Chúng ta nên đối xử với kẻ thù thế nào theo Châm ngôn 25:21–22?

Trong một thế giới đề cao sự trả thù, “mắt đền mắt, răng đền răng” và việc “hạ gục kẻ thù,” lời dạy của Kinh Thánh đưa ra một nghịch lý đầy quyền năng và biến đổi. Châm ngôn 25:21-22 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925) viết: “Nếu kẻ thù ngươi đói, hãy cho nó ăn; nếu nó khát, hãy cho nó uống. Vì làm như vậy, ngươi chất than hồng trên đầu nó, Và Đức Giê-hô-va sẽ báo trả ngươi.” Lời dạy này không chỉ là một kỹ thuật xã giao, mà là một mặc khải sâu sắc về bản tính Đức Chúa Trời, về sự khôn ngoan thiên thượng, và là một lời tiên tri về tình yêu cứu chuộc của Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai triển phân đoạn Kinh Thánh này từ góc độ ngôn ngữ, văn mạch, sự ứng nghiệm trong Tân Ước và áp dụng thiết thực cho đời sống Cơ Đốc nhân.

Câu Kinh Thánh này nằm trong phần các châm ngôn của Sa-lô-môn do các quan trước Ê-xê-chia sao lục (Châm Ngôn 25:1). Điều này cho thấy đây không phải là lời khuyên chung chung, mà là những lời dạy khôn ngoan được trân trọng và lưu giữ cho sự cai trị và đời sống của dân sự Đức Chúa Trời.

Trong nguyên ngữ Hê-bơ-rơ, từ được dịch là “kẻ thù” là **“צֹרֵר” (tsorer)** – có nghĩa là kẻ gây rối, kẻ bức hại, kẻ hãm hại. Đây không phải là người ta “không ưa” một cách nhẹ nhàng, mà là người chủ động tìm cách làm hại ta. Hành động được ra lệnh rất cụ thể: “cho ăn” (từ gốc **“לַחֲמוֹ” – lachem**, liên quan đến bánh) và “cho uống” (từ gốc **“שְׁתֵהוּ” – shetehu**, liên quan đến nước). Trong bối cảnh vùng Cận Đông cổ đại, bánh và nước là nhu cầu sinh tồn tối thiểu. Cung cấp chúng cho kẻ thù đang cần là hành động cứu mạng, thể hiện lòng nhân từ vượt trên mọi sự thù ghét thông thường.

Hình ảnh trọng tâm và gây tò mò nhất là: “chất than hồng trên đầu nó.” Cụm từ Hê-bơ-rơ là **“גֶּחָלִים אַתָּה חֹתֶה עַל־רֹאשׁוֹ”** (gechalim attah choteh al-rosho). “Than hồng” (gechalim) là những viên than đỏ rực, nóng bỏng. Hành động “chất” hay “hốt” (choteh) lên đầu kẻ thù thoạt nghe có vẻ như một hình phạt kinh khủng. Tuy nhiên, cách giải thích phổ biến và phù hợp với văn mạch dựa trên tập tục văn hóa thời bấy giờ. Một số học giả cho rằng đây có thể là hình ảnh của việc mang giỏ than trên đầu để sưởi ấm—một hành động của lòng tốt trong thời tiết lạnh giá. Số khác cho rằng đây là hình ảnh tượng trưng về sự xấu hổ, hối hận nóng bỏng mà kẻ thù sẽ cảm thấy khi nhận được lòng tốt từ người mình hãm hại. Than hồng ở đây không phải để thiêu hủy, mà để làm tan chảy sự thù hận, để sưởi ấm mối quanh băng giá, và để đốt lên sự xấu hổ dẫn đến ăn năn.

Lời hứa đi kèm: “Và Đức Giê-hô-va sẽ báo trả ngươi.” Từ “báo trả” (shalem) cũng có nghĩa là “làm trọn, thưởng, hoàn trả.” Đức Chúa Trời là Đấng Công Bình cuối cùng. Khi chúng ta từ bỏ quyền “trả thù” của mình (Phục truyền 32:35; Rô-ma 12:19) và thay vào đó hành động bằng lòng nhân từ, chính Ngài sẽ đứng ra bênh vực và ban thưởng cho chúng ta. Phần thưởng đó có thể là sự bình an trong tâm hồn, sự tôn trọng từ người khác, hoặc phước lành từ nơi cao.

Lời dạy trong Châm ngôn tìm thấy sự cộng hưởng và được đưa lên một tầm cao mới trong giáo lý của Chúa Giê-xu Christ. Trong Bài Giảng Trên Núi, Chúa Giê-xu tuyên bố:

“Các ngươi có nghe lời phán rằng: Hãy yêu người lân cận, và hãy ghét kẻ thù nghịch. Song ta nói cùng các ngươi: Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi.” (Ma-thi-ơ 5:43-44)

Đây không còn là một lời khuyên khôn ngoan để sống khéo léo, mà là một mạng lệnh căn bản của Vương Quốc Đức Chúa Trời, phản ánh chính bản tính của Cha Thiên Thượng (câu 45). Chúa Giê-xu chính là hiện thân sống động của lời dạy này. Trên thập tự giá, giữa những cực hình do kẻ thù gây ra, Ngài cầu nguyện: “Lạy Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì.” (Lu-ca 23:34). Ngài đã “cho ăn” và “cho uống” chính sự sống đời đời của Ngài cho những kẻ thù nghịch với Ngài.

Sứ đồ Phao-lô, được Đức Thánh Linh cảm thúc, đã trích dẫn trực tiếp Châm ngôn 25:21-22 trong thư gửi cho Hội thánh tại Rô-ma:

“Vậy nếu kẻ thù mình có đói, hãy cho ăn; có khát, hãy cho uống; vì làm như vậy, khác nào mình lấy những than lửa hồng mà chất trên đầu người. Chớ để cho sự ác thắng mình, nhưng hãy lấy điều thiện thắng sự ác.” (Rô-ma 12:20-21)

Điều đáng chú ý là Phao-lô đặt lời dạy này trong một phân đoạn lớn về đời sống Cơ Đốc thực tiễn (Rô-ma 12:9-21), sau phần trình bày sâu sắc về giáo lý cứu rỗi bởi ân điển (Rô-ma 1-11). Hành động yêu thương kẻ thù là kết quả tự nhiên của một tấm lòng đã được Chúa biến đổi (Rô-ma 12:1-2). Phao-lô thêm vào một mệnh lệnh then chốt: “Chớ để cho sự ác thắng mình, nhưng hãy lấy điều thiện thắng sự ác.” Đây là chiến lược thiêng liêng: không đáp trả sự ác bằng sự ác, vì như vậy là để mình bị sự ác chế ngự và đồng hóa. Chiến thắng duy nhất là dùng điều thiện (agathos) – lòng nhân từ, sự tha thứ, việc làm tốt – để chinh phục và vô hiệu hóa sự ác. “Than hồng” của lòng tốt chính là vũ khí mạnh mẽ nhất để thắng trận này.

Lời dạy này không dễ thực hiện, vì nó đi ngược lại bản năng tự nhiên của con người sa ngã. Dưới đây là một số bước áp dụng thực tế, dựa trên sự nhờ cậy Đức Thánh Linh:

1. Định Nghĩa Lại “Kẻ Thù” Trong Đời Sống Mình: “Kẻ thù” có thể là đồng nghiệp nói xấu sau lưng, người hàng xóm gây khó dễ, một thành viên trong Hội thánh gây tổn thương, hoặc thậm chí là người thân chống đối niềm tin của chúng ta. Hãy xác định cụ thể và mang những “kẻ thù” đó ra trong lời cầu nguyện.

2. Bắt Đầu Bằng Sự Cầu Nguyện, Không Phải Hành Động: Chúng ta không thể tự mình yêu kẻ thù. Hãy bắt đầu bằng việc thành thật thưa với Chúa về nỗi đau, sự tức giận của mình. Sau đó, cầu xin Ngài ban cho tình yêu thương và cái nhìn của Ngài dành cho người đó. Cầu nguyện cho phước hạnh thuộc linh và vật chất đến với họ (Ma-thi-ơ 5:44). Việc cầu nguyện này biến đổi tấm lòng chúng ta trước.

3. Tìm Kiếm Cơ Hội Để “Cho Ăn, Cho Uống” Theo Nghĩa Đen và Nghĩa Bóng:

• Nghĩa đen: Một ly nước, một phần quà nhỏ trong lúc họ khó khăn, một bữa ăn. Những hành động thực tế này có sức phá vỡ mọi hàng rào.
• Nghĩa bóng: “Cho ăn” có thể là đưa ra một lời khen chân thành, một lời động viên. “Cho uống” có thể là lắng nghe họ mà không phán xét, hoặc cung cấp thông tin hữu ích mà họ cần.

4. Từ Bỏ Quyền “Báo Thù” và Tin Cậy Vào Sự Công Bình Của Đức Chúa Trời: Đây là bước quan trọng nhất về mặt đức tin. Chúng ta phải tin rằng Đức Chúa Trời thấy hết và Ngài sẽ xét đoán cách công bình (Rô-ma 12:19). Sự “báo trả” của Ngài có thể không theo cách hay thời điểm chúng ta mong đợi, nhưng chắc chắn sẽ hoàn hảo hơn bất kỳ sự trả thù nào của chúng ta.

5. Nhận Biết Mục Đích Tối Thượng: Chiến Thắng Sự Ác Và Cơ Hội Cho Sự Hòa Giải: Hành động của chúng ta không phải là một “chiến thuật tâm lý” để thao túng người khác. Mục đích là để sự thiện chiến thắng, để phá vỡ vòng xoáy của sự ác, và mở ra cánh cửa cho sự hòa giải. “Than hồng” của lòng nhân từ được chất lên với hy vọng rằng nó sẽ làm tan chảy sự thù ghét và dẫn dắt người đó đến sự ăn năn, thậm chí là đến với Đấng Christ.

Châm ngôn 25:21-22, được Chúa Giê-xu làm trọn và các sứ đồ giảng dạy, không phải là một triết lý sống tiêu cực của kẻ yếu thế. Trái lại, đây là sự khôn ngoan tích cực và quyền năng từ thập tự giá. Nó bắt nguồn từ chính tình yêu của Đức Chúa Trời: “Vì hồi chúng ta còn yếu đuối, Đấng Christ đã theo kỳ hẹn chịu chết vì kẻ có tội… Đức Chúa Trời tỏ lòng yêu thương Ngài đối với chúng ta, khi chúng ta còn là người có tội, thì Đấng Christ vì chúng ta chịu chết.” (Rô-ma 5:6,8). Chúng ta, những người từng là kẻ thù nghịch với Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:10; Cô-lô-se 1:21), đã được Ngài cho ăn sự sống và cho uống nước hằng sống.

Do đó, đối xử tốt với kẻ thù là cơ hội để chúng ta bước đi theo gương Chúa Giê-xu, để thể hiện bản tính mới của con cái Đức Chúa Trời, và để trở nên công cụ hòa giải của Ngài trong một thế giới đầy chia rẽ. Hãy can đảm chất “than hồng” của lòng nhân từ, sự tha thứ và việc làm tốt lên đầu những kẻ chống đối, với đức tin rằng Đức Giê-hô-va sẽ khiến nó trở nên công cụ biến đổi quyền năng trong tay Ngài, và chính Ngài là phần thưởng vĩ đại nhất của chúng ta.