Thánh Thi Thượng Giá là gì?

Trong di sản phong phú của Cơ Đốc giáo, cụm từ "Thánh Thi Thượng Giá" gợi lên hình ảnh sâu sắc về những bài ca, bài thơ, hay những lời suy ngẫm thần học tập trung vào sự kiện trung tâm của đức tin: sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu Christ trên cây thập tự. "Thượng Giá" (上架) trong Hán-Việt có nghĩa đen là "giá phía trên", chỉ về cây thập tự, nơi Chúa Giê-xu bị treo lên. "Thánh Thi" (聖詩) là bài thánh ca, thánh thi. Vậy, "Thánh Thi Thượng Giá" không chỉ đơn thuần là một bài hát, mà là toàn bộ dòng suy tư, ngợi khen, và tuyên xưng của Hội Thánh xoay quanh thập tự giá - nơi tình yêu, ân điển, sự công bình và thương xót của Đức Chúa Trời được bày tỏ trọn vẹn nhất.

Bài viết này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa thần học của Thập Giá qua lăng kính Kinh Thánh, giải nghĩa các từ ngữ gốc Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin hằng ngày của mỗi tín hữu.

Thập tự giá không phải là một sự cố ngoài ý muốn hay một thất bại, mà là trung tâm của chương trình cứu chuộc từ đời đời của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: "Vả, người Giu-đa đòi phép lạ, người Gờ-réc tìm sự khôn ngoan; nhưng chúng tôi giảng Đấng Christ bị đóng đinh trên cây thập tự, là sự người Giu-đa lấy làm gương xấu, dân ngoại cho là rồ dại; song le, về những người được gọi, bất luận người Giu-đa hay người Gờ-réc, thì Đấng Christ là quyền phép của Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời." (1 Cô-rinh-tô 1:22-24).

Thập giá, trong mắt người đời, là biểu tượng của sự sỉ nhục và yếu đuối tột cùng. Nhưng trong cái nhìn của Đức Chúa Trời, đó là đỉnh cao của quyền năng để phá hủy công việc của ma quỷ và sự khôn ngoan để giải quyết vấn đề tội lỗi của nhân loại. Điều này được tiên tri từ hàng ngàn năm trước trong Cựu Ước. Tiên tri Ê-sai đã mô tả chi tiết về "Người Đầy Tớ Chịu Khốn" trong Ê-sai 53, một phân đoạn được xem là bức tranh sống động về Chúa Cứu Thế trên thập tự giá: "Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh... Người đã bị hiếp đáp, nhưng cam chịu đi, chẳng hề mở miệng. Như chiên con bị dắt đến hàng làm thịt..." (Ê-sai 53:5,7).

Để hiểu sâu sắc hơn, chúng ta cần trở về với ngôn ngữ gốc của Kinh Thánh.

• Stauros (Σταυρός) - Thập Tự Giá: Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ được dùng phổ biến nhất là "stauros". Ban đầu, nó chỉ có nghĩa là "cây cột" thẳng đứng, nhưng trong thời La Mã, nó mang ý nghĩa cụ thể là cây hình chữ thập dùng để hành hình. Hành động "đóng đinh" là "prospēgnymi" hoặc "stauroō". Kinh Thánh nhấn mạnh: "Ấy chính Ngài đã vì tội lỗi chúng ta chịu lấy sự thương khó trong thân thể của Ngài trên cây gỗ ("xylon" - gỗ, cây), hầu cho chúng ta là kẻ đã chết về tội lỗi, được sống cho sự công bình; lại nhơn những lằn roi của Ngài mà anh em đã được lành bịnh." (1 Phi-e-rơ 2:24). Ở đây, Phi-e-rơ dùng từ "xylon", nhắc đến Phục Truyền 21:23: "vì một kẻ bị treo là bị Đức Chúa Trời rủa sả". Chúa Giê-xu đã gánh lấy sự rủa sả thay cho chúng ta.


• Hilastērion (Ἱλαστήριον) - CỖ Chuộc Tội: Đây là một từ then chốt giải thích công việc của thập tự. Trong Rô-ma 3:25, Phao-lô viết về Chúa Giê-xu: "Đức Chúa Trời đã lập Ngài làm CỖ Chuộc Tội (hilastērion), bởi đức tin trong huyết Ngài." Từ này trong bản Bảy Mươi (bản dịch Cựu Ước sang Hy Lạp) được dùng cho "Nắp Thi Ân" (kapporeth trong tiếng Hê-bơ-rơ) trên Hòm Giao Ước (Lê-vi Ký 16:14-15). Nắp Thi Ân là nơi máu của con sinh tế chuộc tội được rưới lên trong Ngày Chuộc Tội. Chúa Giê-xu chính là Nắp Thi Ân đời đời, nơi cơn thạnh nộ của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi được thỏa mãn và tội nhân được hòa thuận với Ngài.


• Kapporeth (כַּפֹּרֶת) & Kipper (כִּפֶּר) - Chuộc Tội/Che Đậy: Gốc Hê-bơ-rơ "kpr" mang ý nghĩa "che đậy, chuộc, làm nguôi giận". Công việc của thầy tế lễ trong Cựu Ước là "làm lễ chuộc tội" (kipper) bằng huyết của sinh tế. Điều này là hình bóng về Chúa Giê-xu, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm và cũng là Con Sinh Tế trọn vẹn, đã dâng chính huyết Ngài để chuộc tội (lutron - giá chuộc) một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:12).

Từ nền tảng Kinh Thánh, chúng ta có thể tổng hợp thành những chủ đề thần học chính tạo nên nội dung của mọi "Thánh Thi Thượng Giá":

1. Sự Thay Thế và Chuộc Tội: Đây là trái tim của Phúc Âm. Chúa Giê-xu không chết như một người tử vì đạo, mà như Đấng thay thế, gánh lấy hình phạt tội lỗi mà chúng ta đáng chịu. "Ngài đã vác tội lỗi chúng ta trong thân thể Ngài trên cây gỗ, hầu cho chúng ta là kẻ đã chết về tội lỗi, được sống cho sự công bình." (1 Phi-e-rơ 2:24). Sự công bình của Đức Chúa Trời đòi hỏi tội lỗi phải bị trừng phạt; tình yêu của Ngài muốn cứu tội nhân. Thập giá là nơi hai thuộc tính này gặp nhau một cách trọn vẹn.

2. Sự Hòa Thuận: Tội lỗi khiến con người trở nên thù nghịch với Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:10). Công việc của thập tự là phá đổ bức tường ngăn cách, đem con người trở về mối quan hệ hòa thuận với Đấng Tạo Hóa. "Vả, ấy là nhờ Ngài mà chúng ta được hòa thuận cùng Đức Chúa Trời... Vì nếu khi chúng ta còn là thù nghịch cùng Đức Chúa Trời, mà đã được hòa thuận với Ngài bởi sự chết của Con Ngài, thì huống chi nay đã được hòa thuận rồi, chúng ta sẽ nhờ sự sống của Con ấy mà được cứu là dường nào!" (Rô-ma 5:10-11).

3. Chiến Thắng Khải Hoàn: Trên thập tự, Chúa Giê-xu đã đánh bại các quyền lực của sự tối tăm. Ngài "lấy thập tự giá mà tiêu diệt sự thù nghịch" (Ê-phê-sô 2:16) và "truất bỏ các quyền cai trị cùng các thế lực, dùng thập tự giá chiến thắng chúng nó, và nộp ra tỏ tường giữa thiên hạ." (Cô-lô-se 2:15). Thập giá là chiến trường, và cái chết của Christ là đòn quyết định đập tan quyền lực của tội lỗi, sự chết và ma quỷ.

4. Sự Xưng Công Bình: Nhờ đức tin nơi huyết Chúa Giê-xu đổ ra, tội nhân được kể là công bình trước mặt Đức Chúa Trời. "Hễ ai tin đến Con Ngài thì được xưng công bình" (Công vụ 13:39). Đây là sự trao đổi vĩ đại: tội lỗi của chúng ta đổ trên Ngài, sự công bình của Ngài được kể cho chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:21).

Lẽ thật về Thập Giá không chỉ để suy ngẫm học thuật, mà phải biến đổi cách chúng ta sống mỗi ngày.

1. Sống Với Lòng Biết Ơn Sâu Sắc và Thờ Phượng Chân Thật: Hiểu được giá của sự cứu chuộc sẽ khiến lòng chúng ta tràn ngập lòng biết ơn. Mỗi lần dự Tiệc Thánh ("Lễ Bẻ Bánh"), chúng ta có cơ hội đặc biệt để "nói về sự chết của Chúa" (1 Cô-rinh-tô 11:26) và cảm tạ Ngài. Thánh Thi Thượng Giá phải là tâm điểm của sự thờ phượng cá nhân và tập thể.

2. Sự Tự Hủy và Vác Thập Tự Mình Mỗi Ngày: Chúa Giê-xu phán: "Nếu ai muốn theo ta, phải tự bỏ mình đi, mỗi ngày vác thập tự giá mình mà theo ta." (Lu-ca 9:23). "Vác thập tự giá" không phải là chịu đựng những khó chịu nhỏ trong đời, mà là sự lựa chọn mỗi ngày để từ bỏ ý muốn, sự ích kỷ, danh vọng của bản ngã, và vâng phục ý muốn của Đức Chúa Trời, bất chấp cái giá phải trả. Thập giá của Christ đòi hỏi sự đáp ứng bằng một đời sống tự hủy.

3. Nền Tảng Cho Sự Khiêm Nhường và Hiệp Một: Khi nhận biết mình được cứu chỉ bởi ân điển qua đức tin, không bởi việc lành (Ê-phê-sô 2:8-9), chúng ta không còn lý do gì để khoe mình hay khinh dể người khác. Thập giá san bằng mọi người. Nó cũng là nền tảng cho sự hiệp một trong Hội Thánh, vì "Ngài là sự hòa thuận của chúng ta" (Ê-phê-sô 2:14).

4. Động Lực Cho Sự Thánh Khiết và Yêu Thương: Tình yêu vĩ đại của Christ thúc giục chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:14). Hiểu rằng thân thể mình đã được chuộc bằng giá rất cao, chúng ta có động lực để tôn vinh Đức Chúa Trời trong thân thể mình (1 Cô-rinh-tô 6:20). Và vì Chúa Christ đã chết cho tội lỗi của cả thế gian, chúng ta được sai đi để chia sẻ tình yêu và sứ điệp cứu rỗi đó cho người khác.

"Thánh Thi Thượng Giá" cuối cùng là bài ca về hy vọng. Trong một thế giới đầy tội lỗi, đau khổ và sự chết, thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ đứng sừng sững như một lời tuyên bố rằng Đức Chúa Trời không bỏ mặc chúng ta. Ngài đã bước vào chỗ tối tăm nhất của nhân loại, gánh lấy mọi hậu quả của tội ác, và mở ra con đường sống mới. Thập giá dẫn đến sự phục sinh. Đau khổ dẫn đến vinh quang. Sự chết dẫn đến sự sống đời đời.

Ước mong mỗi chúng ta, mỗi ngày, đều có thể cùng với Sứ đồ Phao-lô mà nói: "Tôi đã bị đóng đinh vào thập tự giá với Đấng Christ, mà tôi sống, không phải là tôi sống nữa, nhưng Đấng Christ sống trong tôi; nay tôi còn sống trong xác thịt, ấy là tôi sống trong đức tin của Con Đức Chúa Trời, là Đấng đã yêu tôi, và phó chính mình Ngài vì tôi." (Ga-la-ti 2:20). Đó chính là bản "Thánh Thi Thượng Giá" cá nhân mà mỗi tín hữu viết nên bằng chính đời sống mình.