Tại Sao Trong Cựu Ước, Đức Chúa Trời Đòi Hỏi Phải Dâng Tế Lễ Bằng Động Vật?
Hệ thống tế lễ bằng động vật trong Cựu Ước thường gây ra nhiều thắc mắc, thậm chí là sốc, cho độc giả hiện đại. Tại sao một Đức Chúa Trời yêu thương lại đòi hỏi những nghi lễ đẫm máu như vậy? Câu trả lời không nằm trong sự tàn bạo, mà nằm trong một câu chuyện vĩ đại về tội lỗi, sự thánh khiết, ân điển và sự chuẩn bị cho một của lễ cuối cùng. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào ý nghĩa thần học, biểu tượng và sự ứng nghiệm của hệ thống tế lễ, dựa trên nền tảng Kinh Thánh và nguyên ngữ Hê-bơ-rơ.
Để hiểu về tế lễ, trước hết phải hiểu về hai thực tại không thể đổi thay: Đức Chúa Trời là thánh (Lê-vi Ký 11:44; 19:2) và con người đã phạm tội (Sáng Thế Ký 3; Rô-ma 3:23). Từ tiếng Hê-bơ-rơ cho "thánh" là qadosh (קָדוֹשׁ), mang ý nghĩa "được biệt riêng ra, tinh sạch, hoàn toàn khác biệt." Sự thánh khiết của Đức Chúa Trời không chỉ là đạo đức, mà là bản chất tuyệt đối của Ngài.
Tội lỗi, từ tiếng Hê-bơ-rơ chatta’ah (חַטָּאָה), nguyên nghĩa là "trật mục tiêu" hoặc "phạm lỗi." Tội lỗi tạo ra một sự ngăn cách chết người giữa Đấng Thánh và con người ô uế. Tiên tri Ha-ba-cúc tuyên bố: "Mắt Chúa là tinh sạch, chẳng nhìn sự dữ, chẳng có thể nhìn sự trái ngược được" (Ha-ba-cúc 1:13). Vì vậy, vấn đề trung tâm của Kinh Thánh là: Làm thế nào một Đức Chúa Trời thánh khiết có thể ở cùng một dân tộc tội lỗi mà không tiêu diệt họ? Hệ thống tế lễ là câu trả lời tạm thời, đầy ân điển của Ngài.
Nguyên tắc nền tảng của tế lễ được thiết lập ngay sau khi tội lỗi xâm nhập thế gian. Sau khi A-đam và Ê-va phạm tội, Đức Chúa Trời đã giết con vật để lấy da làm áo che thân cho họ (Sáng Thế Ký 3:21). Hành động này thiết lập một chân lý: tội lỗi đòi hỏi sự chết, và sự chết của một sinh vật vô tội có thể được dùng để che đỡ sự hổ thẹn và hậu quả của tội lỗi.
Nguyên tắc này được tuyên bố rõ ràng trong Luật Pháp: "Vì sinh mạng của xác thịt ở trong huyết; ta đã cho các ngươi huyết rưới trên bàn thờ đặng làm lễ chuộc tội cho linh hồn mình; vì nhờ sinh mạng mà huyết mới chuộc tội được" (Lê-vi Ký 17:11). Từ "chuộc tội" ở đây là kaphar (כָּפַר), có nghĩa là "che đậy, xóa bỏ, làm hòa." Huyết, đại diện cho sự sống (nephesh - נֶפֶשׁ), được Đức Chúa Trời thiết lập như một phương tiện để che đậy tội lỗi. Đây không phải là ma thuật của máu, mà là sự vâng theo một điều lệ của Đấng Tạo Hóa, Đấng duy nhất có quyền định đoạt điều gì có thể đền cho tội lỗi.
Sách Lê-vi Ký (chương 1-7) mô tả năm của lễ chính, mỗi của lễ nhấn mạnh một khía cạnh trong mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời. Tế lễ động vật là trung tâm của hầu hết các của lễ này.
1. Của Lễ Thiêu (Lê-vi Ký chương 1): Tiếng Hê-bơ-rơ là ‘olah (עֹלָה), nghĩa là "vật đi lên." Toàn bộ con vật (thường là bò đực, chiên đực, chim) bị thiêu trọn trên bàn thờ. Đây là biểu tượng của sự dâng hiến trọn vẹn, sự đầu phục hoàn toàn và sự cầu xin ân điển để được đến gần Đức Chúa Trời. Khói bay lên tượng trưng cho của lễ được Ngài chấp nhận.
2. Của Lễ Chuộc Tội (Lê-vi Ký chương 4): Tiếng Hê-bơ-rơ là chatta’ah (חַטָּאָה) – chính là từ dành cho "tội lỗi." Của lễ này giải quyết cụ thể tội lỗi vô ý hoặc sự ô uế theo nghi lễ. Một phần huyết được đem vào nơi chí thánh (đối với thầy tế lễ thượng phẩm) hoặc bôi trên sừng bàn thờ. Hành động này cho thấy tội lỗi đã được "tính cho" con vật thế mạng, và sự chết của nó đã gánh chịu hình phạt. "Thầy tế lễ sẽ dùng ngón tay nhúng trong huyết con sinh, bảy lần rảy huyết trước mặt Đức Giê-hô-va, nơi cái màn của đền thánh" (Lê-vi Ký 4:6).
3. Của Lễ Chuộc Sự Mắc Lỗi (Lê-vi Ký chương 5): Tiếng Hê-bơ-rơ là ’asham (אָשָׁם), nhấn mạnh đến sự đền bù, bồi thường. Của lễ này không chỉ giải quyết tội lỗi với Đức Chúa Trời mà còn đòi hỏi phải đền bù cho người bị hại cộng thêm một phần năm. Nó dạy rằng tội lỗi có hậu quả cụ thể và cần được sửa chữa.
Kinh Thánh nhấn mạnh con vật dâng làm tế lễ phải "không tì vít, không có khuyết điểm" (Lê-vi Ký 1:3, 10). Từ Hê-bơ-rơ là tamim (תָּמִים), nghĩa là "trọn vẹn, toàn hảo, không chỗ chê." Điều này có nhiều ý nghĩa sâu xa:
- Biểu tượng của sự thánh khiết: Chỉ có điều toàn hảo mới xứng đáng dâng lên Đức Chúa Trời toàn hảo.
- Biểu tượng của giá trị cao: Đây không phải là con vật bệnh tật, loại bỏ, mà là tài sản quý giá nhất của người dâng. Nó đòi hỏi sự hy sinh thật sự.
- Hình bóng về Đấng Christ: Quan trọng nhất, nó là hình bóng về một Con Sinh Toàn Hảo trong tương lai, là chính Chúa Giê-xu Christ, "Chiên Con không vết, không chỗ trách được" (1 Phi-e-rơ 1:19). Sự toàn hảo của con vật nhấn mạnh rằng của lễ chuộc tội thật sự phải hoàn toàn vô tội.
Điểm then chốt mà tác giả thư Hê-bơ-rơ khai sáng là: máu của chiên và bò đực không bao giờ có thể cất tội lỗi đi được. "Vì huyết của bò đực và dê đực không thể cất tội lỗi đi được" (Hê-bơ-rơ 10:4). Vậy mục đích thật sự của chúng là gì?
- Nhắc Nhở Hằng Năm Về Tội Lỗi: "Trong các của lễ đó hằng năm có sự nhắc lại tội lỗi" (Hê-bơ-rơ 10:3). Mỗi lần dâng tế, dân Y-sơ-ra-ên được nhắc nhở cách sống động rằng họ đã phạm tội và hình phạt của tội lỗi là sự chết.
- Là Biểu Tượng và Hình Bóng: Chúng là "cái bóng của sự tốt lành ngày sau" (Hê-bơ-rơ 10:1), tức là hình bóng về công việc của Chúa Giê-xu Christ. Mỗi con sinh tế đều loan báo trước về "Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi" (Giăng 1:29).
- Là Phương Tiện Ân Điển Tạm Thời: Khi được dâng lên với đức tin và sự ăn năn, Đức Chúa Trời, dựa trên công lao tương lai của Đấng Christ, đã tạm thời "che đậy" (kaphar) tội lỗi của họ cho đến khi sự chuộc tội trọn vẹn được hoàn thành (Rô-ma 3:25).
Tuy chúng ta không còn dâng tế lễ bằng động vật, nhưng những nguyên tắc thuộc linh đằng sau hệ thống ấy vẫn còn nguyên giá trị và làm phong phú đức tin chúng ta.
1. Hiểu Sâu Sắc Hơn Về Giá Của Sự Cứu Chuộc: Mỗi lần đọc về hệ thống tế lễ đẫm máu, chúng ta được nhắc nhở rằng tội lỗi là nghiêm trọng biết bao, và giá để đền tội thật đắt đỏ. Điều này làm chúng ta càng cảm kích hơn về sự hy sinh của Chúa Giê-xu trên thập tự giá. Ngài không chỉ là một Con Chiên, mà là Con Chiên Toàn Hảo Duy Nhất có giá trị vô hạn để đền cho mọi tội lỗi của nhân loại.
2. Sống Với Tấm Lòng Biết Ơn Và Dâng Hiến: Của lễ thiêu dạy chúng ta về sự dâng hiến trọn vẹn. Sứ đồ Phao-lô kêu gọi: "Vậy, hỡi anh em, hãy dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em" (Rô-ma 12:1). Đời sống chúng ta, trong công việc, lời nói, suy nghĩ, phải là một "của lễ sống" dâng lên cho Đức Chúa Trời mỗi ngày.
3. Giữ Lòng Mẫn Cảm Với Tội Lỗi: Hệ thống tế lễ phân biệt rõ giữa sạch và ô uế, thánh và tục. Trong đời sống thuộc linh, chúng ta được gọi để "làm nên thánh trong mọi cách ăn ở" (1 Phi-e-rơ 1:15). Khi phạm tội, chúng ta phải nhanh chóng chạy đến với "của lễ chuộc tội" duy nhất là Chúa Giê-xu Christ, xưng nhận tội lỗi mình, và nhận lấy sự tha thứ (1 Giăng 1:9).
4. Rao Truyền Tin Lành Cách Rõ Ràng: Hiểu về hệ thống tế lễ giúp chúng ta giải thích cốt lõi của Phúc Âm: Vấn đề (tội lỗi và sự ngăn cách), Giải pháp (sự chết thế của Đấng Christ), và Đáp ứng (đức tin và sự ăn năn). Chúng ta có thể dùng hình ảnh Con Chiên chịu sát tế trong Cựu Ước để dẫn dắt người khác đến với Chúa Giê-xu, Đấng ứng nghiệm trọn vẹn hình ảnh ấy.
Hệ thống tế lễ động vật trong Cựu Ước không phải là sự sáng tạo tàn nhẫn của một vị thần hung bạo. Trái lại, đó là sự biểu lộ đầy ân điển của một Đức Chúa Trời thánh khiết, Đấng đã cung cấp một con đường tạm thời để tội nhân có thể đến gần Ngài mà không bị tiêu diệt. Mỗi nhát dao, mỗi dòng huyết, mỗi làn khói đều la lên rằng: "Tội lỗi đáng chết! Nhưng có một sự thay thế!"
Tất cả đều hướng về một thời điểm duy nhất trong lịch sử: khi Chúa Giê-xu Christ, Con Độc Sanh của Đức Chúa Trời, tuyên bố "Mọi sự đã được trọn" (Giăng 19:30) trên thập tự giá. Ngài là của lễ thiêu trọn vẹn, là của lễ chuộc tội vĩnh viễn, và là thầy tế lễ thượng phẩm dâng chính mình Ngài một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:11-14, 26). Vì thế, khi nghiên cứu những nghi lễ đẫm máu của Cựu Ước, lòng chúng ta phải trào dâng lòng biết ơn và ngợi khen dành cho Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã chấm dứt mọi tế lễ và mở ra con đường sống mới, trực tiếp đến với Đức Chúa Cha.
Chúng ta không còn nhìn lên bàn thờ với một con chiên chết, nhưng nhìn lên thập tự giá, nơi Chiên Con của Đức Chúa Trời đã chịu chết, và nhìn vào ngôi mộ trống, nơi Ngài đã sống lại. A-men.