Có những phương pháp nghiên cứu Kinh Thánh nào khác nhau?

Lời Chúa phán: “Cả Kinh-thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Nếu Kinh Thánh là lời sống, quyền năng và có ích, thì việc nghiên cứu Kinh Thánh không phải là một lựa chọn, mà là mệnh lệnh và nhu cầu thiết yếu cho mọi Cơ Đốc nhân. Nghiên cứu Kinh Thánh cách đúng đắn mở ra kho báu của lẽ thật, đem đến sự nuôi dưỡng, hướng dẫn và biến đổi đời sống. Bài viết này sẽ khảo sát các phương pháp nghiên cứu Kinh Thánh khác nhau dưới ánh sáng của nguyên tắc giải kinh Tin Lành, giúp chúng ta không chỉ là người nghe mà trở nên người làm theo Lời Chúa (Gia-cơ 1:22).

Sứ đồ Phi-e-rơ khuyến cáo về những lời khó hiểu trong các thư của Phao-lô, mà “những kẻ dốt nát và không hay vững vàng xuyên tạc, cũng như xuyên tạc các Kinh-thánh khác, để tự hủy hoại mình.” (2 Phi-e-rơ 3:16). Lời cảnh báo này cho thấy nguy cơ của việc hiểu sai Kinh Thánh và nhấn mạnh trách nhiệm của chúng ta phải “chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời” như người làm công không hổ thẹn, “lấy lòng ngay thẳng giảng dạy lời của lẽ thật.” (2 Ti-mô-thê 2:15). Từ Hy Lạp “spoudazō” được dịch là “chuyên tâm” mang nghĩa nỗ lực hết sức, vội vàng, sốt sắng. Việc nghiên cứu có phương pháp chính là sự thể hiện của tấm lòng “chuyên tâm” đó, nhằm tôn cao Đấng Christ và xây dựng Hội Thánh.

Có nhiều cách tiếp cận Lời Chúa, mỗi cách có trọng tâm và mục đích riêng, nhưng đều bổ trợ cho nhau. Dưới đây là một số phương pháp căn bản và quan trọng.

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Trước khi giải nghĩa hay ứng dụng, chúng ta phải thấy rõ những gì bản văn thực sự nói. Phương pháp này đòi hỏi sự kiên nhẫn và tinh tường, như người thợ kim hoàn xem xét viên ngọc quý. Chúng ta đặt ra các câu hỏi: Ai? Làm gì? Ở đâu? Khi nào? Tại sao? Như thế nào?

• Ví Dụ Kinh Thánh: Khi đọc phân đoạn Chúa Giê-xu dẹp yên biển động trong Mác 4:35-41, chúng ta quan sát: Ai có mặt? (Đức Chúa Jêsus, các môn đồ, có lẽ cả những người trong thuyền khác – câu 36). Chuyện gì xảy ra? (Một trận bão lớn nổi lên, sóng đập vào thuyền – câu 37). Lời nói nào được ghi lại? (Câu 38: “Thầy, thầy không lo chúng ta chết sao?”; Câu 39: “Hãy yên đi, lặng đi!”; Câu 40: “Sao các ngươi sợ? Chưa có đức tin sao?”). Kết quả là gì? (Gió lặng, biển yên – câu 39).
• Kỹ Thuật: Gạch dưới, khoanh tròn các từ khóa, động từ quan trọng, địa điểm, thời gian. Ghi chú các lặp lại, tương phản, so sánh. Phương pháp này dựa trên niềm tin rằng Đức Chúa Trời đã truyền đạt lẽ thật cách có chủ ý qua từng chi tiết được linh cảm.

Sau khi quan sát, chúng ta tìm hiểu ý nghĩa của bản văn. Đây là quá trình giải thích Lời Chúa cách trung thực, tôn trọng ý định nguyên thủy của tác giả và văn mạch. Nguyên tắc vàng là “Kinh Thánh giải nghĩa Kinh Thánh” (Scriptura Sacra sui ipsius interpres). Chúng ta dùng những phân đoạn rõ ràng để soi sáng những chỗ khó hiểu.

• Nguyên Tắc Văn Mạch (Context): Đây là nguyên tắc quan trọng bậc nhất. Một câu Kinh Thánh không bao giờ được tách rời khỏi phân đoạn, sách, và toàn bộ Kinh điển. Giăng 3:16 phải được đọc trong văn mạch cuộc đối thoại với Ni-cô-đem về sự tái sinh. Rô-ma 8:28 về “muôn sự hiệp lại làm ích” phải được hiểu trong văn mạch của sự kêu gọi, định trước và làm cho vinh hiển (câu 29-30).
• Phân Tích Từ Ngữ & Ngữ Pháp: Tìm hiểu ý nghĩa nguyên thủy của từ. Ví dụ, từ Hy Lạp “agapē” (tình yêu thương) trong 1 Cô-rinh-tô 13 mang ý nghĩa về một tình yêu có chủ ý, hy sinh, vô điều kiện, khác với “philia” (tình bạn) hay “eros” (tình yêu thể xác). Từ Hê-bơ-rơ “hesed” thường được dịch là “sự nhân từ” (như trong Thi-thiên 136) hàm chứa lòng thương xót, sự thành tín, và giao ước trung tín của Đức Chúa Trời.
• Xem Xét Thể Loại Văn Học: Kinh Thánh chứa nhiều thể loại: lịch sử (Các Sách Các Vua), thơ ca (Thi Thiên), tiên tri (Ê-sai), châm ngôn (Châm Ngôn), thư tín (Rô-ma), khải tượng (Khải Huyền). Mỗi thể loại đòi hỏi cách tiếp cận riêng. Không nên giải nghĩa hình ảnh biểu tượng trong sách Khải Huyền theo nghĩa đen như một đoạn lịch sử, và ngược lại.
• Nghiên Cứu Lịch Sử & Văn Hóa: Hiểu bối cảnh lịch sử, phong tục, địa lý giúp làm sáng tỏ ý nghĩa. Ví dụ, việc “múa rợn ốc” của vua Đa-vít trước mặt Hòm Giao Ước (2 Sa-mu-ên 6:14-16) phải được hiểu trong bối cảnh một nghi lễ tôn giáo long trọng của Y-sơ-ra-ên, không phải một hành động ngẫu hứng.

Mục đích tối hậu của việc nghiên cứu Kinh Thánh không phải là tích lũy kiến thức, mà là sự biến đổi (“Đạo Đức Chúa Trời... cảm động hơn gươm hai lưỡi... phán đoán tư tưởng và ý định trong lòng.” – Hê-bơ-rơ 4:12). Phương pháp ứng dụng đặt câu hỏi: Lẽ thật này thách thức, sửa dạy, an ủi, hay hướng dẫn tôi ra sao?

• Nguyên Tắc: Ứng dụng phải bắt nguồn từ sự giải nghĩa chính xác. Không được “ứng dụng” một ý nghĩa mà bản văn không có. Sau khi hiểu ý nghĩa nguyên thủy, chúng ta tìm nguyên lý vĩnh cửu và áp dụng vào bối cảnh hiện tại.
• Ví Dụ: Từ phân đoạn Mác 4 về Chúa Giê-xu dẹp yên biển động, chúng ta thấy nguyên lý về thẩm quyền và quyền năng của Chúa Giê-xu trên mọi hoàn cảnh, và nguyên lý về đức tin đối lại với sợ hãi. Ứng dụng có thể là: (1) Trong “cơn bão” của cuộc đời (bệnh tật, khủng hoảng tài chính, xung đột), tôi có chạy đến với Chúa Giê-xu và kêu cầu Ngài trước tiên không? (2) Lời quở trách “Sao các ngươi sợ?” thách thức tôi xét lòng mình: Nỗi sợ hãi nào đang cho thấy tôi thiếu đức tin vào quyền năng và sự quan tâm của Chúa?

Phương pháp này tập trung vào một chủ đề, giáo lý hay từ khóa xuyên suốt Kinh Thánh (ví dụ: “Ân điển”, “Sự Cứu Rỗi”, “Sự Cầu Nguyện”, “Hội Thánh”). Mục tiêu là để thấy được sự mặc khải tiệm tiến và sự nhất quán trọn vẹn của Kinh Thánh về chủ đề đó.

• Cách Thực Hiện: Sử dụng công cụ Từ Điển Kinh Thánh hoặc Sách Dẫn Giải (Concordance). Ví dụ, nghiên cứu chủ đề “Chiên Con của Đức Chúa Trời”. Bắt đầu từ Lễ Vượt Qua trong Xuất Ê-díp-tô Ký 12 (chiên con chết thay), đến lời tiên tri về Đầy Tớ Chịu Khổ trong Ê-sai 53:7 (“Người bị hiếp đáp, nhưng cam chịu... như chiên con bị dắt đến hàng làm thịt”), và đạt đến đỉnh cao trong Tân Ước khi Giăng Báp-tít giới thiệu Chúa Giê-xu (“Kìa, Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi!” – Giăng 1:29) và hình ảnh Chiên Con trong sách Khải Huyền (Khải Huyền 5:6-14). Phương pháp này làm phong phú sự hiểu biết và tôn cao Chúa Giê-xu Christ là trung tâm của toàn bộ Kinh Thánh.

Đây là phương pháp nghiên cứu toàn bộ một sách trong Kinh Thánh từ đầu đến cuối, để nắm bắt cấu trúc, luận điểm chính, và thông điệp tổng thể của tác giả. Phương pháp này ngăn chặn việc xé lẻ Kinh Thánh và giúp chúng ta hiểu từng câu trong dòng chảy của toàn bộ bức thư hoặc sách.

• Các Bước: (1) Đọc lướt toàn bộ sách nhiều lần trong một thời gian ngắn để có cái nhìn tổng quan. (2) Xác định bối cảnh lịch sử (tác giả, độc giả, mục đích viết). (3) Phác thảo cấu trúc và nội dung chính của sách. (4) Nghiên cứu chi tiết từng phân đoạn, áp dụng các phương pháp quan sát, giải nghĩa, ứng dụng. Ví dụ, nghiên cứu sách Phi-líp sẽ cho thấy chủ đề “sự vui mừng trong Chúa” (Phi-líp 4:4) xuyên suốt bức thư, ngay cả khi Phao-lô đang ở trong tù.

Lý thuyết phải đi đôi với thực hành. Dưới đây là một số gợi ý để đưa việc nghiên cứu Kinh Thánh vào đời sống:

1. Lập Kế Hoạch & Kiên Trì: Dành một khoảng thời gian cố định mỗi ngày. “Ban mai Chúa sẽ nghe tiếng tôi” (Thi-thiên 5:3). Bắt đầu với những sách dễ như Phúc Âm Giăng, Thi Thiên, hay sách Gia-cơ.
2. Cầu Nguyện Trước Khi Nghiên Cứu: Xin Chúa Thánh Linh, Đấng đã linh cảm Kinh Thánh (2 Phi-e-rơ 1:21), mở mắt thuộc linh cho chúng ta (Thi-thiên 119:18). Sự nghiên cứu của chúng ta phải trong tinh thần cầu nguyện.
3. Ghi Chú Cá Nhân: Sử dụng một cuốn sổ tay hoặc ứng dụng để ghi lại những điều quan sát được, câu hỏi, và sự ứng dụng. Điều này giúp suy gẫm sâu hơn và theo dõi sự tăng trưởng.
4. Nghiên Cứu Trong Cộng Đồng: “Sắt mài nhọn sắt” (Châm-ngôn 27:17). Thảo luận Kinh Thánh trong nhóm nhỏ, lớp Trường Chúa Nhật, hay với một người bạn đức tin sẽ mở ra những góc nhìn mới và giúp nhau vững vàng trong lẽ thật.
5. Đa Dạng Hóa Phương Pháp: Một tuần có thể nghiên cứu theo sách, tuần khác nghiên cứu một chủ đề, hay đi sâu vào một phân đoạn. Sự đa dạng giữ cho việc nghiên cứu luôn tươi mới.

Cuối cùng, mọi phương pháp nghiên cứu Kinh Thánh đều phải dẫn chúng ta đến với Chúa Giê-xu Christ. Chính Ngài là Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), là trung tâm và chìa khóa giải nghĩa toàn bộ Kinh Thánh (“Ngài bèn bắt đầu từ Môi-se rồi kế đến mọi đấng tiên tri mà cắt nghĩa cho hai người đó những lời chỉ về Ngài trong cả Kinh Thánh.” – Lu-ca 24:27). Nghiên cứu Kinh Thánh không phải là một bài tập trí óc khô khan, mà là một cuộc hành trình thuộc linh để biết Chúa Cứu Thế cách mật thiết hơn, yêu mến Ngài sâu nhiệm hơn, và bước đi theo Ngài trung tín hơn. Ước mong mỗi chúng ta, với lòng khao khát như trẻ thơ (1 Phi-e-rơ 2:2), chuyên tâm nghiên cứu Lời Hằng Sống, để được nuôi dưỡng, trang bị, và biến đổi ngày càng giống như ảnh tượng Con Ngài. A-men.