Tha thứ là gì?

Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, ít khái niệm nào vừa sâu sắc về mặt thần học, vừa thách thức về mặt thực hành như “tha thứ”. Đây không đơn thuần là một hành vi đạo đức xã hội, mà là cốt lõi của Phúc Âm và bản chất của mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời và với nhau. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa Kinh Thánh của sự tha thứ, nền tảng thần học từ sự tha thứ của Đức Chúa Trời, và những ứng dụng thiết thực cho đời sống hằng ngày.

Để hiểu sâu sắc, chúng ta cần trở về với nguyên ngữ. Trong Cựu Ước, từ Hê-bơ-rơ chính cho “tha thứ” là “nāsā” (נָשָׂא), có nghĩa đen là “cất lên,” “mang đi,” hoặc “gánh vác.” Kinh Thánh chép: “Chúa là Đức Chúa Trời hay thương xót, làm ơn, chậm giận, dư dật sự nhơn từ và sự thật, ... tha sự gian ác, sự trái mạng và tội lỗi” (Xuất Ê-díp-tô Ký 34:6-7). Ở đây, “nāsā” diễn tả hành động của Đức Chúa Trời khi Ngài cất đi gánh nặng tội lỗi khỏi con người. Một từ khác là “sālah” (סָלַח), nhấn mạnh đến việc “tha thứ,” “bỏ qua,” thường dành riêng cho Đức Chúa Trời là Đấng có quyền tha tội (Thi Thiên 130:4).

Trong Tân Ước, từ Hy Lạp chủ chốt là “aphiēmi” (ἀφίημι), có nghĩa là “thả ra,” “buông bỏ,” “gửi đi,” hoặc “tha thứ.” Từ này xuất hiện trong lời dạy của Chúa Giê-xu: “Hãy tha tội cho chúng tôi, như chúng tôi cũng tha kẻ phạm tội nghịch cùng chúng tôi” (Ma-thi-ơ 6:12). Một từ quan trọng khác là “charizomai” (χαρίζομαι), bắt nguồn từ “charis” (ân điển). Nó có nghĩa là “ban ơn,” “tha thứ cách nhưng không,” dựa trên ân điển chứ không dựa trên công đức. Sứ đồ Phao-lô dùng từ này: “Hãy ở với nhau cách nhơn từ, đầy dẫy lòng thương xót, tha thứ nhau như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy” (Ê-phê-sô 4:32).

Từ việc khảo sát nguyên ngữ, chúng ta thấy tha thứ theo Kinh Thánh bao gồm: (1) Hành động cất đi, gánh vác gánh nặng tội lỗi/thương tổn; (2) Sự buông bỏ quyền trừng phạt hay báo thù; và (3) Một món quay của ân điển, được ban cho cách nhưng không.

Sự tha thứ của con người chỉ có ý nghĩa và sức mạnh khi đặt trên nền tảng của sự tha thứ đến từ Đức Chúa Trời. Kinh Thánh khẳng định mọi người đều phạm tội và sự hình phạt cho tội lỗi là sự chết (Rô-ma 3:23; 6:23). Đức Chúa Trời thánh khiết và công bình không thể bỏ qua tội lỗi. Tuy nhiên, Ngài cũng là Đấng giàu lòng thương xót. Mâu thuẫn tưởng chừng không thể giải quyết này được hóa giải trong Chúa Giê-xu Christ.

Chúa Giê-xu chính là “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29). Sự chết thay thế của Ngài trên thập tự giá là giá chuộc đầy đủ cho tội lỗi nhân loại. Tại đó, Đức Chúa Trời đã “cất đi” (nāsā) và “thả ra” (aphiēmi) tội lỗi của chúng ta, đặt lên trên Con Ngài. Như lời tiên tri Ê-sai: “Nhưng người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh” (Ê-sai 53:5).

Do đó, sự tha thứ của Đức Chúa Trời không phải là sự bỏ qua tội lỗi một cách dễ dãi, mà là sự “công bình thay thế”. Cơn thịnh nộ của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi đã đổ trên Chúa Giê-xu, để ai tin nhận Ngài thì được “charizomai” – được tha thứ cách nhưng không bởi ân điển (Ê-phê-sô 1:7). Đây là nền tảng duy nhất và vững chắc cho mọi sự tha thứ của con người. Chúng ta tha thứ vì chúng ta đã được tha thứ một cách vĩ đại và triệt để hơn nhiều.

Chúa Giê-xu không chỉ ban sự tha thứ mà còn truyền lệnh cho môn đồ phải tha thứ. Điều này được thể hiện rõ trong hai phân đoạn then chốt:

1. Lời Cầu Nguyện Chúa Dạy (Ma-thi-ơ 6:9-15): Ngay sau lời cầu xin tha tội, Chúa Giê-xu giải thích: “Vì nếu các ngươi tha lỗi cho người ta, thì Cha các ngươi ở trên trời cũng sẽ tha thứ các ngươi. Song nếu không tha lỗi cho người ta, thì Cha các ngươi cũng sẽ không tha lỗi cho các ngươi” (câu 14-15). Câu này không dạy rằng sự tha thứ của chúng ta là công đức để mua sự tha thứ của Đức Chúa Trời. Thay vào đó, nó cho thấy một tấm lòng thực sự đã kinh nghiệm và tiếp nhận ân điển tha thứ của Đức Chúa Trời chắc chắn sẽ biểu lộ ra bằng hành động tha thứ cho người khác. Nếu một người từ chối tha thứ, điều đó có thể bày tỏ rằng người ấy chưa thực sự hiểu hoặc tiếp nhận sự tha thứ của Chúa cho chính mình.

2. Nguyên Tắc 70 Lần Bảy (Ma-thi-ơ 18:21-35): Khi Phi-e-rơ hỏi về giới hạn của sự tha thứ (“bảy lần chăng?”), Chúa Giê-xu đáp: “Ta không nói cùng ngươi rằng đến bảy lần, nhưng đến bảy mươi lần bảy” (câu 22). Con số 490 (70×7) là biểu tượng cho sự tha thứ vô hạn, không tính toán. Ngài minh họa bằng dụ ngôn về đầy tớ không có lòng thương xót. Người đầy tớ này được chủ tha một món nợ khổng lồ “mười ngàn ta-lâng” (một số tiền khổng lồ không tưởng), nhưng lại không chịu tha cho đồng bạn món nợ nhỏ “một trăm đơ-ni-ê.” Kết luận của Chúa Giê-xu thật nghiêm khắc: “Nếu mỗi người trong các ngươi không hết lòng tha lỗi cho anh em mình, thì Cha ta ở trên trời cũng sẽ xử với các ngươi như thể” (câu 35). Dụ ngôn này so sánh sự xúc phạm giữa người với người (100 đơ-ni-ê) với tội lỗi của chúng ta trước Đức Chúa Trời (10,000 ta-lâng). Sự khác biệt là vô cùng lớn. Tha thứ cho người khác là phản ứng tự nhiên của một tấm lòng đã ý thức được mình được tha thứ một cách không thể đo lường.

Gương mẫu vĩ đại nhất của sự tha thứ chính là Chúa Giê-xu trên thập tự giá. Giữa những cực hình đau đớn và sự bất công tột độ, Ngài cầu nguyện: “Hỡi Cha, xin tha cho họ, vì họ không biết mình làm điều gì” (Lu-ca 23:34). Lời cầu nguyện này bao trùm cả những kẻ đóng đinh Ngài, những lính La Mã vô tình, và cả những nhà lãnh đạo tôn giáo đã xúi giục việc này. Đây là sự tha thứ chủ động, vô điều kiện và được ban ra trước khi có bất kỳ sự ăn nàn nào từ phía người phạm tội.

Hơn nữa, sự tha thứ này được ban ra từ chính Đấng đang gánh chịu hậu quả của tội lỗi đó. Ngài không tha thứ từ xa, mà từ chính tâm điểm của sự đau khổ do tội lỗi gây ra. Điều này cho chúng ta thấy rằng tha thứ không phủ nhận sự nghiêm trọng của hành vi sai trái hoặc mức độ tổn thương. Tha thứ là sự lựa chọn chịu đựng sự tổn thương mà không truyền trả lại, chịu đựng sự bất công mà không đòi lại công lý cho riêng mình, và phó thác sự phán xét cuối cùng cho Đức Chúa Trời công bình (Rô-ma 12:19).

Tha thứ không phải là một cảm xúc, mà là một hành động của ý chí, một quyết định vâng lời dựa trên lẽ thật của Phúc Âm. Dưới đây là một số bước thực hành:

1. Thừa Nhận Sự Tổn Thương và Tội Lỗi: Tha thứ không có nghĩa là nói “không sao đâu” khi thực sự có chuyện. Hãy thành thật với Chúa về nỗi đau, sự phẫn nộ và mất mát. Thừa nhận với Ngài rằng bạn đã bị xúc phạm.

2. Nhớ Đến Sự Tha Thứ Bạn Đã Nhận Được: Chiêm nghiệm lại Phúc Âm. Hãy nhớ món nợ khổng lồ 10,000 ta-lâng mà bạn đã được tha. Cầu xin Chúa cho bạn thấy ân điển Ngài, để lòng biết ơn trở thành động lực tha thứ.

3. Quyết Định Buông Bỏ Quyền Trả Thù: Đây là cốt lõi của aphiēmi – thả ra. Bạn chọn không nuôi dưỡng sự oán giận, không bôi xấu người đó, không tìm cách khiến họ phải trả giá. Bạn trao quyền phán xét lại cho Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:19).

4. Cầu Nguyện Cho Người Đã Xúc Phạm Bạn: Chúa Giê-xu dạy: “Hãy cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi” (Ma-thi-ơ 5:44). Cầu nguyện cho họ không phải là việc dễ làm, nhưng nó biến đổi tấm lòng chúng ta, giúp chúng ta nhìn họ như những người cũng cần ân điển như chính mình.

5. Tìm Kiếm Sự Hòa Giải (Khi Có Thể và Phù Hợp): Tha thứ là một quá trình nội tâm giữa bạn với Chúa. Hòa giải là quá trình hai chiều đòi hỏi sự ăn năn và thay đổi từ phía người kia. Không phải lúc nào hòa giải cũng an toàn hoặc khôn ngoan (ví dụ trong các mối quan hệ lạm dụng). Nhưng khi có thể, hãy chủ động bày tỏ sự tha thứ và tìm cách khôi phục mối quan hệ (Ma-thi-ơ 5:23-24; 18:15).

6. Lặp Lại Quá Trình Này: Ký ức và cảm xúc đau đớn có thể quay lại. Tha thứ không có nghĩa là bạn sẽ không còn nhớ đến sự việc. Mỗi khi cảm xúc tiêu cực trỗi dậy, hãy lặp lại quyết định: “Nhân danh Chúa, tôi đã tha thứ cho người này. Tôi chọn buông bỏ một lần nữa.”

Hiểu lầm 1: “Tha thứ có nghĩa là phủ nhận tội lỗi hoặc xem nó là không quan trọng.” Trái lại, tha thứ chỉ có ý nghĩa khi tội lỗi được thừa nhận là nghiêm trọng. Chúa Giê-xu đã không nói “Chuyện nhỏ thôi,” nhưng Ngài đã chịu chết để đối diện với sự nghiêm trọng ấy.
Hiểu lầm 2: “Tha thứ có nghĩa là khôi phục lòng tin ngay lập tức hoặc tiếp tục ở trong một mối quan hệ lạm dụng.” Tha thứ không đồng nghĩa với sự ngây thơ. Bạn có thể tha thứ cho một người trộm cắp nhưng vẫn khóa cửa nhà mình. Bạn có thể tha thứ cho một người ngược đãi nhưng vẫn cần thiết lập ranh giới an toàn. Lòng tin phải được xây dựng lại qua thời gian và bằng chứng của sự ăn năn.
Hiểu lầm 3: “Tôi chưa thể tha thứ vì tôi chưa quên được.” Tha thứ không phải là xóa ký ức. Đức Chúa Trời là Đấng duy nhất có thể “quăng các tội chúng ta vào đáy biển” (Mi-chê 7:19). Chúng ta được kêu gọi tha thứ bằng ý chí, ngay cả khi cảm xúc và ký ức còn đó.
Hiểu lầm 4: “Người đó chưa xin lỗi, nên tôi không cần tha.” Tha thứ của Cơ Đốc nhân là chủ động và vô điều kiện, dựa trên ân điển chúng ta đã nhận, không dựa trên thái độ của người phạm lỗi. Chúa Giê-xu đã tha thứ khi chúng ta còn là thù nghịch với Ngài (Rô-ma 5:8, 10).

Tha thứ là trọng tâm của Phúc Âm và là dấu ấn không thể thiếu của đời sống Cơ Đốc nhân chân chính. Nó bắt nguồn từ chính bản tính của Đức Chúa Trời – Đấng giàu lòng thương xót và thánh khiết, Đấng đã giải quyết mâu thuẫn giữa tình yêu thương và công lý của Ngài qua sự chết thay thế của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá. Tha thứ mà chúng ta thực hành không phải là sức mạnh bản năng của con người, mà là sự tuôn trào của ân điển đã được ban cho chúng ta.

Tha thứ là một hành trình, đôi khi đau đớn và phải lặp đi lặp lại. Nhưng trong hành trình ấy, chúng ta được mời gọi bước đi trong tự do, không còn bị xiềng xích bởi sự cay đắng và oán giữ. Khi chúng ta chọn tha thứ, chúng ta không chỉ vâng lời Chúa, mà còn trở nên giống Ngài hơn, và kinh nghiệm được sự chữa lành sâu xa cho chính tâm hồn mình. Hãy nhìn lên thập tự giá, nơi tội lỗi chúng ta được tha thứ cách trọn vẹn, và từ đó tìm thấy nguồn sức mạnh để nói: “Tôi tha thứ cho bạn, như Chúa Christ đã tha thứ cho tôi.”