Thuyết Bất Khả Tri là gì?

Trong một thế giới ngày càng đa dạng về tư tưởng, Cơ Đốc nhân thường xuyên đối diện với những quan điểm thách thức niềm tin của mình. Một trong những quan điểm phổ biến đó là **Thuyết Bất Khả Tri** (Agnosticism). Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá bản chất của thuyết bất khả tri từ góc độ triết học, đối chiếu với lẽ thật Kinh Thánh, và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin của chúng ta.

Thuyết Bất Khả Tri (Agnosticism) bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp: **“a-”** (không) + **“gnōsis”** (γνῶσις - tri thức, sự hiểu biết). Nghĩa đen là **“không có tri thức”**. Người theo thuyết bất khả tri cho rằng sự tồn tại của Đức Chúa Trời, đặc biệt là Đức Chúa Trời siêu việt của Cơ Đốc giáo, là **không thể biết được**, hoặc ít nhất là chưa thể biết được bằng lý trí và kinh nghiệm hiện có của con người.

Khác với **Chủ nghĩa Vô thần** (Atheism) tuyên bố chắc chắn "không có Đức Chúa Trời", người theo thuyết bất khả tri giữ lập trường **hoài nghi** hoặc **trung lập**. Họ cho rằng câu hỏi về Đức Chúa Trời vượt quá khả năng nhận thức của con người, và do đó, không thể khẳng định hay phủ định một cách dứt khoát. Thuật ngữ này được phổ biến bởi nhà sinh vật học Thomas Henry Huxley vào thế kỷ 19.

Trong bối cảnh hiện đại, thuyết bất khả tri thường được biểu hiện qua những câu nói như: *“Tôi không biết có Chúa hay không, và có lẽ sẽ chẳng bao giờ biết”*, *“Đó là một câu hỏi quá lớn đối với tôi”*, hoặc *“Mỗi người có chân lý riêng của mình”*. Đây là một thách thức lớn cho công tác truyền giáo, vì nó không phải là sự chống đối trực diện, mà là một bức tường của sự dửng dưng hoặc hoài nghi có vẻ hợp lý.

Kinh Thánh không sử dụng thuật ngữ “bất khả tri”, nhưng nó trực tiếp đối diện với tâm lý cho rằng Đức Chúa Trời là ẩn giấu hoặc không thể biết. Lẽ thật trung tâm của Cơ Đốc giáo là: **Đức Chúa Trời đã tự bày tỏ chính Ngài**. Điều này được gọi là **sự mặc khải** (revelation).

1. Mặc Khải Tự Nhiên (General Revelation): Kinh Thánh dạy rằng chính tạo vật đã rao truyền sự hiện hữu và quyền năng của Đức Chúa Trời.

“Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, Bầu trời giãi tỏ công việc tay Ngài.” (Thi Thiên 19:1)

Trong Tân Ước, Sứ đồ Phao-lô khẳng định mạnh mẽ điều này trong phân đoạn then chốt Rô-ma 1:18-20:

“Vả, cơn giận của Đức Chúa Trời từ trên trời tỏ ra nghịch cùng mọi sự không tin kính và mọi sự không công bình của những người dùng sự không công bình mà bắt hiếp lẽ thật. ... Vì những sự trọn lành của Đức Chúa Trời, mắt không thấy được, tức là quyền phép đời đời và bổn tánh Ngài, thì từ buổi sáng thế vẫn sờ sờ như mắt xem thấy, khi người ta xem xét công việc của Ngài; cho nên họ không thể chữa mình được.” (Rô-ma 1:18, 20)

Phao-lô lập luận rằng sự “bất khả tri” của con người không phải do thiếu bằng chứng, mà là do **tấm lòng cứng cỏi và tội lỗi** đã kìm hãm lẽ thật (Rô-ma 1:18). Từ **“bắt hiếp”** (Hy Lạp: κατέχω - *katechō*) mang nghĩa ghì giữ, đàn áp. Con người có đủ bằng chứng từ tạo vật để nhận biết Đấng Tạo Hóa, nhưng họ đã chọn đàn áp lẽ thật ấy.

2. Mặc Khải Đặc Biệt (Special Revelation): Đỉnh cao của sự mặc khải không phải qua thiên nhiên hay lương tâm, mà qua **Con Một của Ngài**, là Đức Chúa Giê-xu Christ.

“Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời. ... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta, đầy ơn và lẽ thật; chúng ta đã ngắm xem sự vinh hiển của Ngài, thật như vinh hiển của Con một đến từ nơi Cha.” (Giăng 1:1, 14)

Đức Chúa Giê-xu chính là câu trả lời của Đức Chúa Trời cho thuyết bất khả tri. Khi Phi-líp thưa: “Lạy Chúa, xin chỉ Cha cho chúng tôi”, Chúa Giê-xu đáp: “Hỡi Phi-líp, ta ở cùng các ngươi bấy lâu nay, mà ngươi chưa biết ta sao? Ai đã thấy ta tức là đã thấy Cha” (Giăng 14:8-9). **Đức Chúa Trời không còn là một ẩn số; Ngài đã bày tỏ chính mình trong Chúa Giê-xu Christ.**

3. Vai Trò của Đức Tin: Kinh Thánh thừa nhận rằng chúng ta không biết hết mọi sự về Đức Chúa Trời theo cách thức toàn tri, nhưng chúng ta có thể **biết Ngài một cách chân thật và có mối quan hệ với Ngài** qua đức tin.

“Vả, đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đương trông mong, là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy.” (Hê-bơ-rơ 11:1)

Sự “biết” ở đây không phải là sự hiểu biết lý thuyết thuần túy (tiếng Hy Lạp: *gnōsis*), mà là sự nhận biết qua kinh nghiệm và mối quan hệ (tiếng Hy Lạp: *ginōskō* – γινώσκω, thường dùng để chỉ sự hiểu biết thân mật). Đức tin không mù quáng; nó đáp ứng lại những bằng chứng đầy đủ của sự mặc khải của Đức Chúa Trời, đặc biệt nơi sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu (I Cô-rinh-tô 15:3-8).

Đối diện với thuyết bất khả tri không chỉ là một cuộc tranh luận trí thức, mà là cơ hội để chúng ta sống và chia sẻ đức tin cách hiệu quả.

1. Xây Dựng Nền Tảng Đức Tin Cá Nhân Vững Chắc:
Trước khi đối thoại với người khác, chúng ta cần củng cố niềm tin của chính mình. Hãy nghiên cứu những lập luận biện giáo (apologetics) căn bản dựa trên Kinh Thánh:
- **Lập luận từ sự sáng tạo:** (Thi Thiên 19; Rô-ma 1) Sự phức tạp, trật tự và vẻ đẹp của vũ trụ chỉ về một Đấng Thiết Kế tối cao.
- **Lập luận từ lịch sử và lời tiên tri:** Sự ứng nghiệm hàng trăm lời tiên tri về Chúa Giê-xu là bằng chứng mạnh mẽ về nguồn gốc siêu nhiên của Kinh Thánh.
- **Lập luận từ kinh nghiệm cá nhân:** Chứng nghiệm về sự tha thứ, bình an và quyền năng biến đổi đời sống bởi Đức Thánh Linh là một chứng cớ sống động (Công vụ 1:8).

2. Tiếp Cận Với Tấm Lòng Cảm Thông và Tôn Trọng:
Đừng xem người theo thuyết bất khả tri là kẻ thù. Hãy nhớ rằng họ cũng là những người được Chúa yêu thương và Christ đã chết thay cho. Sứ đồ Phi-e-rơ khuyên: “Hãy thường thường sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em, nhưng phải hiền hòa và kính sợ” (I Phi-e-rơ 3:15). Từ **“hiền hòa”** (πραΰτης - *prautēs*) chỉ sự nhu mì, dịu dàng. Thái độ của chúng ta quan trọng không kém nội dung chúng ta chia sẻ.

3. Chia Sẻ về Chúa Giê-xu, Không Chỉ Về “Một Đức Chúa Trời”:
Cuộc đối thoại thường sa lầy khi tranh luận về sự hiện hữu của “một đấng tạo hóa”. Hãy chuyển trọng tâm sang **câu chuyện về Chúa Giê-xu** – Đấng đã sống, chết và sống lại trong lịch sử. Câu hỏi then chốt không còn là “Có Chúa không?” mà là **“Bạn nghĩ gì về Chúa Giê-xu Christ?”** (Ma-thi-ơ 22:42). Tin Mừng là sức mạnh của Đức Chúa Trời để cứu mọi kẻ tin (Rô-ma 1:16).

4. Sống Đời Sống Làm Chứng Quyền Năng:
Đời sống đạo đức, tình yêu thương và hy vọng khác biệt của Cơ Đốc nhân là một lời chứng không lời hùng hồn chống lại thuyết bất khả tri. Chúa Giê-xu phán: “Ánh sáng các ngươi hãy soi trước mặt người ta như vậy, đặng họ thấy những việc lành của các ngươi, và tôn kính Cha các ngươi ở trên trời” (Ma-thi-ơ 5:16). Khi người khác thấy đức tin của chúng ta tác động thực tế đến đời sống, họ sẽ bắt đầu đặt câu hỏi về nền tảng của niềm tin ấy.

5. Cầu Nguyện và Nương Dựa vào Đức Thánh Linh:
Cuối cùng, sự biến đổi tấm lòng là công việc siêu nhiên của Đức Thánh Linh. Chúng ta trồng, chúng ta tưới, nhưng **Đức Chúa Trời làm cho lớn lên** (I Cô-rinh-tô 3:6). Hãy cầu nguyện cách sốt sắng cho những người đang hoài nghi, xin Chúa mở mắt tấm lòng họ để họ nhận biết chân lý (II Cô-rinh-tô 4:4-6).

Thuyết Bất Khả Tri đặt ra một câu hỏi quan trọng về giới hạn của tri thức con người. Tuy nhiên, Kinh Thánh tuyên bố rằng Đức Chúa Trời đã vượt qua khoảng cách ấy. Ngài không phải là một ý tưởng trừu tượng để suy luận, mà là **một Đấng đang tìm kiếm chúng ta**. Lời hứa của Chúa là rõ ràng:

“Các ngươi sẽ tìm ta, và gặp được, khi các ngươi tìm kiếm ta hết lòng.” (Giê-rê-mi 29:13)

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta không tuyên bố mình biết hết mọi điều, nhưng chúng ta tuyên xưng mình **biết Đấng chúng ta tin cậy** (II Ti-mô-thê 1:12). Sự hiểu biết này đến từ mối tương giao sống động với Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng đã phán: “Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống; chẳng bởi ta thì không ai được đến cùng Cha” (Giăng 14:6).

Trong thế giới đầy hoài nghi này, hãy đứng vững trong đức tin, sống yêu thương, và sẵn sàng chia sẻ về niềm hy vọng trong chúng ta—một niềm hy vọng không dựa trên triết lý mong manh của loài người, mà trên sự mặc khải vững chắc và tình yêu cứu chuộc của Đức Chúa Trời trong Chúa Giê-xu Christ.