Pha-ra-ôn Nê-cô
Trong dòng chảy lịch sử cứu rỗi được Kinh Thánh ghi lại, Đức Chúa Trời thường sử dụng ngay cả những nhà cầm quyền ngoại bang để thực hiện ý chỉ tối cao của Ngài. Một trong những nhân vật như vậy là Pha-ra-ôn Nê-cô, vị vua Ai Cập xuất hiện trong giai đoạn đầy biến động của các vương quốc Giu-đa và Y-sơ-ra-ên. Nghiên cứu về ông không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ bối cảnh lịch sử-thuộc linh thời Cựu Ước mà còn rút ra những bài học sâu sắc về chủ quyền của Đức Chúa Trời trên mọi quyền lực trần gian và sự nguy hiểm của việc không phân biệt tiếng phán của Ngài.
Pha-ra-ôn Nê-cô (hay Necho, Necoh) được các sử gia xác định là **Necho II** (khoảng 610–595 TCN), thuộc Vương triều thứ 26 của Ai Cập (Vương triều Saite). Ông là con của Psamtik I và nổi tiếng với các dự án xây dựng kênh đào nối Biển Đỏ với sông Nile (tiền thân của kênh đào Suez sau này) và việc cử các thủy thủ người Phoenicia đi thám hiểm vòng quanh châu Phi. Trên phương diện chính trị và quân sự, ông tìm cách khôi phục ảnh hưởng của Ai Cập tại vùng Cận Đông, vùng đất đang bị đế chế Tân Assyria suy yếu và đế chế Tân Babylon đang trỗi dậy tranh giành. Sự hiện diện của ông trên sân khấu Kinh Thánh hoàn toàn phù hợp với các ghi chép khảo cổ và sử liệu ngoài Kinh Thánh.
Pha-ra-ôn Nê-cô được nhắc đến trong hai sách lịch sử: 2 Các Vua và 2 Sử Ký, với bối cảnh xoay quanh số phận của vương quốc Giu-đa dưới thời vua Giô-si-a.
1. Lời Cảnh Báo Bị Phớt Lờ (2 Sử Ký 35:20-22):
Sau khi Giô-si-a – vị vua tin kính đã thực hiện cải cách tôn giáo sâu rộng – dọn lễ Vượt Qua vĩ đại, ông quyết định can thiệp vào cuộc hành quân của Nê-cô. Pha-ra-ôn Nê-cô đang dẫn quân lên phía Bắc, không phải để tấn công Giu-đa, mà để giúp đỡ **người Assyria** (tàn quân của đế chế Assyria) chống lại **Babylon** tại sông Ơ-phơ-rát. Đáng chú ý, Nê-cô tuyên bố: “Hỡi vua Giu-đa, ta với ngươi có việc chi chăng? Ngày nay ta chẳng đến đặng hãm đánh ngươi đâu, nhưng vì cớ nhà tranh chiến với ta, và Đức Chúa Trời phán biểu ta phải vội vàng. Hãy thôi, chớ chống cự Đức Chúa Trời, là Đấng ở cùng ta, e Ngài hủy diệt ngươi chăng” (2 Sử Ký 35:21).
Từ ngữ trong nguyên văn Hê-bơ-rơ rất đáng suy ngẫm. Cụm “**Đức Chúa Trời phán biểu ta**” (הָאֱלֹהִים אָמַר־לִי, *ha-Elohim amar-li*) cho thấy Nê-cô, một vị vua ngoại bang, tuyên bố mình hành động theo mệnh lệnh thần linh. Động từ “**phán**” (אָמַר, *amar*) thường dùng cho lời phán của Đức Chúa Trời. Điều này không có nghĩa Nê-cô nhận biết Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên, nhưng chứng tỏ Đức Chúa Trời chủ động sử dụng ông như một công cụ trong tay Ngài để thực hiện sự phán xét (trong trường hợp này, có lẽ là với Assyria). Thật đáng tiếc, Giô-si-a “chẳng khứng nghe các lời của Nê-cô cậy mạng Đức Chúa Trời mà nói ra” (câu 22). Ông cải trang và ra trận tại Mê-ghi-đô, nơi ông bị trọng thương và qua đời.
2. Sự Kiện Trận Mê-ghi-đô (2 Các Vua 23:29-30):
Bản tường thuật ngắn gọn hơn: “Trong đời Giô-si-a, Pha-ra-ôn Nê-cô, vua Ê-díp-tô, đi lên hãm đánh vua A-si-ri tại trên sông Ơ-phơ-rát. Giô-si-a bèn đi ra đón người; nhưng người thấy người, thì giết tại Mê-ghi-đô.” (2 Các Vua 23:29).
3. Giai Đoạn Bá Chủ Giu-đa và Sự Phán Xét Cuối Cùng (2 Các Vua 23:31-35; 2 Sử Ký 36:1-4):
Sau cái chết của Giô-si-a, dân sự lập Giô-a-cha, con trai ông, làm vua. Tuy nhiên, Nê-cô đã thể hiện quyền bá chủ: “Pha-ra-ôn Nê-cô bắt Giô-a-cha giải về Ríp-la, trong xứ Ha-mát, không cho làm vua tại Giê-ru-sa-lem; lại bắt xứ tiến cống một trăm ta lâng bạc và một ta lâng vàng.” (2 Sử Ký 36:3). Ông phế truất Giô-a-cha, đưa về Ai Cập (nơi Giô-a-cha chết), và lập Ê-li-a-kim, anh của Giô-a-cha, lên ngôi, đổi tên thành **Giê-hô-gia-kim** (2 Các Vua 23:34). Hành động “đổi tên” này là dấu hiệu rõ ràng của quyền làm chủ, thể hiện uy quyền của Nê-cô đối với vua chư hầu. Giu-đa trở thành một nước chư hầu, phải nộp cống nặng nề cho Ai Cập.
Quyền bá chủ này không kéo dài. Chỉ vài năm sau, vào khoảng năm 605 TCN, tại trận **Caếc-tê-mít**, hoàng tử Babylon là Nê-bu-cát-nết-sa (sau là vua) đã đánh bại hoàn toàn liên quân Ai Cập-Assyria. Sự kiện này, được tiên tri Giê-rê-mi nhắc đến (Giê-rê-mi 46:2), đã chấm dứt ảnh hưởng của Ai Cập tại vùng này và chuyển giao quyền bá chủ Giu-đa sang tay Đế chế Tân Babylon, dẫn đến các cuộc lưu đày sau này.
Cuộc đời và sự tương tác của Pha-ra-ôn Nê-cô với dân sự Đức Chúa Trời để lại nhiều bài học sâu sắc cho Cơ Đốc nhân ngày nay.
1. Chủ Quyền Tuyệt Đối của Đức Chúa Trời Trên Mọi Quyền Lực:
Câu chuyện về Nê-cô là một minh chứng hùng hồn về chủ quyền của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng cầm quyền trên mọi vương quốc (Đa-ni-ên 4:17). Ngài có thể dùng ngay cả một vị vua ngoại bang, không biết Ngài, để thực hiện mục đích của mình (Ê-sai 10:5-7). Dù động cơ của Nê-cô là chính trị và quân sự, nhưng Đức Chúa Trời đã định trước cuộc hành quân ấy. Điều này an ủi chúng ta rằng trong mọi biến động chính trị, lịch sử, Đức Chúa Trời vẫn đang ngự trị. Sự thăng trầm của các đế chế đều nằm trong tay Ngài.
2. Sự Nguy Hiểm của Việc Không Phân Biệt Tiếng Chúa Cách Chính Xác:
Thảm kịch của vua Giô-si-a là một bài học đắt giá. Ông là vị vua trung tín, “hướng về Đức Giê-hô-va, chẳng hề xây về bên hữu hay bên tả” (2 Các Vua 22:2). Tuy nhiên, trong sự kiện này, ông đã sai lầm. Ông đã không phân biệt được liệu lời nói của Nê-cô có thực sự đến từ Đức Chúa Trời hay không, hoặc nếu có, thì ý muốn của Chúa dành cho ông là gì. Ông có thể đã để cho lòng nhiệt thành chính trị (muốn chống lại Ai Cập, cường quốc cũ từng áp bức Y-sơ-ra-ên) hoặc cảm giác tự tin sau những thành công thuộc linh lấn át sự tìm kiếm ý Chúa cẩn thận. Chúng ta được kêu gọi “thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào” (Rô-ma 12:2). Điều này đòi hỏi sự khiêm nhường, cầu nguyện, đối chiếu với Lời Chúa (vì Ngài không bao giờ phán điều gì trái với chính Lời Ngài) và sự khuyên bảo của Hội Thánh.
3. Hậu Quả của Quyết Định Thiếu Khôn Ngoan Ảnh Hưởng Đến Cả Cộng Đồng:
Quyết định của Giô-si-a không chỉ dẫn đến cái chết của ông, mà còn đẩy cả quốc gia vào vòng lệ thuộc Ai Cập và mất đi sự ổn định. Sự sa sút thuộc linh và chính trị sau đó diễn ra rất nhanh chóng dưới thời các con trai ông. Điều này nhắc nhở chúng ta, đặc biệt là những người lãnh đạo trong gia đình, Hội Thánh, hay cộng đồng, rằng những quyết định thiếu sự hướng dẫn của Chúa có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, kéo dài cho nhiều người. Trách nhiệm của chúng ta là phải “cẩn thận về sự ăn ở” (Ê-phê-sô 5:15).
4. Ân Điển Trong Sự Sửa Phạt:
Dù Đức Chúa Trời dùng Nê-cô như một cây roi để sửa phạt Giu-đa (khởi đầu bằng việc lấy mạng Giô-si-a và đặt ách nô lệ), nhưng chúng ta cũng thấy ân điển. Trận đánh tại Caếc-tê-mít và sự trỗi dậy của Babylon cuối cùng dẫn đến sự lưu đày, nhưng chính trong sự phán xét đó, Đức Chúa Trời vẫn gìn giữ một phần dân sót và dùng sự lưu đày để thanh tẩy dân tộc. Đức Chúa Trời mà chúng ta thờ phượng vừa thánh khiết, công bình trong sự phán xét, vừa đầy lòng thương xót và có mục đích phục hồi trong mọi hoàn cảnh.
Pha-ra-ôn Nê-cô, một nhân vật lịch sử được nhìn qua lăng kính Kinh Thánh, không đơn thuần là một vị vua Ai Cập. Ông là một công cụ trong tay Đấng Chủ Tể của lịch sử, một lời cảnh báo về sự phán xét, và một minh họa cho sự thất bại của con người ngay cả với những ý định tốt đẹp nhất. Câu chuyện của ông mời gọi chúng ta sống với thái độ tôn trọng chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời trong mọi lĩnh vực, kể cả chính trị và lịch sử thế giới. Đồng thời, nó thúc giục chúng ta phát triển một tấm lòng tinh tế, biết lắng nghe và vâng phục tiếng Chúa cách chính xác, để mỗi bước đi của chúng ta đều được dẫn dắt bởi Ngài, tránh khỏi những thảm kịch không đáng có và kinh nghiệm được sự bình an, khôn ngoan từ trên ban xuống.
Hãy nhớ lời Chúa Giê-xu phán: “Chiên ta nghe tiếng ta, ta quen nó, và nó theo ta” (Giăng 10:27). Nguyện xin Thánh Linh của Đức Chúa Trời, Đấng dẫn dắt chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13), ban cho chúng ta sự nhạy bén thuộc linh để phân biệt tiếng Ngài giữa muôn vàn tiếng nói của thế gian, và sự can đảm để vâng theo, dù hoàn cảnh có thể trái với sự khôn ngoan của loài người.