cúc 1:2-3, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Ha-ba-cúc đau đớn trước tình trạng bạo lực, bất công và luật pháp bị bẻ cong ngay trong dân Giu-đa, dân tộc của Đức Chúa Trời. Ông thắc mắc về sự im lặng của Chúa.
Chúa đáp lời ông, nhưng câu trả lời lại gây sốc hơn: Ngài sẽ dấy lên dân Canh-đê (tức đế quốc Ba-by-lôn), “một dân hung tợn và rất nóng nảy” (1:6) để đoán phạt Giu-đa. Điều này đẩy Ha-ba-cúc vào một cuộc tranh chiến đức tin sâu sắc hơn: Làm sao một Đức Chúa Trời thánh khiết lại có thể dùng một dân tộc gian ác hơn (Ba-by-lôn) để trừng phạt một dân tộc gian ác (Giu-đa)? Ông chất vấn về sự công bình của Chúa (1:12-17).
Toàn bộ chương 2 là câu trả lời của Đức Chúa Trời. Ngài phán: “Hãy chép lấy sự hiện thấy… vì sự hiện thấy còn phải ứng nghiệm trong kỳ nhứt định… nếu nó chậm trễ, ngươi hãy đợi nó” (2:2-3). Chúa khẳng định sự công bình tối hậu của Ngài: kẻ kiêu ngạo, bạo tàn (Ba-by-lôn) rồi sẽ bị đoán phạt, còn “người công bình thì sống bởi đức tin mình” (2:4 – câu Kinh Thánh nền tảng được trích dẫn ba lần trong Tân Ước: Rô-ma 1:17, Ga-la-ti 3:11, Hê-bơ-rơ 10:38). Câu này trong tiếng Hê-bơ-rơ (צַדִּיק בֶּאֱמוּנָתוֹ יִחְיֶה, “tsaddiq be’emunato yichyeh”) nhấn mạnh rằng sự sống thật, sự tồn tại vững vàng của người công bình không dựa trên hoàn cảnh, mà trên chính “đức tin của người” (emunah – chỉ sự trung tín, chắc chắn, kiên định) nơi Đức Chúa Trời.
Sau khi nhận lời đáp từ Chúa, Ha-ba-cúc đã có một sự chuyển biến ngoạn mục. Ông không còn tranh chiến với Chúa, mà bắt đầu tranh chiến trong Chúa. Ông chuyển từ thái độ chất vấn sang thái độ cầu nguyện. Chương 3 là một bài ca cầu nguyện đầy thi ca, tái hiện quyền năng vĩ đại của Đức Chúa Trời trong lịch sử giải cứu dân Ngài.
Bài cầu nguyện dẫn đến sự bày tỏ đức tin trong mọi hoàn cảnh:
“Dầu cây vả không nứt nụ,
Và không có trái trên những cây nho;
Dầu cây ô-li-ve không ra trái,
Và chẳng có sản vật nơi đồng ruộng;
Dầu bầy chiên đã bị dứt khỏi ràn,
Và không có bò trong chuồng nữa,
Dầu vậy, tôi cũng sẽ vui mừng trong Đức Giê-hô-va,
Tôi sẽ hớn hở trong Đức Chúa Trời của sự cứu rỗi tôi.
Đức Giê-hô-va Chúa là sức mạnh của tôi,
Ngài làm cho chơn tôi lẹ như chơn nai cái,
Và khiến tôi đi trên các nơi cao của mình.”
(Ha-ba-cúc 3:17-19)
Chúng ta hãy cùng giải nghĩa từng phần:
1. Các Điều Kiện “Dầu… Dầu vậy” (Ha-ba-cúc 3:17-18a):
Ha-ba-cúc liệt kê một loạt thảm họa kinh tế và xã hội toàn diện:
- “Cây vả không nứt nụ… cây nho không trái… cây ô-li-ve không ra trái”: Đây là ba loại cây lương thực chính của xứ Palestine, tượng trưng cho sự thịnh vượng, niềm vui và sự bình an (bóng mát cây vả, rượu nho, dầu ô-li-ve). Không có chúng là mất an ninh lương thực.
- “Chẳng có sản vật nơi đồng ruộng”: Mất mùa toàn bộ.
- “Bầy chiên… bò… bị dứt khỏi ràn”: Mất của cải, tài sản, phương tiện sinh nhai và dâng tế lễ.
Điều đáng chú ý là Ha-ba-cúc không nói “nếu” những điều này xảy ra, mà là “dầu” (mặc dù). Ông đang thấy trước viễn cảnh tàn khốc nhất khi Ba-by-lôn xâm lược. Ông không cầu xin Chúa cất nó đi, mà chuẩn bị tâm thế để sống đức tin ngay trong nó.
2. Lời Tuyên Xưng Đức Tin “Tôi Sẽ…” (Ha-ba-cúc 3:18b):
Giữa bức tranh ảm đạm đó, có một sự tương phản mạnh mẽ được nối bằng liên từ “dầu vậy” (tiếng Hê-bơ-rơ: ve’ani, “nhưng tôi”). Đức tin của ông không phủ nhận thực tế, nhưng siêu việt trên thực tế.
- “Tôi cũng sẽ vui mừng trong Đức Giê-hô-va”: Động từ “vui mừng” (alaz) mang nghĩa nhảy múa, reo mừng.
- “Tôi sẽ hớn hở trong Đức Chúa Trời của sự cứu rỗi tôi”: “Hớn hở” (giyl) còn mạnh hơn, nghĩa là vui mừng rất lớn, hân hoan.
Đối tượng của niềm vui không phải là hoàn cảnh (vì hoàn cảnh rất tồi tệ), mà là “trong Đức Giê-hô-va” và “trong Đức Chúa Trời của sự cứu rỗi tôi”. Ha-ba-cúc tách biệt niềm vui khỏi những gì Chúa ban, và đặt nó trọn vẹn vào chính Con Người của Chúa. Ngài là “Đức Chúa Trời của sự cứu rỗi tôi” – điều này cho thấy sự cứu rỗi (yeshuah) là thuộc tính của Ngài; chính Ngài là Đấng Cứu Rỗi.
3. Nền Tảng Của Sự Tin Cậy (Ha-ba-cúc 3:19):
Câu này giải thích làm thế nào ông có thể có thái độ như vậy.
- “Đức Giê-hô-va Chúa là sức mạnh của tôi”: Chữ “sức mạnh” (chayil) chỉ sức mạnh quân sự, năng lực, sự dũng mãnh. Ha-ba-cúc tuyên bố rằng nguồn năng lực để đối diện với tương lai không đến từ bản thân ông hay nguồn lực vật chất (đã cạn kiệt), mà từ chính Đức Giê-hô-va. Ngài là nguồn động lực.
- “Ngài làm cho chơn tôi lẹ như chơn nai cái”: Con nai cái (hoặc con hươu cái) là biểu tượng cho sự nhanh nhẹn, vững vàng trên địa hình hiểm trở. Dù hoàn cảnh khó khăn như núi cao vực thẳm, Chúa ban cho ông sự linh hoạt và thăng bằng thuộc linh để vượt qua.
- “Và khiến tôi đi trên các nơi cao của mình”: Đây là hình ảnh tuyệt vời nhất. “Các nơi cao” (bamoth) thường chỉ nơi thờ thần tượng, nhưng ở đây được dùng theo nghĩa tích cực: những nơi an toàn, vững chắc, đắc thắng. Trong tiếng Hy Lạp bản Bảy Mươi (LXX) dịch là ta hupsēla (những nơi cao). Động từ “đi” ở đây là derek (bước đi, hành trình). Chúa không cất ông khỏi cuộc chiến, nhưng ban cho ông khả năng bước đi cách đắc thắng trên chính những nơi nguy hiểm, khó khăn nhất như thể đó là những đồi cao an toàn. Đức tin biến nơi chiến trận thành nơi chiến thắng.
Từ phân tích trên, chúng ta rút ra các bài học thiết thực:
1. Chân Thật Trong Cầu Nguyện Và Chất Vấn:
Ha-ba-cúc dạy chúng ta rằng đức tin chân chính không phải là sự phủ nhận cảm xúc hay nghi ngờ. Nó bắt đầu từ sự chân thật tuyệt đối trước mặt Chúa. Chúng ta có thể mang mọi thắc mắc, đau đớn, bất công chúng ta thấy đến với Ngài (Thi thiên 62:8). Đức Chúa Trời đủ lớn để đón nhận những câu hỏi của chúng ta. Nhưng điểm then chốt là: sau khi chất vấn, chúng ta phải lắng nghe câu trả lời của Ngài qua Lời Ngài (Kinh Thánh).
2. Chuyển Từ “Tại Sao?” Sang “Dầu Vậy…”:
Tâm điểm của sự tin cậy là sự chuyển đổi ngữ pháp thuộc linh. Nó chuyển từ những câu hỏi “Tại sao con?”, “Khi nào Chúa sẽ hành động?” sang những tuyên bố “Dầu vậy, con vẫn tin cậy Ngài”. Điều này không có nghĩa là chúng ta thụ động chấp nhận mọi điều, mà là chúng ta chọn lựa đặt sự tin cậy vào bản tính của Chúa (thành tín, yêu thương, khôn ngoan) hơn là vào sự hiểu biết hạn hẹp của mình về hoàn cảnh (Châm ngôn 3:5-6).
3. Tách Biệt Niềm Vui Khỏi Hoàn Cảnh, Gắn Nó Vào Chính Chúa:
Đây là bí quyết cốt lõi. Niềm vui Cơ Đốc không phải là “niềm vui mặc dù” (joy in spite of), mà là “niềm vui trong” (joy in). Ha-ba-cúc vui mừng trong Đức Giê-hô-va. Sứ đồ Phao-lô cũng dạy: “Hãy vui mừng trong Chúa luôn luôn” (Phi-líp 4:4). Chúng ta tập luyện bằng cách:
- Nhớ Ơn: Suy ngẫm về những gì Chúa đã làm trong lịch sử cứu rỗi (như Ha-ba-cúc làm trong chương 3) và trong đời sống chúng ta.
- Thờ Phượng: Dâng lên Chúa sự ngợi khen ngay giữa khó khăn, tập trung vào thuộc tính của Ngài (thánh khiết, yêu thương, quyền năng).
- Cầu Nguyện Với Sự Cảm Tạ: “Chớ lo phiền chi hết, nhưng trong mọi sự hãy trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời… với sự tạ ơn” (Phi-líp 4:6).
4. Xưng Nhận Chúa Là Nguồn Sức Mạnh Duy Nhất:
Chúng ta dễ tìm sức mạnh nơi tài chính, sức khỏe, các mối quan hệ. Ha-ba-cúc dạy chúng ta tuyên bố bằng đức tin, ngay cả khi những nguồn đó cạn kiệt: “Đức Giê-hô-va Chúa là sức mạnh của tôi”. Sứ đồ Phao-lô kinh nghiệm điều này khi Chúa phán: “Ân điển ta đủ cho ngươi rồi, vì sức mạnh của ta nên trọn vẹn trong sự yếu đuối” (2 Cô-rinh-tô 12:9). Sự yếu đuối của chúng ta trở thành “các nơi cao” để quyền năng của Đấng Christ ngự trị.
5. Bước Đi Trong Đức Tin, Không Phải Trong Cảm Xúc:
Ha-ba-cúc nói Chúa “khiến tôi đi trên các nơi cao”. Đức tin là một hành động, một bước đi. Nó đòi hỏi sự vâng lời và cử động ngay cả khi cảm xúc sợ hãi, bất an. Chúng ta bước đi bằng cách:
- Vâng giữ các mạng lệnh Chúa dù không hiểu hết.
- Phục vụ và yêu thương người khác ngay trong nỗi đau của mình.
- Tiếp tục làm chứng về Chúa dù gặp thử thách.
Hành trình tin cậy của Ha-ba-cúc chỉ ra hình bóng của một Đấng sẽ hoàn toàn sống bởi đức tin và trở thành nền tảng cho đức tin của chúng ta: Chúa Giê-xu Christ. Trên thập tự giá, Ngài đã trải qua sự “mất mát” tột cùng: bị Chúa Cha lìa bỏ (Ma-thi-ơ 27:46). Dầu vậy, Ngài đã phó thác linh hồn mình trong tay Cha (Lu-ca 23:46). Sự phục sinh của Ngài là sự xác nhận tối hậu rằng Đức Chúa Trời đáng tin cậy, ngay cả trong sự chết.
Vì thế, khi chúng ta học tin cậy Chúa như Ha-ba-cúc, chúng ta không dựa vào sự dũng cảm của một tiên tri, mà dựa vào công lao và sự phục sinh của Đấng Christ. Thánh Linh Đức Chúa Trời, Đấng ngự trong chúng ta, sẽ sản sinh ra bông trái của đức tin và lòng nhịn nhục (Ga-la-ti 5:22). Trong mọi hoàn cảnh – dầu mất việc, bệnh tật, đau buồn, bất công – chúng ta có thể cùng với Ha-ba-cúc tuyên bố: “DẦU VẬY, tôi cũng sẽ vui mừng TRONG Đức Giê-hô-va… Ngài khiến tôi đi trên các nơi cao của mình.” Bởi chúng ta biết rằng, Đấng đã không tiếc chính Con Ngài, chắc chắn sẽ ban mọi sự cần dùng cho chúng ta (Rô-ma 8:32). Sự tin cậy đó không làm chúng ta thụ động, mà biến chúng ta trở nên những người bước đi đắc thắng, với đôi chân nai, trên chính những nơi cao của thử thách.