Thánh Gioan Thánh Giá
Trong hành trình nghiên cứu và tìm hiểu về lịch sử Hội Thánh, chúng ta thường gặp những nhân vật được tôn vinh bởi các truyền thống giáo hội. Một trong số đó là Thánh Gioan Thánh Giá. Với tư cách là những Cơ đốc nhân Tin Lành, chúng ta lấy Kinh Thánh làm nền tảng duy nhất cho đức tin và sự thực hành (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Do đó, bài viết này sẽ khảo sát về nhân vật lịch sử này dưới lăng kính của Lời Chúa, rút ra những bài học thuộc linh phù hợp với đức tin căn bản của chúng ta: sự cứu rỗi bởi ân điển, qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, chứ không bởi công đức hay truyền thống của loài người (Ê-phê-sô 2:8-9).
Giới Thiệu: Gioan Thánh Giá Trong Bối Cảnh Lịch Sử
Thánh Gioan Thánh Giá (1542-1591), tên khai sinh là Juan de Yepes Álvarez, là một linh mục Dòng Cát Minh (Carmelite) người Tây Ban Nha, nổi tiếng là nhà thần bí, nhà cải cách dòng tu và là tác giả của nhiều thi phẩm và luận văn thần học như "Đêm Tối của Linh Hồn" (The Dark Night of the Soul). Ông cùng với Thánh Têrêsa thành Avila thúc đẩy cuộc cải cách trong Dòng Cát Minh, nhấn mạnh đến sự khó nghèo, cầu nguyện và khổ hạnh. Tuy nhiên, quan điểm thần học và tu đức của ông, cũng như của toàn bộ phong trào thần bí, cần được soi xét cẩn thận dưới ánh sáng của Kinh Thánh.
Là Cơ đốc nhân Tin Lành, chúng ta tôn trọng lịch sử nhưng luôn xem xét mọi giáo lý dựa trên thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh. Sứ đồ Phao-lô cảnh báo: "Hãy giữ chừng, kẻo có ai lấy triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, sơ học của thế gian, mà bắt anh em phục chăng, chớ không theo Đấng Christ." (Cô-lô-se 2:8). Do đó, phần tiếp theo sẽ phân tích những chủ đề chính trong tư tưởng của Gioan Thánh Giá và đối chiếu với chân lý trong Lời Chúa.
Phân Tích Chủ Đề "Đêm Tối Của Linh Hồn" Dưới Ánh Sáng Kinh Thánh
Một khái niệm trung tâm trong tư tưởng của Gioan Thánh Giá là "Đêm Tối" (Dark Night) – một giai đoạn thử thách thuộc linh mà linh hồn cảm thấy xa cách với Chúa, nhằm thanh luyện và dẫn đến sự kết hiệp thần bí cao hơn. Ông mô tả đây là con đường từ bỏ chính mình và mọi sự thuộc về giác quan và lý trí.
Kinh Thánh thực sự nói nhiều về những giai đoạn thử thách, khổ nạn mà con cái Chúa trải qua. Chúa Giê-xu phán: "Trong thế gian các ngươi có sự hoạn nạn; nhưng hãy cứ vững lòng, ta đã thắng thế gian rồi." (Giăng 16:33). Tuy nhiên, mục đích của sự hoạn nạn theo Kinh Thánh không phải để "thanh luyện" theo nghĩa thần bí để đạt được một trạng thái kết hiệp cao siêu, mà để tôi luyện đức tin, phát triển sự nhịn nhục và khiến chúng ta trông cậy hoàn toàn vào Chúa, không vào chính mình (Gia-cơ 1:2-4, Rô-ma 5:3-5). Trong tiếng Hy Lạp, chữ "thử thách" (δοκιμή - dokimē) trong Rô-ma 5:4 mang nghĩa sự chứng minh, sự trung tín được thử nghiệm, hơn là một sự thanh tẩy khổ hạnh.
Quan trọng hơn, Kinh Thánh dạy rằng sự hiệp nhất của chúng ta với Đấng Christ là một thực tại thuộc linh ngay lập tức bởi đức tin, chứ không phải là đích đến của một quá trình khổ hạnh. "Ai ở trong Đấng Christ, người ấy là tạo vật mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới." (2 Cô-rinh-tô 5:17). Sự đảm bảo của chúng ta không dựa trên cảm xúc hay trải nghiệm thần bí, mà dựa trên lời hứa của Đức Chúa Trời và công việc hoàn tất của Chúa Giê-xu trên thập tự giá.
Sự Từ Bỏ Chính Mình: So Sánh Giữa Khổ Hạnh Và Thập Tự Giá
Gioan Thánh Giá nhấn mạnh cực độ đến sự từ bỏ, khổ hạnh thể xác và tinh thần để đạt tới sự trống rỗng hoàn toàn (nada) cho Chúa. Trong khi đó, Kinh Thánh kêu gọi sự từ bỏ chính mình, nhưng với động cơ, bản chất và năng lực hoàn toàn khác.
Chúa Giê-xu phán: "Nếu ai muốn theo ta, phải tự bỏ mình đi, mỗi ngày vác thập tự giá mình mà theo ta." (Lu-ca 9:23). Từ "tự bỏ mình" trong tiếng Hy Lạp là ἀπαρνησάσθω ἑαυτόν (aparnēsasthō heauton), có nghĩa là từ chối, từ khước chính mình. Điều này không có nghĩa là hành xác hay tìm kiếm sự đau khổ vì giá trị tự thân của nó, mà là từ bỏ quyền làm chủ đời sống mình, đầu phục ý muốn của Đức Chúa Trời. Thập tự giá không phải là một hình phạt tự gánh lấy để thanh tẩy, mà là biểu tượng của sự chết đối với tội lỗi và thế gian, đồng thời là sự đồng hình đồng dạng với sự thương khó của Christ (Rô-ma 6:6, Ga-la-ti 2:20).
Sứ đồ Phao-lô cảnh báo về sự khổ hạnh tự ý: "Những sự đó thật hình như khôn ngoan, vì theo sự dạy dỗ, sự khắc khổ của thân thể và chẳng tiếc chút nào; nhưng không có giá trị gì để chống lại sự đòi hỏi của xác thịt." (Cô-lô-se 2:23). Sức mạnh để sống đời sống thánh khiết đến từ Thánh Linh ngự trong lòng chúng ta, chứ không từ nỗ lực tự hành xác (Ga-la-ti 5:16, 22-23).
Con Đường Cứu Rỗi: Công Đức Hay Ân Điển?
Điểm khác biệt căn bản nhất giữa đức tin Tin Lành và hệ thống tu đức thần bí mà Gioan Thánh Giá đại diện là quan niệm về sự cứu rỗi. Toàn bộ hành trình "đêm tối" và khổ hạnh của ông hàm ý một con đường tiệm tiến mà con người phải cộng tác với ân sủng để đạt tới sự toàn thiện và kết hiệp với Đức Chúa Trời. Điều này, dù có vẻ cao quý, nhưng về bản chất là một hình thức cứu rỗi bởi công đức.
Lời Chúa dạy rõ ràng: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9). Từ "việc làm" trong tiếng Hy Lạp là ἔργων (ergōn), bao hàm mọi nỗ lực, công đức, hay kỷ luật tôn giáo của con người. Sự công bình của chúng ta không đến từ sự khổ hạnh hay những trải nghiệm thần bí, mà là sự công bình của chính Đấng Christ được kể cho chúng ta bởi đức tin (Phi-líp 3:9).
Chúa Giê-xu đã phán hoàn tất trên thập tự giá: "Mọi việc đã được trọn" (Giăng 19:30). Công việc cứu chuộc đã hoàn thành. Vai trò của chúng ta là tin và nhận lấy món quà sự sống đời đời đó (Giăng 3:16), rồi bước đi trong sự vâng phục vì lòng biết ơn, chứ không phải để kiếm được sự chấp nhận của Đức Chúa Trời.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Tin Lành
Từ việc nghiên cứu về Gioan Thánh Giá và đối chiếu với Kinh Thánh, chúng ta có thể rút ra những bài học thực tiễn và lành mạnh cho đời sống đức tin:
1. Trân trọng và nghiên cứu Kinh Thánh làm nền tảng duy nhất: Thay vì tìm kiếm những trải nghiệm thần bí hay giáo lý phức tạp, chúng ta được kêu gọi suy ngẫm Lời Chúa ngày và đêm (Giô-suê 1:8). Thánh Linh dùng Lời Chúa - chứ không phải "đêm tối" - để dạy dỗ, quở trách, sửa trị và dạy chúng ta trong sự công bình (2 Ti-mô-thê 3:16).
2. Hiểu đúng về sự thử thách: Khi trải qua những giai đoạn cảm thấy khô khan, xa cách hay đau khổ, thay vì xem đó như một phương pháp thanh luyện thần bí, chúng ta hãy nhớ lời Chúa: "Hãy coi sự thử thách trăm bề thoạt đến cho anh em như là điều vui mừng trọn vẹn, vì biết rằng sự thử thách đức tin anh em sanh ra sự nhịn nhục." (Gia-cơ 1:2-3). Hãy chạy đến với Chúa trong lời cầu nguyện đơn sơ, tin cậy (Hê-bơ-rơ 4:16).
3. Sống đời sống từ bỏ với động cơ đúng đắn: Sự từ bỏ của chúng ta là để theo Chúa Giê-xu, để phục vụ người khác, và để không bị ràng buộc bởi tội lỗi và thế gian. Đó là sự tự do để sống cho Christ, không phải là sự nô lệ cho một hệ thống khổ hạnh. "Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự gì khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm." (1 Cô-rinh-tô 10:31).
4. Giữ vững sự đảm bảo cứu rỗi bởi đức tin: Sự bình an và đảm bảo của chúng ta dựa trên sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu, được Kinh Thánh làm chứng, và Thánh Linh làm chứng với lòng chúng ta (Rô-ma 8:16). Đây là món quà chắc chắn, không dao động bởi cảm xúc hay trải nghiệm.
Kết Luận
Thánh Gioan Thánh Giá là một nhân vật lịch sử phản ánh lòng khao khát mãnh liệt được biết Chúa. Tuy nhiên, khi soi xét dưới ánh sáng không hề sai lầm của Kinh Thánh, chúng ta thấy con đường ông vạch ra - dù chân thành - lại có nguy cơ dẫn người ta xa rời sự đơn giản và sự trọn vẹn của Phúc Âm. Phúc Âm loan báo rằng con đường đến với Đức Chúa Trời đã được Chúa Giê-xu mở ra một lần đủ cả, không phải qua "đêm tối" của sự khổ hạnh, mà qua "ánh sáng" của thập tự giá và ngôi mộ trống.
Là Cơ đốc nhân Tin Lành, chúng ta hãy kiên định lập nền đời sống mình trên Lời Chúa, tìm kiếm sự thân mật với Ngài qua sự cầu nguyện dựa trên mối quan hệ Cha-con, và phục vụ trong thế giới này với tình yêu và ân điển mà chúng ta đã lãnh nhận. Hãy nhớ lời khuyên của sứ đồ Giăng: "Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ." (1 Giăng 4:1). Mọi lời dạy và kinh nghiệm đều phải được thử nghiệm bởi chân lý khải thị trọn vẹn và đầy đủ trong Kinh Thánh.
Ước mong mỗi chúng ta ngày càng kinh nghiệm sự tự do, niềm vui và sự đảm bảo vững chắc trong mối tương giao với Chúa Giê-xu Christ, Đấng Cứu Rỗi duy nhất của chúng ta.