Torah là gì?

Trong hành trình tìm hiểu Kinh Thánh, đặc biệt là Cựu Ước, thuật ngữ "Torah" thường xuyên xuất hiện và đôi khi được hiểu một cách đơn giản là "luật pháp". Tuy nhiên, ý nghĩa của Torah sâu sắc và phong phú hơn nhiều, nắm giữ chìa khóa để hiểu về bản tính của Đức Chúa Trời, kế hoạch cứu rỗi của Ngài, và nền tảng cho mối liên hệ giao ước với dân Y-sơ-ra-ên. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá Torah từ góc độ ngôn ngữ, thần học, và ứng dụng thực tiễn cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

Từ "Torah" (תּוֹרָה) trong tiếng Hê-bơ-rơ có gốc từ động từ "yarah" (יָרָה), có nghĩa là "chỉ dạy", "hướng dẫn", "bắn tên đến đích". Do đó, ý nghĩa cốt lõi của Torah không chỉ dừng lại ở "luật lệ" mang tính ràng buộc và trừng phạt, mà còn là sự chỉ dạy, hướng dẫn của một người Cha yêu thương dành cho con cái Ngài, nhằm giúp họ đi đúng đường và đạt đến mục đích tốt đẹp.

Trong bối cảnh Kinh Thánh, Torah thường được dùng để chỉ năm sách đầu tiên của Kinh Thánh Cựu Ước, do Môi-se chép, còn gọi là Ngũ Kinh (Pentateuch): Sáng Thế Ký, Xuất Ê-díp-tô Ký, Lê-vi Ký, Dân Số Ký và Phục Truyền Luật Lệ Ký. Nội dung của Torah bao gồm lịch sử sáng thế, sự sa ngã của con người, sự kêu gọi các tổ phụ, cuộc giải cứu dân Y-sơ-ra-ên ra khỏi Ai Cập, và đặc biệt là sự thiết lập giao ước tại núi Si-na-i, nơi Đức Chúa Trời ban cho dân sự Ngài những điều răn, luật lệ và nghi lễ để sống như một dân tộc thánh.

Để hiểu Torah cách trọn vẹn, chúng ta cần điểm qua nội dung và mục đích chính của từng sách:

1. Sáng Thế Ký (Bereshit - "Ban đầu"): Đây là nền tảng của Torah và của toàn bộ Kinh Thánh. Sách ký thuật về sự sáng tạo, tội lỗi xâm nhập, lời hứa cứu rỗi đầu tiên (Sáng 3:15), và lịch sử của các tổ phụ: Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp và Giô-sép. Torah bắt đầu bằng ân điển và lời hứa của Đức Chúa Trời, chứ không phải bằng luật pháp. Điều này cho thấy ân điển đi trước luật pháp.

2. Xuất Ê-díp-tô Ký (Shemot - "Những cái tên"): Sách ghi lại việc Đức Chúa Trời dùng quyền năng giải cứu dân Y-sơ-ra-ên khỏi ách nô lệ tại Ai Cập, thiết lập họ thành một dân tộc của riêng Ngài. Tại núi Si-na-i, Đức Chúa Trời ban hành Mười Điều Răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20) và các luật lệ về đạo đức, dân sự, và nghi lễ. Trọng tâm là: "Ta là Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời ngươi, đã rút ngươi ra khỏi xứ Ê-díp-tô, là nhà nô lệ" (Xuất 20:2). Luật pháp được ban trong bối cảnh của sự giải cứu và tự do.

3. Lê-vi Ký (Vayikra - "Và Ngài đã gọi"): Đây là sách hướng dẫn chi tiết về sự thánh khiết. Trọng tâm là câu: "Hãy nên thánh, vì ta là Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi, vốn là thánh" (Lê-vi Ký 19:2). Sách trình bày các luật về của lễ, chức tế lễ, sự phân biệt sạch - ô uế, và các ngày lễ trọng thể. Nó dạy rằng một Đức Chúa Trời thánh khiết phải được tiếp cận một cách đúng đắn, và tội lỗi cần được chuộc qua huyết (Lê-vi Ký 17:11).

4. Dân Số Ký (Bamidbar - "Trong đồng vắng"): Sách ghi lại hành trình của dân Y-sơ-ra-ên trong đồng vắng, sự phản loạn, thiếu đức tin của họ, và sự thành tín của Đức Chúa Trời trong sự đoán phạt và nuôi dưỡng. Nó cho thấy sự cần thiết của đức tin và vâng lời đối với lời hứa của Đức Chúa Trời.

5. Phục Truyền Luật Lệ Ký (Devarim - "Những lời"): Đây là những bài giảng cuối cùng của Môi-se trước khi dân Y-sơ-ra-ên vào Đất Hứa. Ông nhắc lại lịch sử và luật pháp, kêu gọi dân sự lựa chọn sự vâng lời để được phước và sống. Chủ đề chính là: Hãy yêu mến Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi hết lòng, hết linh hồn, hết sức ngươi (Phục Truyền 6:5). Torah kết thúc với lời kêu gọi về tình yêu và lòng trung tín từ tấm lòng.

Tân Ước, đặc biệt qua sự dạy dỗ của Sứ đồ Phao-lô và chính Chúa Giê-xu, đưa ra cái nhìn sâu sắc về vai trò của Torah trong chương trình cứu rỗi của Đức Chúa Trời.

1. Torah Là Thầy Giáo Đưa Chúng Ta Đến Với Đấng Christ: Phao-lô viết: "Ấy vậy, luật pháp đã như thầy giáo đặng dẫn chúng ta đến Đấng Christ, hầu cho chúng ta bởi đức tin mà được xưng công bình" (Ga-la-ti 3:24). Torah, với các tiêu chuẩn thánh khiết của nó, vạch trần tội lỗi của con người (Rô-ma 3:20) và cho thấy chúng ta không thể tự mình đạt đến sự công bình. Nó như một tấm gương cho thấy vết bẩn trên khuôn mặt chúng ta, và từ đó dẫn dắt chúng ta đến nhu cầu cần một Đấng Cứu Rỗi – chính là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã hoàn thành mọi đòi hỏi của luật pháp.

2. Chúa Giê-xu: Sự Ứng Nghiệm Và Làm Trọn Của Torah: Chúa Giê-xu tuyên bố: "Các ngươi đừng tưởng ta đến đặng phá luật pháp hay là lời tiên tri. Ta đến, không phải để phá, song để làm cho trọn" (Ma-thi-ơ 5:17). Chúa Giê-xu không hủy bỏ Torah, nhưng Ngài làm trọn nó bằng:

- Vâng phục trọn vẹn: Ngài sống một đời sống hoàn toàn vâng theo ý muốn Đức Chúa Trời, không phạm tội gì (Hê-bơ-rơ 4:15).
- Làm ứng nghiệm các biểu tượng và lời tiên tri: Tất cả các của lễ, nghi lễ, và các nhân vật trong Torah đều là hình bóng về Ngài (Cô-lô-se 2:16-17). Ngài là Chiên Con của Đức Chúa Trời, Đấng cất tội lỗi thế gian (Giăng 1:29).
- Ban ý nghĩa trọn vẹn: Ngài đào sâu và nâng cao sự giải thích Torah, đặt trọng tâm vào động cơ nội tâm thay vì chỉ hành động bề ngoài (Ma-thi-ơ 5:21-22, 27-28).

3. Torah Và Ân Điển: Phao-lô dạy rằng con người được xưng công bình bởi đức tin trong Đấng Christ, chứ không bởi các việc làm của luật pháp (Rô-ma 3:28). Điều này không làm cho Torah trở nên xấu xa hay vô giá trị. Trái lại, "luật pháp là thánh, điều răn cũng là thánh, công bình và tốt lành" (Rô-ma 7:12). Vấn đề không nằm ở Torah, mà nằm ở bản chất tội lỗi của con người không có khả năng giữ trọn nó. Torah cho thấy sự thánh khiết của Đức Chúa Trời và dẫn chúng ta đến với ân điển cứu rỗi trong Chúa Giê-xu.

Là Cơ Đốc nhân sống dưới giao ước mới trong huyết Chúa Giê-xu, chúng ta áp dụng nguyên tắc của Torah như thế nào? Dưới đây là một số hướng dẫn thực tế:

1. Học Torah Để Biết Bản Tính Và Ý Muốn Của Đức Chúa Trời: Torah là sự mặc khải quý báu về Đức Chúa Trời: Ngài là Đấng Sáng Tạo quyền năng, Đấng Giải Cứu thành tín, Đấng Thánh Khiết công bình, và là Đấng yêu thương khao khát có mối tương giao với dân sự Ngài. Nghiên cứu Torah giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về nền tảng của đức tin, về tội lỗi, và về sự cần thiết của Đấng Cứu Thế.

2. Sống Theo Tinh Thần Và Nguyên Tắc Yêu Thương Của Torah: Chúa Giê-xu tóm tắt toàn bộ Torah vào hai điều răn lớn: Yêu Đức Chúa Trời và yêu người lân cận (Ma-thi-ơ 22:37-40). Sứ đồ Phao-lô cũng dạy: "Vì ai yêu kẻ lân cận mình, ấy là đã làm trọn luật pháp... Vậy, sự yêu thương là sự làm trọn luật pháp" (Rô-ma 13:8, 10). Thay vì cố gắng giữ từng chi tiết luật lệ nghi lễ của Cựu Ước (vốn đã được làm trọn trong Christ), chúng ta được kêu gọi để sống bởi Thánh Linh, sản sinh ra bông trái của tình yêu thương, vui mừng, bình an... (Ga-la-ti 5:22-23). Một đời sống được Thánh Linh dẫn dắt sẽ tự nhiên làm trọn ý chỉ của Torah.

3. Xem Torah Như Một Hướng Dẫn Khôn Ngoan Cho Cuộc Sống: Nhiều nguyên tắc đạo đức, xã hội, và khôn ngoan trong Torah (ví dụ: Mười Điều Răn, các luật bảo vệ người nghèo, người ngoại bang) vẫn mang giá trị vĩnh cửu vì chúng phản ánh bản tính công bình và nhân từ của Đức Chúa Trời. Chúng ta áp dụng chúng không phải để được cứu, nhưng vì đã được cứu, chúng ta muốn sống đẹp lòng Đấng đã giải cứu chúng ta.

4. Nhìn Thấy Hình Bóng Và Lời Hứa Về Chúa Giê-xu Trong Torah: Mỗi khi đọc Torah, hãy tìm kiếm Chúa Giê-xu trong đó. Ngài là A-đam sau rốt (Rô-ma 5:14), Chiên Con của lễ Vượt Qua (I Cô-rinh-tô 5:7), Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm (Hê-bơ-rơ 4:14), và Con Rắn Lửa bị treo lên (Giăng 3:14). Cách đọc này biến việc học Cựu Ước thành một trải nghiệm đầy phấn khởi và thờ phượng.

Torah, xét theo nghĩa gốc là "sự chỉ dạy", là món quà quý giá từ Đức Chúa Trời ban cho dân Ngài. Nó không phải là một bộ luật khô cứng để kiểm soát, mà là sự hướng dẫn yêu thương của một người Cha để con cái Ngài được sống trong sự thánh khiết, tự do và phước hạnh. Tuy nhiên, Torah cũng vạch rõ sự bất lực của con người và dẫn dắt chúng ta đến với Chúa Giê-xu Christ, Đấng duy nhất đã vâng giữ trọn vẹn Torah và chịu chết thay để chuộc tội cho những kẻ vi phạm nó.

Đối với Cơ Đốc nhân chúng ta ngày nay, Torah là một phần không thể thiếu trong Lời Đức Chúa Trời, giúp chúng ta hiểu biết Ngài sâu nhiệm hơn, biết ơn sự cứu chuộc trọn vẹn trong Christ, và được trang bị để sống một đời sống yêu thương, thánh khiết dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh. Hãy tiếp cận Torah với con mắt đức tin, luôn tìm kiếm Đấng Christ và ứng dụng những nguyên tắc vĩnh cửu của sự thánh khiết và tình yêu thương vào đời sống hằng ngày.