Kinh Thánh nói gì về giáo dục?

Trong thời đại ngày nay, khái niệm "giáo dục" thường bị thu hẹp vào việc tiếp thu thông tin, đạt được bằng cấp và kỹ năng nghề nghiệp. Tuy nhiên, quan điểm của Kinh Thánh về giáo dục mang một chiều sâu và bề rộng vượt xa khỏi phạm trù thuần túy tri thức. Nó là một tiến trình toàn diện nhằm huấn luyện, uốn nắn và định hình toàn bộ con người—tâm linh, đạo đức, tình cảm và trí tuệ—theo chân lý của Đức Chúa Trời và để phục vụ mục đích của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá nền tảng, mục tiêu, phương pháp và nội dung của giáo dục theo quan điểm Kinh Thánh.

Kinh Thánh xác lập một nền tảng triệt để cho mọi sự giáo dục chân chính: "Sự kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu sự tri thức; Còn kẻ ngu muội khinh sự khôn ngoan và lời giáo huấn" (Châm Ngôn 1:7). Từ "khởi đầu" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "re'shith" (רֵאשִׁית), không chỉ có nghĩa là bước đầu tiên về mặt thời gian, mà còn là nguyên lý nền tảng, yếu tố chủ đạo và phần ưu việt nhất. Như vậy, mọi tri thức và sự giáo dục đích thực phải bắt nguồn từ một thái độ đúng đắn với Đấng Tạo Hóa – lòng kính sợ mang ý nghĩa tôn kính, thờ phượng và vâng phục.

Sách Châm Ngôn, vốn là một tuyển tập các lời dạy dỗ khôn ngoan, liên tục đối chiếu hai con đường: con đường của sự khôn ngoan đến từ Đức Chúa Trời và con đường của sự ngu dại thuộc về thế gian. Sự khôn ngoan ("chokmah" - חָכְמָה) ở đây không phải là sự ranh mãnh hay hiểu biết trần tục, mà là khả năng áp dụng chân lý của Đức Chúa Trời vào mọi khía cạnh của đời sống một cách đúng đắn và công bình. Giáo dục theo Kinh Thánh, vì vậy, là quá trình truyền đạt và thu nhận sự khôn ngoan thần thượng này.

Kinh Thánh chỉ rõ gia đình là tổ chức giáo dục nguyên thủy và quan trọng nhất. Trách nhiệm này được Đức Chúa Trời ủy thác trực tiếp cho các bậc cha mẹ:

"Hỡi các con, hãy nghe lời khuyên dạy của cha, Và chớ bỏ phép tắc của mẹ con" (Châm Ngôn 1:8). Mệnh lệnh nổi tiếnh trong Phục Truyền Luật Lệ Ký 6:6-7 nhấn mạnh tính chất liên tục và toàn diện của việc giáo dục tại gia: "Các lời mà ta truyền cho ngươi ngày nay sẽ ở tại trong lòng ngươi; khá ân cần dạy dỗ điều đó cho con cái ngươi và phải nói đến, hoặc khi ngươi ngồi trong nhà, hoặc khi đi ngoài đường, hoặc lúc ngươi nằm, hay là khi chỗi dậy."

Mô hình này cho thấy giáo dục không phải là một "tiết học" tách biệt, mà là một lối sống, trong đó lời Chúa được lồng ghép vào mọi sinh hoạt thường nhật, mọi cơ hội học hỏi và mọi tình huống trong đời sống. Cha mẹ là những người thầy đầu tiên và suốt đời, có trách nhiệm dạy dỗ con cái về "sự công bình, sự ngay thẳng và sự phán xét chánh đáng" (Sáng Thế Ký 18:19).

Tân Ước giới thiệu Chúa Giê-xu Christ là Đấng Thầy ("didaskalos" - διδάσκαλος) vĩ đại. Phương pháp giáo dục của Ngài mang tính cách mạng:

• Dạy dỗ bằng thẩm quyền: "Vì Ngài dạy dỗ như là có quyền, chớ không giống các thầy thông giáo" (Mác 1:22). Thẩm quyền của Ngài đến từ chính thân vị và lời phán của Ngài.
• Sử dụn dụ ngôn: Ngài dùng những câu chuyện đời thường để mặc khải những lẽ kín nhiệm của Nước Đức Chúa Trời (Ma-thi-ơ 13:34-35).
• Giáo dục thực hành và làm gương: Ngài không chỉ dạy bằng lời nói mà còn bằng hành động và đời sống mẫu mực. Lời dạy cuối cùng với các môn đồ là: "Hãy đi dạy dỗ muôn dân... dạy họ giữ hết cả mọi điều mà ta đã truyền cho các ngươi" (Ma-thi-ơ 28:19-20). Động từ "dạy dỗ" ("didasko") ở đây bao hàm cả việc giảng dạy lý thuyết lẫn huấn luyện thực hành.

Nội dung giáo dục Cơ Đốc không giới hạn ở kiến thức tôn giáo, mà bao trùm mọi lĩnh vực đời sống, nhưng luôn được đặt dưới ánh sáng của Lời Chúa và hướng về Đấng Christ.

1. Giáo Dục Đạo Đức và Thuộc Linh: Đây là cốt lõi. Trẻ em phải được dạy về các điều răn, luật pháp, công việc quyền năng và sự phán xét của Đức Chúa Trời (Phục Truyền 11:19). Sứ đồ Phao-lô nhấn mạnh việc nuôi nấng con cái "trong sự khuyên bảo và sửa dạy của Chúa" (Ê-phê-sô 6:4).
2. Giáo Dục Trí Tuệ và Nghề Nghiệp: Kinh Thánh tôn trọng sự học hỏi và kỹ năng. Đa-ni-ên và các bạn ông được mô tả là "có học thức, thông biết hết mọi sự khôn ngoan" của người Canh-đê (Đa-ni-ên 1:4,17). Bê-xa-lê-l được Đức Thánh Linh đầy dẫy để có "tài khéo, thông minh, hiểu biết" trong mọi nghề thợ để xây dựng đền tạm (Xuất Ê-díp-tô Ký 31:3). Điều này cho thấy Đức Chúa Trời ban cho con người khả năng học hỏi và phát triển trí tuệ trong mọi lĩnh vực.
3. Giáo Dục Cộng Đồng và Xã Hội: Giáo dục cũng nhằm xây dựng một cộng đồng biết yêu thương và công bình. Các sách luật pháp trong Cựu Ước đầy dẫy những chỉ dẫn về cách đối xử với người lân cận, người nghèo, khách lạ, nhằm tạo nên một xã hội vận hành theo nguyên tắc của Đức Chúa Trời.

Làm thế nào để áp dụng các nguyên tắc Kinh Thánh về giáo dục vào đời sống hiện đại?

1. Trong Gia Đình:
Cha mẹ Cơ Đốc cần tái khẳng định vai trò là nhà giáo dục chính của con cái. Điều này bao gồm:

• Thiết lập thời gian đọc và học Kinh Thánh chung trong gia đình một cách đều đặn và sáng tạo.
• Biến mọi tình huống trong ngày (vui, buồn, thành công, thất bại) thành "lớp học" để chỉ dạy về nguyên tắc của Chúa.
• Khuyến khích con cái đặt câu hỏi và cùng nhau tìm kiếm câu trả lời trong Lời Chúa.
• Lựa chọn môi trường học tập (trường học, sách vở, giải trí) phù hợp và có sự hướng dẫn, giải thích dựa trên nền tảng Kinh Thánh.

2. Trong Cá Nhân:
Mỗi tín hữu phải có tinh thần học tập suốt đời:

• Xem việc học Lời Chúa là ưu tiên: "Hãy chăm chỉ đặng được đẹp lòng Đức Chúa Trời... hãy dùng lời thật, để dạy dỗ cho có ích" (2 Ti-mô-thê 2:15). Từ "chăm chỉ" ("spoudazo" - σπουδάζω) hàm ý sự nỗ lực, sốt sắng.
• Phát triển tư duy phản biện Cơ Đốc: Không chỉ tiếp nhận thông tin cách thụ động, mà phải "thử cho biết điều chi đẹp ý Chúa" (Rô-ma 12:2) và "hãy thử thách các lời nói, xem điều chi lành thì giữ lấy" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21).
• Trau dồi tri thức và kỹ năng chuyên môn với tâm thế phục vụ Chúa và phục vụ người, xem đó như một phần của sự kêu gọi (mạng lệnh) của Đức Chúa Trời trong đời mình.

3. Trong Hội Thánh:
Hội Thánh phải là một cộng đồng học tập và môn đồ hóa:

• Khôi phục chức vụ giảng dạy ("didaskalia") một cách nghiêm túc, không chỉ dừng ở sự khích lệ cảm xúc mà phải đào sâu Lời Chúa.
• Tạo lập các mối quan hệ môn đồ hóa, nơi những tín hữu trưởng thành dạy dỗ và huấn luyện những người non trẻ hơn trong đức tin và đời sống (Tít 2:3-4).
• Khuyến khích và trang bị cho các bậc cha mẹ trở thành những nhà giáo dục hiệu quả tại gia.

Giáo dục theo quan điểm Kinh Thánh là một sự kêu gọi thánh và toàn diện. Nó bắt đầu từ lòng kính sợ Chúa, được thực hiện trước hết trong gia đình, được mô hình hóa bởi Đấng Christ, và nhắm đến mục tiêu tối hậu là hình thành nên những con người trưởng thành, có đạo đức, trí tuệ, và quan trọng nhất là có đời sống giống như Chúa Giê-xu. Trong một thế giới mà các hệ tư tưởng tranh giành ảnh hưởng lên tâm trí con người, Hội Thánh của Đấng Christ cần phải tái khám phá và sốt sắng thực hiện sứ mạng giáo dục toàn diện này, để "hết thảy chúng ta... đều được hiệp một trong đức tin và trong sự hiểu biết Con Đức Chúa Trời, mà nên bậc thành nhân, được tầm thước vóc giạc trọn vẹn của Đấng Christ" (Ê-phê-sô 4:13).