Người Do Thái và Người Ả-rập: Nguồn Gốc Mối Xung Đột Qua Lăng Kính Kinh Thánh
Để hiểu được mối xung đột phức tạp và lâu dài giữa người Do Thái và người Ả-rập (trong đó nhiều người theo Hồi giáo), chúng ta không thể chỉ dựa vào phân tích chính trị hay xã hội đương đại. Là những người nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta phải quay về nguồn cội, nơi Lời Đức Chúa Trời soi sáng nguyên nhân sâu xa từ trong lịch sử cứu rỗi. Bài viết này sẽ khảo sát nguồn gốc của hai dân tộc từ một gia đình, những lời hứa và sự chúc phước, cũng như những lời tiên tri liên quan, để rút ra những bài học thuộc linh sâu sắc cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
Mọi chuyện bắt đầu với một người được kêu gọi: Áp-ram (sau đổi thành Áp-ra-ham). Đức Chúa Trời lập một giao ước đặc biệt với ông: “Ta sẽ làm cho ngươi nên một dân lớn; ta sẽ ban phước cho ngươi, cùng làm nổi danh ngươi, và ngươi sẽ thành một nguồn phước... Các dân tộc trên đất sẽ nhờ ngươi mà được phước” (Sáng-thế Ký 12:2-3, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).
Tuy nhiên, vợ ông là Sa-rai (Sa-ra) hiếm muộn. Trong sự nóng lòng và thiếu kiên nhẫn, Sa-rai đã đưa con đòi Ê-díp-tô của mình là A-ga cho Áp-ram làm vợ lẽ, theo tục lệ thời đó (Sáng 16:1-3). A-ga thụ thai và sinh một con trai, đặt tên là Ích-ma-ên (nghĩa là “Đức Chúa Trời nghe”). Thiên sứ của Đức Giê-hô-va đã phán trước về đứa trẻ này: “Người sẽ như con lừa rừng; tay người sẽ nghịch cùng mọi người, và tay mọi người nghịch cùng người; và người sẽ ở trước mặt mọi anh em mình” (Sáng 16:12). Lời tiên tri này là then chốt, mô tả một tính cách độc lập, mạnh mẽ và sự xung đột tiềm tàng giữa dòng dõi Ích-ma-ên với các “anh em” của họ.
Kế đến, theo lời hứa siêu nhiên của Đức Chúa Trời, Sa-ra dù già vẫn sinh được một con trai, là Y-sác (nghĩa là “cười”) (Sáng 21:1-3). Y-sác là con của lời hứa, người thừa kế giao ước. Sự kiện quan trọng xảy ra trong lễ cai sữa của Y-sác. Sa-ra thấy Ích-ma-ên “cười giỡn” (cụm từ tiếng Hê-bơ-rơ “metsacheq” có thể hàm ý chế nhạo, chơi giỡn không phù hợp) với Y-sác. Bà yêu cầu Áp-ra-ham đuổi A-ga và Ích-ma-ên đi. Điều này khiến Áp-ra-ham đau lòng, nhưng Đức Chúa Trời phán: “Hãy nghe theo lời Sa-ra... vì bởi trong Y-sác mà ngươi sẽ có một dòng dõi lấy tên ngươi mà gọi. Còn về con trai của con đòi, ta cũng sẽ làm cho nó thành một dân, vì nó là dòng dõi ngươi” (Sáng 21:12-13).
Như vậy, từ một tổ phụ chung là Áp-ra-ham, đã hình thành hai dòng dõi:
1. Dòng dõi Y-sác (qua Gia-cốp/Ít-ra-ên): Là dân Do Thái, dân của giao ước, thừa kế lời hứa về Đấng Mê-si và vùng đất Ca-na-an.
2. Dòng dõi Ích-ma-ên: Là tổ phụ của 12 chi phái Ả-rập (Sáng 25:12-18). Họ cũng được Đức Chúa Trời chúc phước, làm thành một dân lớn, nhưng không phải là dòng dõi của giao ước cứu rỗi đặc biệt qua Y-sác.
Sự phân ly giữa hai anh em cùng cha khác mẹ này đã đặt nền móng cho mối quan hệ phức tạp sau này. Kinh Thánh ghi nhận con cháu của Ích-ma-ên định cư ở vùng từ Ha-vi-la cho đến Su-rơ, trước mặt Ai-cập (Sáng 25:18), tức bán đảo Ả-rập và sa mạc Sinai. Trong khi đó, dòng dõi Y-sác định cư tại đất hứa Ca-na-an.
Xuyên suốt Cựu Ước, người Ích-ma-ên (và sau này là các dân Ả-rập) thường được nhắc đến như những dân du mục, buôn bán (Sáng 37:25-28 – các thương gia Ích-ma-ên đã mua Giô-sép), và đôi khi là kẻ thù của Y-sơ-ra-ên. Ví dụ, trong Thi-thiên 83, tác giả liệt kê các kẻ thù muốn tiêu diệt Y-sơ-ra-ên, trong đó có “những trại quân của Ích-ma-ên” và dân Am-môn (liên quan đến Lót, cháu Áp-ra-ham) cùng Mô-áp (Thi 83:6).
Tuy nhiên, điều quan trọng cần ghi nhớ: Sự thù nghịch không phải là ý muốn nguyên thủy của Đức Chúa Trời. Ngài ban phước và có chương trình cho cả hai dòng dõi. Sự nguyền rủa trong Sáng 16:12 dự báo hậu quả của tội lỗi con người (sự vội vàng của Áp-ram và Sa-rai, sự kiêu ngạo, ganh ghét) chứ không phải mệnh lệnh của Đức Chúa Trời. Sự phân cách này phản ánh hậu quả của việc con người cố gắng thực hiện lời hứa của Đức Chúa Trời bằng sức riêng.
Đến thế kỷ thứ 7 sau Chúa, một biến cố tôn giáo lớn đã định hình lại hoàn toàn bản sắc và mối quan hệ này. Nhà tiên tri Muhammad ra đời, tuyên bố nhận được mạc khải từ Đức Chúa Trời (Allah). Ông tôn vinh Áp-ra-ham (Ibrahim) là một nhà tiên tri vĩ đại, nhưng xem Ích-ma-ên (Isma'il) mới là con trai cả và là người thừa kế chân chính của Áp-ra-ham, được dâng lên cho Đức Chúa Trời (khác với câu chuyện dâng Y-sác trong Kinh Thánh). Theo truyền thống Hồi giáo, chính Áp-ra-ham và Ích-ma-ên đã xây dựng Kaaba tại Mecca.
Hồi giáo công nhận Kinh Torah và Phúc Âm như những sách thánh trước đó, nhưng tin rằng chúng đã bị người Do Thái và Cơ Đốc giáo làm cho sai lệch. Kinh Qur'an trở thành mạc khải cuối cùng và hoàn hảo. Điều này tạo nên một xung đột thần học không thể hòa giải về vấn đề giao ước, sự mặc khải, và đặc biệt là về thân vị của Chúa Giê-xu Christ. Đối với Hồi giáo, Giê-xu (Isa) chỉ là một nhà tiên tri, không phải Con Đức Chúa Trời hay Đấng Cứu Thế. Sự chối bỏ này cộng với những tuyên bố chủ quyền tôn giáo đối với Giê-ru-sa-lem và vùng đất thánh đã thêm một lớp mâu thuẫn sâu sắc lên trên mâu thuẫn sắc tộc và lịch sử có sẵn.
Là những tín hữu của Giao Ước Mới trong Chúa Giê-xu Christ, chúng ta rút ra bài học gì từ lịch sử đau thương này?
1. Nhìn Mọi Sự Việc Bằng Ánh Sáng Của Ý Chỉ Tối Cao: Câu chuyện dạy chúng ta về hậu quả lâu dài của những quyết định thiếu đức tin và vâng lời (như việc Áp-ram lấy A-ga). Nó nhắc nhở chúng ta phải kiên nhẫn chờ đợi sự thực hiện lời hứa của Đức Chúa Trời theo cách và thời điểm của Ngài, chứ không chạy trước bằng phương cách xác thịt. Mọi xung đột của con người, dù lớn đến đâu, đều nằm trong sự cho phép và quyền tể trị của Đức Chúa Trời.
2. Hiểu Rằng Xung Đột Căn Bản Là Thuộc Linh: Sứ đồ Phao-lô đã sử dụng chính câu chuyện A-ga và Sa-ra như một hình bóng về hai giao ước (Ga-la-ti 4:21-31). A-ga tượng trưng cho giao ước cũ từ núi Si-na-i, sinh ra nô lệ (luật pháp). Còn Sa-ra tượng trưng cho giao ước mới, giao ước của ân điển, sinh ra con cái tự do. “Nhưng, như bấy giờ, kẻ sanh ra theo xác thịt bắt bớ kẻ sanh ra theo Thánh Linh, thì hiện nay cũng vậy” (Ga-la-ti 4:29). Điều này cho thấy xung đột giữa hai dòng dõi tự nhiên là hình bóng của cuộc chiến thuộc linh vĩnh cửu giữa xác thịt và Thánh Linh, giữa sự nô lệ của luật pháp và sự tự do trong ân điển.
3. Sống Với Tư Cách Sứ Giả Của Sự Hòa Giải: Chúa Giê-xu Christ là Đấng duy nhất có thể phá đổ bức tường ngăn cách. “Vì Ngài là sự hòa bình của chúng ta; Ngài đã hiệp cả đôi làm một, phá đổ bức tường ngăn cách... để từ cả hai, Ngài dựng nên một người mới trong Ngài, và khiến hai bên hòa thuận với Đức Chúa Trời trong một thân bởi thập tự giá” (Ê-phê-sô 2:14-16). Trong Chúa, không còn Do Thái hay Hy Lạp (và chúng ta có thể nói: không còn Do Thái hay Ả-rập về mặt ưu thế thuộc linh). Là thân thể Đấng Christ, chúng ta được kêu gọi:
- Cầu nguyện cho hòa bình cho Giê-ru-sa-lem và vùng Trung Đông (Thi-thiên 122:6).
- Yêu thương và làm chứng cho cả người Do Thái lẫn người Ả-rập về Tin Lành cứu rỗi trong Chúa Giê-xu. Đối với Chúa, mọi linh hồn đều quý giá.
- Từ chối mọi thành kiến chủng tộc hay tôn giáo trong lòng mình. Chúng ta đánh giá mọi người như những cá nhân được Đấng Christ yêu thương, chứ không phải qua nhãn hiệu dân tộc.
- Hiểu rằng sự cứu rỗi không đến từ dòng dõi tự nhiên (Do Thái hay Ích-ma-ên), mà đến từ đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, “là dòng dõi của Áp-ra-ham” thật (Ga-la-ti 3:16, 29).
Mối thù giữa người Do Thái và người Ả-rập/Hồi giáo là một minh chứng đau đớn và phức tạp về hậu quả của tội lỗi, sự tranh giành phước hạnh thuộc về xác thịt, và những xung đột thần học. Tuy nhiên, Kinh Thánh cho chúng ta thấy Đức Chúa Trời vẫn tể trị trên mọi dòng lịch sử. Ngài vẫn có chương trình cứu rỗi cho dân Do Thái (Rô-ma 11:25-27) và Ngài yêu thương thế gian, bao gồm mọi dân tộc Ả-rập (Giăng 3:16).
Vai trò của chúng ta không phải là chọn phe trong cuộc xung đột trần gian này, mà là trung thành với Sứ Điệp Hòa Giải Duy Nhất – đó là Chúa Giê-xu Christ. Chỉ trong Ngài, những kẻ thù nghịch mới có thể trở nên anh em. Chỉ trong Ngài, lời chúc phước cho Áp-ra-ham – “các dân tộc trên đất sẽ nhờ ngươi mà được phước” – mới được ứng nghiệm trọn vẹn, khi mọi dân tộc, bất kể Do Thái hay Ả-rập, đều có thể nhờ đức tin nơi Đấng Christ mà trở nên con cái của Đức Chúa Trời và kế tự của lời hứa.
Hãy để lịch sử này thúc giục chúng ta sống với đức tin kiên nhẫn, với tấm lòng cầu nguyện, và với sự nóng cháy làm chứng về Đấng Cứu Rỗi cho một thế giới đang bị chia rẽ sâu sắc.