Khảo sát Tân Ước

Kinh Thánh Cơ Đốc được chia thành hai phần chính: Cựu Ước và Tân Ước. Trong khi Cựu Ước là lời hứa, thì Tân Ước là sự ứng nghiệm. Tân Ước (tiếng Hy Lạp: Καινὴ Διαθήκη - Kainē Diathēkē) có nghĩa là “Giao Ước Mới”, đối lập với Giao Ước Cũ được lập qua luật pháp Môi-se. Giao ước mới này được lập nên bằng huyết quý báu của Chúa Giê-xu Christ (Lu-ca 22:20). Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát toàn diện Tân Ước, từ bối cảnh lịch sử, cấu trúc, chủ đề thần học cho đến ứng dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Tân Ước không đơn thuần là phần tiếp theo của Cựu Ước, mà là sự mặc khải trọn vẹn và cuối cùng của Đức Chúa Trời cho nhân loại qua Con Một của Ngài. Nếu Cựu Ước kết thúc với lời hứa và sự trông đợi (Ma-la-chi 4:5-6), thì Tân Ước mở đầu với sự thành tựu: “Kìa, một trinh nữ sẽ chịu thai, và sanh một con trai, Rồi người ta sẽ đặt tên con trai đó là Em-ma-nu-ên; nghĩa là: Đức Chúa Trời ở cùng chúng ta.” (Ma-thi-ơ 1:23). Tân Ước là nền tảng cho niềm tin và sự thực hành của Hội Thánh, ghi lại cuộc đời, sự chết, sự sống lại của Chúa Cứu Thế Giê-xu, sự hình thành Hội Thánh, và những lời dạy dỗ cho Cơ Đốc nhân cho đến ngày Chúa tái lâm.

Để hiểu trọn vẹn Tân Ước, chúng ta phải đặt nó vào bối cảnh lịch sử của nó. Các sách Tân Ước được viết vào khoảng thế kỷ thứ nhất sau Chúa (từ khoảng năm 45-100 SCN), dưới sự cai trị của Đế quốc La Mã.

1. Bối Cảnh Chính Trị: Dân Do Thái sống tại xứ Palestine (Giu-đê, Ga-li-lê, Sa-ma-ri) dưới quyền cai trị của các quan tổng đốc La Mã (như Phi-lát). Họ khao khát một Đấng Mê-si (tiếng Hê-bơ-rơ: מָשִׁיחַ - Mashiach) đến để giải phóng họ khỏi ách đô hộ về chính trị, nhưng Chúa Giê-xu đến với tư cách là Đấng Mê-si thiêng liêng, giải cứu con người khỏi tội lỗi (Giăng 18:36).

2. Bối Cảnh Tôn Giáo: Xã hội Do Thái bị phân hóa bởi các giáo phái như người Pha-ri-si (trọng luật pháp truyền khẩu), Sa-đu-sê (tầng lớp tư tế thượng lưu, không tin sự sống lại), người Ê-sê-ne (ẩn tu) và người Xa-đốc. Sự giảng dạy của Chúa Giê-xu thường đối chất và vượt lên trên những truyền thống khô khan này (Ma-thi-ơ 23:23-28).

3. Bối Cảnh Văn Hóa & Ngôn Ngữ: Tiếng Hy Lạp Koine (thông tục) là ngôn ngữ phổ biến toàn đế quốc, và đây chính là ngôn ngữ nguyên bản của toàn bộ Tân Ước. Điều này cho phép tin lành về Chúa Giê-xu được truyền bá nhanh chóng khắp thế giới đương thời. Việc hiểu ý nghĩa các từ Hy Lạp then chốt (như agapē - tình yêu thương, charis - ân điển, pistis - đức tin) là vô cùng quan trọng cho việc giải kinh.

Tân Ước gồm 27 sách, có thể được phân chia theo văn thể và nội dung như sau:

A. Ngũ Kinh Của Tân Ước: Các Sách Phúc Âm & Công Vụ

• 1. Các Sách Phúc Âm (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca, Giăng): Đây không phải là tiểu sử theo nghĩa hiện đại, mà là những bản tường thuật thần học về cuộc đời, chức vụ, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ. Ba sách đầu (Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca) được gọi là “Phúc Âm Nhất Lãm” (Synoptic Gospels) vì có cái nhìn tương đồng. Ma-thi-ơ viết cho độc giả Do Thái, chứng minh Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si ứng nghiệm lời tiên tri Cựu Ước (Ma-thi-ơ 5:17). Mác là sách ngắn gọn, hành động, nhấn mạnh chức vụ của Chúa Giê-xu là “Đầy tớ”. Lu-ca, là bác sĩ và sử gia, viết theo trình tự với văn phong tỉ mỉ, nhấn mạnh lòng thương xót của Chúa cho mọi người (Lu-ca 19:10). Giăng có cấu trúc thần học sâu sắc, trình bày Chúa Giê-xu là Con Đức Chúa Trời nhập thể (Ngôi Lời – Logos), với mục đích tin để được sự sống (Giăng 20:31).
• 2. Sách Công Vụ Các Sứ Đồ: Đây là phần tiếp theo của Phúc Âm Lu-ca, ghi lại lịch sử Hội Thánh buổi ban đầu dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh. Sách này mô tả sự hình thành Hội Thánh, sự giáng lâm của Đức Thánh Linh trong ngày Lễ Ngũ Tuần (Công vụ 2), và hành trình truyền giáo của Sứ đồ Phi-e-rơ và đặc biệt là Sứ đồ Phao-lô, từ Giê-ru-sa-lem đến Rô-ma. Chủ đề chính: “Nhưng các ngươi sẽ nhận lấy quyền phép khi Đức Thánh Linh giáng trên các ngươi, thì các ngươi sẽ làm chứng về ta tại thành Giê-ru-sa-lem, cả xứ Giu-đê, xứ Sa-ma-ri, cho đến cùng trái đất.” (Công vụ 1:8).

B. Các Thư Tín (Epistles)

Đây là những bức thư do các sứ đồ viết cho các Hội Thánh hoặc cá nhân để giải đáp thắc mắc, khuyên bảo, dạy dỗ giáo lý và khích lệ đức tin. Có thể chia thành:

• 1. Các Thư Tín Của Phao-lô: Gồm 13 thư, thường bắt đầu bằng phần giáo lý và kết thúc bằng phần ứng dụng thực hành.
  • Thư gửi cho các Hội Thánh: Rô-ma (giáo lý về sự công bình của Đức Chúa Trời và sự xưng công bình bởi đức tin), I & II Cô-rinh-tô (giải quyết các vấn đề trong Hội Thánh), Ga-la-ti (bảo vệ Phúc Âm thuần túy chống lại tà giáo), Ê-phê-sô (về Hội Thánh là thân thể của Chúa Christ), Phi-líp (niềm vui trong Chúa), Cô-lô-se (sự tối cao của Chúa Christ), I & II Tê-sa-lô-ni-ca (về sự tái lâm của Chúa).
  • Thư gửi cho các mục sư: I & II Ti-mô-thê, Tít (chỉ dẫn về việc lãnh đạo Hội Thánh).
  • Thư gửi cho cá nhân: Phi-lê-môn (về sự tha thứ và phục hồi).
• 2. Các Thư Tín Phổ Thông (Catholic Epistles): Gồm Gia-cơ, I & II Phi-e-rơ, I, II, III Giăng và Giu-đe. Đây là những thư được gửi cho Hội Thánh nói chung. Gia-cơ nhấn mạnh đức tin thật phải thể hiện qua việc làm (Gia-cơ 2:26). I Phi-e-rơ khích lệ tín đồ đang chịu khổ. Các thư của Giăng nhấn mạnh tình yêu thương, lẽ thật và sự nhận biết Chúa Christ trong xác thịt. Giu-đe cảnh báo về các giáo sư giả.

C. Sách Tiên Tri: Khải Huyền

Sách cuối cùng của Kinh Thánh, do Sứ đồ Giăng viết, thuộc thể loại Khải Huyền (tiếng Hy Lạp: Ἀποκάλυψις - Apokalypsis, nghĩa là “vén màn”). Sách sử dụng nhiều biểu tượng, hình ảnh để mặc khải về sự toàn thắng sau cùng của Đức Chúa Trời và Chiên Con (Chúa Giê-xu) trước các thế lực sự dữ, sự phán xét cuối cùng, sự sáng tạo mới (Trời Mới Đất Mới), và lời hứa về sự trở lại của Chúa: “Phải, ta đến mau kia!” (Khải Huyền 22:20). Sách là nguồn hy vọng lớn cho Hội Thánh đang trải qua sự bắt bớ.

Xuyên suốt Tân Ước là những giáo lý nền tảng:

1. Phúc Âm (Tin Lành) Của Nước Đức Chúa Trời: Đây là trung tâm điểm của sự giảng dạy của Chúa Giê-xu (Mác 1:14-15). Phúc Âm là tin mừng rằng Đức Chúa Trời đã hành động qua Chúa Giê-xu Christ để cứu loài người tội lỗi. Cốt lõi của Phúc Âm được tóm tắt trong I Cô-rinh-tô 15:3-4: “Vả, trước hết tôi đã dạy dỗ anh em điều mà chính tôi đã nhận lãnh, ấy là Đấng Christ chịu chết vì tội chúng ta theo lời Kinh thánh; Ngài đã bị chôn, đến ngày thứ ba, Ngài sống lại, theo lời Kinh thánh.”

2. Sự Cứu Rỗi Bởi Ân Điển Qua Đức Tin: Đây là sự khác biệt căn bản giữa Tân Ước và Cựu Ước. Con người không thể tự cứu mình bằng việc làm của luật pháp, nhưng được xưng công bình cách nhưng không bởi ân điển của Ngài, bởi sự chuộc tội đã làm trọn trong Đức Chúa Giê-xu Christ. Họ nhận lãnh sự cứu rỗi này qua đức tin (Ê-phê-sô 2:8-9; Rô-ma 3:23-24).

3. Sự Nhập Thể Và Thần Tánh Của Chúa Giê-xu Christ: Tân Ước dạy rõ ràng Chúa Giê-xu vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn (Theos), vừa là người trọn vẹn. Giăng 1:1,14 tuyên bố: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta.” Phi-líp 2:6-7 mô tả sự tự hạ của Ngài.

4. Sự Sống Lại Của Thân Thể Và Sự Tái Lâm Của Chúa Christ: Sự sống lại của Chúa Giê-xu là bằng chứng và sự đảm bảo cho sự sống lại của những kẻ tin Ngài (I Cô-rinh-tô 15:20-22). Tân Ước tràn ngập lời hứa và sự trông đợi về sự trở lại hữu hình và vinh hiển của Chúa Giê-xu để phán xét, hoàn tất kế hoạch cứu rỗi và thiết lập vương quốc đời đời của Ngài (I Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17).

Khảo sát Tân Ước không chỉ để tích lũy kiến thức, mà để biến đổi đời sống (Rô-ma 12:2). Dưới đây là một số ứng dụng thiết thực:

1. Xây Dựng Đời Sống Cá Nhân Trên Lời Chúa: Hãy đọc Tân Ước một cách có hệ thống. Bắt đầu với một sách Phúc Âm (như Mác), rồi đến một thư tín ngắn (như Phi-líp hay Ê-phê-sô). Đặt câu hỏi: Đoạn này dạy gì về Đức Chúa Trời/Chúa Giê-xu? Có mệnh lệnh nào để vâng theo? Có lời hứa nào để nắm lấy? Lời Chúa là la bàn cho mọi quyết định đạo đức và thuộc linh.

2. Nuôi Dưỡng Mối Quan Hệ Với Chúa Qua Sự Cầu Nguyện: Các thư tín đầy dẫy những lời cầu nguyện mẫu mực (Ê-phê-sô 1:15-23, 3:14-21). Hãy dùng những lời đó làm khuôn mẫu để cầu nguyện cho chính mình và cho Hội Thánh. Cầu nguyện dựa trên lẽ thật của Tân Ước sẽ đưa chúng ta đến gần Chúa hơn.

3. Sống Trong Cộng Đồng Hội Thánh: Tân Ước không biết đến Cơ Đốc nhân “độc lập”. Các thư tín luôn hướng đến “anh em” trong Hội Thánh. Hãy áp dụng những lời dạy về sự khiêm nhường, kiên nhẫn, yêu thương, tha thứ (Cô-lô-se 3:12-14) trong mối quan hệ với anh chị em trong Chúa. Sử dụng ân tứ thuộc linh để gây dựng thân thể Đấng Christ (I Cô-rinh-tô 12).

4. Trở Nên Chứng Nhân Sống Động: Mệnh lệnh đại mạng lệnh (Ma-thi-ơ 28:18-20) vẫn còn hiệu lực. Hiểu biết Phúc Âm từ Tân Ước trang bị cho chúng ta để “hãy sẵn sàng... trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15). Đời sống và lời nói của chúng ta phải rao truyền về Chúa Giê-xu.

5. Giữ Vững Niềm Hy Vọng Giữa Khó Khăn: Khi đối diện với thử thách, bắt bớ hay sự chán nản, hãy nhìn lên Chúa Giê-xu là Đấng khai nguyên và hoàn tất đức tin (Hê-bơ-rơ 12:2). Lời hứa về sự hiện diện của Ngài (Ma-thi-ơ 28:20), sự cầu thay của Ngài (Rô-ma 8:34), và sự trở lại đắc thắng của Ngài (Khải Huyền 21:3-4) là sức mạnh giúp chúng ta kiên trì.

Tân Ước là bức thư tình của Đức Chúa Trời gửi cho nhân loại, được viết bằng huyết của Chiên Con. Nó không phải là một tuyển tập các tư tưởng triết lý trừu tượng, mà là lời mặc khải quyền năng và sống động về Giao Ước Mới trong huyết Chúa Giê-xu. Khảo sát Tân Ước cách nghiêm túc là bước vào cuộc hành trình khám phá kho báu vô giá, để được Lời Chúa dạy dỗ, quở trách, sửa trị, dạy trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành (II Ti-mô-thê 3:16-17). Ước mong mỗi chúng ta không chỉ là độc giả, mà trở nên người thực hành Lời, để đời sống chúng ta ngày càng phản chiếu vinh quang của Chúa Cứu Thế Giê-xu, hầu cho trong mọi sự Ngài được tôn cao.