Thái độ Pharisi nghĩa là gì?

Trong hành trình đức tin, Kinh Thánh không chỉ giới thiệu cho chúng ta những gương mẫu đức hạnh như Áp-ra-ham, Môi-se hay Phao-lô, mà còn cảnh báo về những thái độ tâm linh nguy hiểm có thể âm thầm len lỏi vào lòng người tin Chúa. Một trong những hình mẫu cảnh báo nổi bật nhất là thái độ của những người Pharisi. Vậy, "thái độ Pharisi" thực sự mang ý nghĩa gì? Đó không chỉ là một thuật ngữ lịch sử để chỉ một nhóm tôn giáo trong thời Tân Ước, mà đã trở thành một khái niệm thuộc linh, mô tả một căn bệnh tâm linh trầm trọng mà bất kỳ Cơ Đốc nhân nào cũng có nguy cơ mắc phải. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai thác nguồn gốc, biểu hiện, và những bài học thiết thực từ lời cảnh báo của Chúa Giê-xu Christ về thái độ này.

I. Bối Cảnh Lịch Sử Và Thần Học Của Nhóm Pharisi

Để hiểu "thái độ Pharisi", trước hết cần hiểu về chính nhóm Pharisi (người Pha-ri-si). Từ "Pharisi" bắt nguồn từ tiếng Hê-bơ-rơ "פְּרוּשִׁים" (Perushim), có nghĩa là "những người được tách biệt" hoặc "những người biệt riêng ra". Họ xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ 2 TCN, sau thời kỳ lưu đày, với lý tưởng nhiệt thành giữ gìn Luật Pháp (Torah) khỏi sự ô nhiễm của văn hóa ngoại bang. Mục tiêu ban đầu của họ là đáng trân trọng: sống thánh khiết và trung thành với giao ước. Họ tin vào sự sống lại, thiên sứ, và sự quan phòng của Đức Chúa Trời (Công vụ 23:8).

Tuy nhiên, theo thời gian, lòng nhiệt thành với Luật Pháp dần biến chất thành chủ nghĩa hình thức. Họ đã thêm vào Torah hàng trăm "luật truyền khẩu" (oral traditions) để tạo thành một "hàng rào quanh Luật Pháp", với ý tưởng rằng nếu giữ được các luật nhỏ bên ngoài, thì sẽ không vi phạm luật lớn bên trong. Chính những truyền thống của loài người này đã trở nên quan trọng hơn chính ý chỉ của Đức Chúa Trời (Mác 7:8-9). Đây là bước đầu tiên hình thành nên "thái độ Pharisi" - sự thay thế tâm linh chân thật bằng nghi lễ và quy tắc bề ngoài.

II. Những Đặc Điểm Cốt Lõi Của "Thái Độ Pharisi" Qua Lời Chúa Giê-xu

Chúa Giê-xu Christ đã có những sự đụng độ gay gắt nhất với nhóm Pharisi, không phải vì họ giữ luật, mà vì **tinh thần** đằng sau việc giữ luật của họ. Bài giảng quan trọng trong Ma-thi-ơ 23 là bản tóm tắt đầy đủ và sâu sắc nhất về thái độ này. Chúa Giê-xu đã dùng từ "khốn nạn" (tiếng Hy Lạp: οὐαί, "ouai" - một thán từ biểu thị sự than khóc hoặc cảnh báo về tai họa) để mở đầu cho bảy lời quở trách.

1. Sự Giả Hình (Hypocrisy): Đây là đặc điểm nổi bật nhất. Từ "giả hình" trong tiếng Hy Lạp là "ὑπόκρισις" (hypokrisis), vốn có nghĩa là "diễn xuất trên sân khấu". Chúa Giê-xu phán: "Họ buộc những gánh nặng khó chịu, để trên vai người ta, song chính mình thì không muốn động ngón tay vào" (Ma-thi-ơ 23:4). Họ quan tâm đến vẻ bề ngoài ("làm việc công bình") nhưng mục đích là "cho thiên hạ ngó thấy" (Ma-thi-ơ 6:1). Sự thánh khiết trở thành một vở kịch được dàn dựng cho người khác xem.

2. Chú Trọng Tiểu Tiết, Bỏ Só Điều Cốt Yếu: Chúa gọi họ là "kẻ mù quáng dắt đường", lo nộp một phần mười rau thơm như bạc hà, thì là, mà bỏ "các điều hệ trọng hơn hết trong luật pháp, là sự công bình, thương xót và trung tín" (Ma-thi-ơ 23:23). Trong tiếng Hy Lạp, "các điều hệ trọng hơn hết" là "τὰ βαρύτερα", nghĩa là "những điều nặng hơn, có trọng lượng hơn". Họ đã đánh mất sự cân bằng thuộc linh, xem nhẹ cốt lõi của luật pháp là tình yêu thương (Ma-thi-ơ 22:37-40).

3. Tự Công Bình Và Khinh Dể Người Khác: Thái độ này được bộc lộ rõ qua lời cầu nguyện của người Pharisi trong ẩn dụ Chúa Giê-xu kể: "Tạ ơn Đức Chúa Trời, tôi không phải như người khác... hay là như người thâu thuế kia" (Lu-ca 18:11). Sự công bình của họ là tiêu chuẩn để tự nâng mình lên và hạ người khác xuống. Họ tin rằng sự nên thánh của mình đến từ nỗ lực tuân giữ luật lệ, chứ không phải từ ân điển.

4. Tôn Kính Hình Thức Bề Ngoài: Chúa Giê-xu ví họ như "mồ mả tô trắng, bề ngoài đẹp đẽ, nhưng bề trong thì đầy xương người chết và mọi thứ ô uế" (Ma-thi-ơ 23:27). Vẻ ngoài đạo đức, nghiêm trang che đậy một tấm lòng không được biến đổi. Họ rửa sạch bề ngoài chén đĩa, nhưng bên trong thì đầy sự tham lam và tự kỷ (Lu-ca 11:39).

5. Tìm Kiếm Vinh Quang Của Loài Người: "Họ ưa ngồi đầu trong đám tiệc, ngồi ghế nhất trong nhà hội; ưa người ta chào mình giữa chợ" (Ma-thi-ơ 23:6-7). Động cực phục vụ không còn là làm sáng danh Đức Chúa Trời, mà là thỏa mãn cái tôi và nhận được sự công nhận từ người khác.

III. Sự Đối Lập Giữa Thái Độ Pharisi Và Tinh Thần Của Đấng Christ

Lời dạy và đời sống của Chúa Giê-xu chính là lời đáp trả toàn vẹn cho thái độ Pharisi. Nếu người Pharisi nói "hãy làm", thì Chúa Giê-xu nói "hãy tin". Nếu họ bắt đầu từ bên ngoài vào trong, thì Chúa Giê-xu đòi hỏi sự biến đổi từ bên trong ra ngoài.

• Luật Lệ vs. Ân Điển: Người Pharisi xây dựng một hệ thống cứu rỗi dựa trên việc làm ("không đụng, không nếm, không rờ" - Cô-lô-se 2:21). Trong khi đó, Chúa Giê-xu mời gọi: "Hãy đến cùng ta... và ta sẽ cho các ngươi được yên nghỉ" (Ma-thi-ơ 11:28). Sự cứu rỗi là ân tứ nhưng không bởi đức tin (Ê-phê-sô 2:8-9).
• Vẻ Bề Ngoài vs. Tấm Lòng: Chúa phán: "Đức Chúa Trời là thần, nên ai thờ lạy Ngài thì phải lấy tâm thần và lẽ thật mà thờ lạy" (Giăng 4:24). Ngài nhìn thấu tấm lòng (I Sa-mu-ên 16:7), nơi mà các nghi lễ bên ngoài không thể che đậy được.
• Tự Công Bình vs. Sự Khiêm Nhường: Tinh thần của Chúa Giê-xu được thể hiện qua lời cầu nguyện của người thâu thuế: "Đức Chúa Trời ôi, xin thương xót lấy tôi, vì tôi là kẻ có tội!" (Lu-ca 18:13). Đó là thái độ của người nhận biết mình hoàn toàn trống không và cần đến ân điển.

IV. Bài Học Và Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Nguy cơ mang "thái độ Pharisi" không chỉ dành cho những nhà lãnh đạo tôn giáo thế kỷ thứ nhất, mà còn cho bất kỳ ai trong chúng ta khi sự sống thuộc linh trở nên nguội lạnh và hình thức. Dưới đây là những dấu hiệu cảnh báo và cách ứng dụng thực tế:

1. Tự Kiểm Tra Động Cơ:
Trước mỗi việc làm, hãy tự hỏi: "Mình đang làm điều này cho ai?" Có phải để được người khác khen ngợi, hay thực sự vì tình yêu dành cho Chúa và người lân cận? Hãy cầu nguyện như Đa-vít: "Hỡi Đức Chúa Trời, xin hãy dò xét tôi, và biết lòng tôi; hãy thử thách tôi, và biết tư tưởng tôi" (Thi thiên 139:23).

2. Tập Trung Vào Mối Quan Hệ, Không Phải Quy Tắc:
Đức tin Cơ Đốc không phải là một danh sách những việc "được làm" và "không được làm". Đó là một mối quan hệ sống động với Chúa Giê-xu Christ. Thay vì tự hào vì mình "không làm" điều xấu nào, hãy tập trung vào việc mình "đang làm" được điều tốt nào để bày tỏ tình yêu thương. "Hãy làm việc lành" (Tít 3:8) xuất phát từ một tấm lòng biết ơn vì đã được cứu.

3. Thực Hành Sự Khiêm Nhường Và Thương Xót:
Khi thấy một anh em vấp ngã, thái độ đầu tiên không phải là lên án ("Tôi sẽ không bao giờ như thế!"), mà là nhìn lại chính mình với sự khiêm nhường: "Nếu không có ân điển Chúa, tôi cũng sẽ như vậy". Hãy nhớ lời khuyên: "Hỡi anh em, nếu có người nào bị bắt trong sự vi phạm, thì anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại; nhưng hãy giữ mình, kẻo chính mình cũng bị dỗ dành chăng" (Ga-la-ti 6:1).

4. Yêu Thương Và Gắn Kết Với Những Người "Khác Biệt":
Người Pharisi tránh tiếp xúc với người thâu thuế và kẻ tội lỗi. Chúa Giê-xu lại ngồi ăn với họ (Lu-ca 5:30). Trong Hội Thánh, chúng ta có dễ dàng gắn kết chỉ với những người cùng quan điểm, cùng trình độ, cùng nền tảng, và xa lánh những ai "khác biệt" không? Tình yêu thương thật sự vượt qua mọi rào cản.

5. Giữ Sự Cân Bằng Giữa Chân Lý Và Ân Điển:
Tránh hai thái cực: một bên là chủ nghĩa hình thức khắc nghiệt (như Pharisi), bên kia là chủ nghĩa tự do phóng túng (bỏ qua mọi tiêu chuẩn). Chúng ta được kêu gọi để "nói ra lẽ chân thật trong tình yêu thương" (Ê-phê-sô 4:15). Giữ vững chân lý Kinh Thánh, nhưng với tấm lòng đầy thương xót và khiêm nhường.

Kết Luận

Thái độ Pharisi, xét cho cùng, là sự thay thế tôn giáo sống động bằng một hệ thống tôn giáo chết. Đó là kết quả của một tấm lòng chưa từng được kinh nghiệm sự phá vỡ thật sự trước mặt Đức Chúa Trời và nhận biết mình hoàn toàn bất lực. Lời cảnh báo của Chúa Giê-xu vang vọng đến hôm nay, nhắc nhở mỗi chúng ta: sự nên thánh thật sự bắt đầu từ bên trong, bởi quyền năng của Đức Thánh Linh, chứ không bởi nỗ lực của xác thịt. Ước mong mỗi chúng ta luôn sống trong sự kính sợ Chúa, khiêm nhường xưng nhận mình luôn cần ân điển Ngài mỗi ngày, và để cho tình yêu Chúa Christ thúc giục chúng ta sống một đời sống chân thật, yêu thương và biết thương xót, hầu cho Danh Ngài được vinh hiển.

"Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới." (2 Cô-rinh-tô 5:17)