Soteri học là gì?

Trong hành trình đức tin Cơ Đốc, không câu hỏi nào quan trọng hơn: “Tôi phải làm gì để được cứu?” (Công vụ 16:30). Soteri học chính là môn học thần học hệ thống tìm kiếm câu trả lời toàn diện, dựa trên Lời Đức Chúa Trời, cho câu hỏi căn cốt này. Xuất phát từ tiếng Hy Lạp sōtēria (σωτηρία) có nghĩa là “sự cứu rỗi, sự giải cứu, sự bảo tồn” và logos (λόγος) có nghĩa là “lời nói, học thuyết, nghiên cứu”, Soteri học là “học thuyết về sự cứu rỗi”. Đây không phải là một khái niệm lý thuyết khô khan, mà là trái tim của Phúc Âm, khám phá công trình vĩ đại của Đức Chúa Trời Ba Ngôi trong việc giải cứu nhân loại sa ngã khỏi tội lỗi và sự chết đời đời, để đem họ vào mối tương giao phục hòa với Ngài.

I. Nền Tảng Của Sự Cứu Rỗi: Tình Trạng Sa Ngã Của Con Người

Soteri học chỉ thực sự có ý nghĩa khi hiểu rõ tình trạng tuyệt vọng của đối tượng cần được cứu – đó là toàn thể nhân loại. Kinh Thánh tuyên bố rõ ràng: “Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:23). Sự sa ngã của A-đam (Sáng Thế Ký 3) không chỉ là một sự bất tuân đơn lẻ, mà đã đem bản chất tội lỗi vào trong dòng dõi loài người. Tiếng Hê-bơ-rơ dùng từ chata (חטא) cho tội lỗi, mang nghĩa “trật mục tiêu, không đạt được tiêu chuẩn”. Con người đã trật khỏi mục đích và tiêu chuẩn thánh khiết của Đấng Tạo Hóa.

Sứ đồ Phao-lô mô tả chi tiết tình trạng hư mất này: “Chẳng có một người công bình nào hết, dẫu một người cũng không... Chẳng có người nào hiểu biết, chẳng có người nào tìm kiếm Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:10-11). Hậu quả của tội lỗi là sự chết – cả thuộc linh (sự phân cách khỏi Đức Chúa Trời), thể xác, và đời đời (Rô-ma 6:23; Ê-phê-sô 2:1). Con người hoàn toàn bất lực, không thể tự mình đạt đến sự công bình của Đức Chúa Trời (Rô-ma 3:20; Ê-sai 64:6). Nhận thức này phá tan mọi ảo tưởng về khả năng tự cứu của con người và đặt nền tảng cho sự cần thiết của một Đấng Cứu Chuộc đến từ bên ngoài.

II. Trung Tâm Của Soteri Học: Công Trình Cứu Chuộc Của Chúa Cứu Thế Giê-xu

Nếu tình trạng của con người là tuyệt vọng, thì giải pháp của Đức Chúa Trời là vinh hiển. Soteri học Tin Lành tập trung không khoan nhượng vào công trình duy nhất và trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá. Đây là sự bày tỏ tình yêu thương và công bình của Đức Chúa Trời.

1. Sự Nhập Thể và Đời Sống Vô Tội: Sự cứu rỗi bắt đầu với mầu nhiệm Nhập Thể. Ngôi Lời, là Đức Chúa Trời, “đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14). Chúa Giê-xu, hoàn toàn là Đức Chúa Trời và hoàn toàn là con người, đã sống một đời sống vâng phục trọn vẹn luật pháp của Đức Chúa Trời, điều mà A-đam và hậu tự đã thất bại. Sự vô tội của Ngài là điều kiện tiên quyết để Ngài có thể trở nên của lễ chuộc tội thay thế (Hê-bơ-rơ 4:15; 1 Phi-e-rơ 2:22).

2. Sự Chết Thay – Sự Đền Tội Thay: Đây là khái niệm then chốt. Tiếng Hy Lạp hilastērion (ἱλαστήριον) trong Rô-ma 3:25 được dịch là “của lễ chuộc tội”, ám chỉ nắp thi ân trong đền tạm, nơi huyết được rưới để chuộc tội. Chúa Giê-xu chính là hilastērion của chúng ta. Ngài chết không phải vì tội của chính mình, mà “vì tội lỗi chúng ta” (1 Cô-rinh-tô 15:3). Ê-sai 53:5-6 đã tiên tri một cách sống động: “Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương... Đức Giê-hô-va đã làm cho tội lỗi của hết thảy chúng ta đều chất trên người.” Đấng Christ đã gánh lấy sự hình phạt mà chúng ta đáng chịu, để chúng ta nhận được sự công bình thuộc về Ngài (2 Cô-rinh-tô 5:21). Đây là sự trao đổi vĩ đại của Phúc Âm.

3. Sự Sống Lại và Sự Thăng Thiên: Sự sống lại của Chúa Giê-xu không phải chỉ là một phép lạ, mà là sự xác nhận của Đức Chúa Trời Cha rằng sự đền tội của Ngài Con đã được chấp nhận, và quyền lực của tội lỗi cùng sự chết đã bị đánh bại (Rô-ma 4:25; 1 Cô-rinh-tô 15:54-57). Sự thăng thiên của Ngài lên ngôi bên hữu Đức Chúa Trời xác lập địa vị của Ngài là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm và Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (Hê-bơ-rơ 4:14-16; 1 Ti-mô-thê 2:5).

III. Phương Thức Tiếp Nhận Sự Cứu Rỗi: Ân Điển Bởi Đức Tin

Làm thế nào công trình khách quan của Đấng Christ trên thập tự giá trở nên chủ quan và có hiệu lực trong đời sống một tội nhân? Soteri học Tin Lành, dựa trên Kinh Thánh, khẳng định nguyên tắc Sola Gratia (Chỉ Bởi Ân Điển) và Sola Fide (Chỉ Bởi Đức Tin).

1. Ân Điển: Ân điển (tiếng Hy Lạp charis - χάρις) là ơn ban nhưng không, không đáng được, của Đức Chúa Trời dành cho những kẻ đáng chết. “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình” (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi từ đầu đến cuối là công việc của Đức Chúa Trời, xuất phát từ ý chỉ yêu thương của Ngài, không dựa trên bất kỳ sự tốt lành hay nỗ lực nào của con người (Tít 3:5).

2. Đức Tin: Đức tin là phương tiện mà qua đó chúng ta tiếp nhận ân điển cứu rỗi. Đức tin Kinh Thánh (pistis - πίστις) không phải là một sự lạc quan mơ hồ hay chỉ là sự đồng ý về mặt trí thức. Đó là sự tin cậy, nương cậy và phó thác hoàn toàn vào nhân vật và công trình của Chúa Giê-xu Christ. Nó bao gồm sự ăn năn (metanoia - μετανοία) – một sự đổi ý, quay lưng khỏi tội lỗi và quay về với Đức Chúa Trời (Công vụ 20:21). Đức tin chân thật sẽ tự nhiên bày tỏ qua đời sống vâng lời và việc lành, nhưng những việc lành đó là kết quả của sự cứu rỗi, chứ không phải điều kiện để được cứu rỗi (Gia-cơ 2:14-26 – nhấn mạnh đức tin chết là đức tin giả, còn đức tin sống động sẽ sinh ra việc lành).

IV. Phạm Vi và Sự Bảo Đảm Của Sự Cứu Rỗi

Soteri học cũng đề cập đến hiệu quả và sự vững chắc của sự cứu rỗi.

1. Sự Xưng Công Bình và Sự Tái Sanh: Khi một người tin Chúa Giê-xu, ngay lập tức hai điều kỳ diệu xảy ra:
- Sự Xưng Công Bình (Rô-ma 3:24; 5:1): Đây là hành động pháp lý của Đức Chúa Trời, tuyên bố tội nhân ăn năn tin nhận Chúa là “công bình” dựa trên sự công bình của Đấng Christ được kể cho họ. Tội lỗi của họ không còn bị kể nữa (Rô-ma 4:6-8).
- Sự Tái Sanh hoặc Sanh Lại (Giăng 3:3; Tít 3:5): Đây là công việc siêu nhiên của Đức Thánh Linh, ban cho tín đồ một bản tính mới, một sự sống mới từ Đức Chúa Trời. Họ trở nên một tạo vật mới (2 Cô-rinh-tô 5:17).

2. Sự Nên Thánh và Sự Vinh Hiển Hóa: Sự cứu rỗi có ba thì: Quá khứ (được cứu khỏi án phạt của tội lỗi), Hiện tại (đang được cứu khỏi quyền lực của tội lỗi – sự nên thánh), và Tương lai (sẽ được cứu khỏi sự hiện diện của tội lỗi – sự vinh hiển hóa). Sự nên thánh là tiến trình Đức Thánh Linh biến đổi đời sống tín đồ ngày càng trở nên giống Chúa Giê-xu (Rô-ma 8:29; 2 Cô-rinh-tô 3:18). Sự vinh hiển hóa là sự hoàn tất cứu rỗi khi chúng ta được ban cho thân thể vinh hiển, không còn tội lỗi, ở với Chúa đời đời (Rô-ma 8:30; 1 Cô-rinh-tô 15:51-53).

3. Sự Bảo Đảm Của Sự Cứu Rỗi: Dựa trên sự trung tín của Đức Chúa Trời chứ không dựa trên cảm xúc hay thành tích của chúng ta. Chúa Giê-xu phán: “Ta ban cho nó sự sống đời đời; nó chẳng chết mất bao giờ, và chẳng ai cướp nó khỏi tay ta. Cha ta là Đấng lớn hơn hết đã cho ta nó, thì chẳng ai cướp nổi nó khỏi tay Cha” (Giăng 10:28-29). Sự bảo đảm này đặt nền trên giao ước của Đức Chúa Trời, sự đền tội hoàn toàn của Đấng Christ, và ấn tín của Đức Thánh Linh (Ê-phê-sô 1:13-14).

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Soteri Học Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Hiểu biết đúng đắn về Soteri học không chỉ để tranh luận thần học, mà phải biến đổi cuộc đời chúng ta.

1. Cho Cá Nhân:
- Sự Bình An và Tự Do: Biết rằng sự cứu rỗi hoàn toàn dựa vào công lao của Chúa Giê-xu giải thoát chúng ta khỏi gánh nặng phải tự mình “làm đủ” để được Chúa chấp nhận. Chúng ta được bình an với Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:1).
- Động Lực Cho Sự Vâng Lời và Phục Vụ: Chúng ta vâng lời và phục vụ không phải để được cứu, mà vì đã được cứu, bởi lòng biết ơn và yêu mến Chúa (Rô-ma 12:1; 2 Cô-rinh-tô 5:14-15).
- Sự Tự Tin Trong Sự Cầu Nguyện: Chúng ta có thể đến gần ngôi ân điển cách dạn dĩ (Hê-bơ-rơ 4:16) vì biết rằng mình được đến trong danh và sự công bình của Chúa Giê-xu, không phải trong sự công bình riêng.

2. Cho Hội Thánh và Chứng Đạo:
- Sứ Điệp Phúc Âm Rõ Ràng: Giúp chúng ta trình bày Phúc Âm một cách chính xác: Tội lỗi của con người, ân điển của Đức Chúa Trời qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu, và lời kêu gọi ăn năn tin nhận.
- Sự Hiệp Một và Khiêm Nhường: Hiểu rằng tất cả chúng ta đều được cứu bởi ân điển như nhau sẽ phá đổ mọi hàng rào tự tôn, chủng tộc, hay thành tích, đưa đến sự hiệp một thật trong Hội Thánh (Ê-phê-sô 2:14-18).
- Lòng Thương Xót Đối Với Người Hư Mất: Nhận biết mình từng là kẻ hư mất được cứu chỉ bởi ân điển sẽ thúc đẩy chúng ta có lòng kiên nhẫn, thương xót và nhiệt thành đem Phúc Âm đến cho người khác.

Kết Luận

Soteri học đưa chúng ta đến tận trung tâm của Kinh Thánh – câu chuyện về Đức Chúa Trời Toàn Năng, Đấng Công Bình và Thánh Khiết, đã trong tình yêu vô hạn, sai chính Con Một của Ngài là Chúa Giê-xu Christ đến thế gian, gánh lấy tội lỗi và hình phạt thay cho những tạo vật phản nghịch, để bất cứ ai tin nhận Ngài đều không bị hư mất mà được sự sống đời đời. Đây không phải là một hệ thống lý thuyết lạnh lùng, mà là Phúc Âm đầy quyền năng – “là quyền phép của Đức Chúa Trời để cứu mọi kẻ tin” (Rô-ma 1:16).

Ước mong mỗi chúng ta, đã kinh nghiệm ân điển cứu rỗi này, sẽ không ngừng suy ngẫm, học hỏi, sống và rao truyền học thuyết vinh hiển này, để Danh Chúa được cả sáng và nhiều người được đưa vào trong sự tự do vinh hiển của con cái Đức Chúa Trời.