Câu chuyện Cựu Ước là gì?

Cựu Ước là phần đầu của Kinh Thánh, bao gồm 39 sách, ghi lại lịch sử của nhân loại từ buổi sáng thế cho đến thời kỳ trước Chúa Giê-xu. Nó không chỉ là một bộ sưu tập các câu chuyện lịch sử, mà còn là lời mặc khải về Đức Chúa Trời, về con người, về tội lỗi và đặc biệt về chương trình cứu rỗi của Ngài. Câu chuyện Cựu Ước xoay quanh mối quan hệ giao ước giữa Đức Giê-hô-va và dân Y-sơ-ra-ên, hướng đến sự xuất hiện của Đấng Mê-si – Chúa Giê-xu Christ. Bài viết này sẽ khám phá tổng thể câu chuyện Cựu Ước, nêu bật những mốc quan trọng, các chủ đề thần học và ứng dụng cho đời sống tin kính ngày nay.

Theo truyền thống Do Thái, Cựu Ước được chia thành ba phần: Luật Pháp (Torah), Các Tiên Tri (Nevi'im) và Các Văn Thơ (Ketuvim). Cơ Đốc giáo thường sắp xếp 39 sách thành bốn nhóm: Ngũ Kinh (5 sách), Lịch Sử (12 sách), Thi Văn (5 sách) và Tiên Tri (17 sách). Dù phân loại thế nào, câu chuyện vẫn có một sự liên tục, bắt đầu từ Sáng Thế Ký và kết thúc với sách Ma-la-chi, hé mở lời hứa về Đấng Mê-si sẽ đến.

Câu chuyện Cựu Ước có thể được tóm tắt qua các giai đoạn chính sau:

1. Sáng Tạo và Sa Ngã (Sáng Thế Ký 1-11)

Đức Chúa Trời sáng tạo trời đất, muôn vật và loài người (A-đam và Ê-va) theo hình ảnh Ngài. Mọi sự đều rất tốt lành. Tuy nhiên, con người phạm tội bất tuân, ăn trái cấm, dẫn đến sự rủa sả, đau khổ và sự chết. Tội lỗi lan rộng qua thế hệ Ca-in giết A-bên, đến thời Nô-ê, Đức Chúa Trời đoán phạt thế gian bằng cơn nước lụt, nhưng bảo tồn Nô-ê và gia đình. Sau lụt, loài người lại kiêu ngạo xây tháp Ba-bên, Đức Chúa Trời làm lộn xộn ngôn ngữ và phân tán họ. Từ đó, Ngài chọn một dân tộc để thực hiện kế hoạch cứu chuộc.

Kinh Thánh tham khảo: Sáng Thế 1-11; Rô-ma 5:12.

2. Giao Ước với Áp-ra-ham và Các Tổ Phụ (Sáng Thế Ký 12-50)

Đức Chúa Trời gọi Áp-ra-ham (trước là Áp-ram) ra khỏi quê hương, hứa ban cho ông dòng dõi đông như sao trời, đất Ca-na-an làm sản nghiệp, và qua dòng dõi ông mọi dân tộc sẽ được phước (Sáng 12:1-3). Áp-ra-ham tin Đức Giê-hô-va và được kể là công bình. Giao ước được lặp lại với Y-sác và Gia-cốp. Các tổ phụ trải qua nhiều thử thách nhưng Đức Chúa Trời vẫn trung tín. Cuối cùng, dòng dõi Áp-ra-ham định cư tại Ai Cập qua Giô-sép, người bị anh em bán làm nô lệ nhưng trở nên quan lớn cứu cả gia đình. Sách Sáng Thế kết thúc với cái chết của Giô-sép tại Ai Cập, dân Y-sơ-ra-ên đang phát triển.

Kinh Thánh tham khảo: Sáng 12-50; Rô-ma 4:3.

3. Xuất Ai Cập và Giao Ước Sinai (Xuất Ê-díp-tô Ký, Lê-vi Ký, Dân Số Ký, Phục Truyền Luật Lệ Ký)

Dân Y-sơ-ra-ên bị áp bức làm nô lệ tại Ai Cập. Đức Chúa Trời dấy lên Môi-se để giải cứu họ. Qua mười tai vạ, Ngài bày tỏ quyền năng và khiến Pha-ra-ôn phải thả dân ra. Dân Y-sơ-ra-ên vượt Biển Đỏ cách kỳ diệu, rồi đi trong đồng vắng đến núi Si-na-i. Tại đây, Đức Chúa Trời lập giao ước với họ, ban Mười Điều Răn và luật pháp chi tiết (Xuất 19-24). Ngài hướng dẫn họ xây dựng Đền Tạm và thiết lập chế độ tế lễ, dạy về sự thánh khiết và sự cần thiết của huyết chuộc tội. Tuy nhiên, dân Y-sơ-ra-ên nhiều lần phàn nàn, nổi loạn, phải đi lang thang 40 năm trong đồng vắng. Thế hệ cũ chết, thế hệ mới được dẫn đến bên bờ Đất Hứa. Môi-se truyền lại luật pháp và khích lệ dân trung tín trước khi qua đời.

Kinh Thánh tham khảo: Xuất Ê-díp-tô, Lê-vi, Dân Số, Phục Truyền; Hê-bơ-rơ 3:7-19.

4. Chiếm Lấy Đất Hứa và Thời Kỳ Các Quan Xét (Giô-suê, Các Quan Xét, Ru-tơ)

Dưới sự lãnh đạo của Giô-suê, dân Y-sơ-ra-ên vượt sông Giô-đanh, chiếm thành Giê-ri-cô và từ từ chiếm lấy Ca-na-an. Đất được chia cho các chi phái. Sau khi Giô-suê qua đời, dân Y-sơ-ra-ên rơi vào vòng luẩn quẩn: phạm tội, bị kẻ thù áp bức, kêu cầu Đức Chúa Trời, Ngài dấy lên quan xét giải cứu, rồi dân lại phạm tội. Các quan xét như Đê-bô-ra, Ghi-đê-ôn, Sam-sôn, v.v. cho thấy lòng thương xót và sự đoán xét của Đức Chúa Trời. Sách Ru-tơ xen vào giữa thời kỳ này, kể câu chuyện về một phụ nữ ngoại bang trở thành tổ mẫu của vua Đa-vít, cho thấy ân điển bao rộng.

Kinh Thánh tham khảo: Giô-suê, Các Quan Xét, Ru-tơ; Hê-bơ-rơ 11:32-34.

5. Thời Kỳ Quân Chủ (1-2 Sa-mu-ên, 1-2 Các Vua, 1-2 Sử Ký)

Dân Y-sơ-ra-ên đòi lập vua như các nước xung quanh. Sa-mu-ên, vị tiên tri cuối cùng thời các quan xét, xức dầu cho Sau-lơ làm vua đầu tiên. Sau-lơ không vâng lời Đức Chúa Trời, nên Ngài chọn Đa-vít, một người theo lòng Ngài. Đa-vít đánh bại Gô-li-át, trở thành vua, lập Giê-ru-sa-lem làm thủ đô, và có ý định xây đền thờ. Đức Chúa Trời lập giao ước với Đa-vít, hứa rằng dòng dõi người sẽ cai trị đời đời (2 Sa-mu-ên 7). Sa-lô-môn con Đa-vít xây đền thờ, nhưng về già sa vào thờ hình tượng. Vương quốc bị chia đôi: Y-sơ-ra-ên (10 chi phái phía bắc) và Giu-đa (2 chi phái phía nam). Các vua phần lớn làm điều ác, mặc dù có vài vua tốt tại Giu-đa (như Ê-xê-chia, Giô-si-a). Các tiên tri được sai đến để kêu gọi dân trở lại cùng Đức Giê-hô-va, cảnh báo hình phạt nếu không ăn năn.

Kinh Thánh tham khảo: 1-2 Sa-mu-ên, 1-2 Các Vua, 1-2 Sử Ký; Công vụ 13:22.

6. Lưu Đày và Phục Hồi (Các Sách Tiên Tri và Lịch Sử Cuối)

Do sự bội đạo dai dẳng, Đức Chúa Trời để cho Y-sơ-ra-ên bị người A-si-ri bắt đem đi lưu đày năm 722 TCN, và Giu-đa bị người Ba-by-lôn bắt năm 586 TCN, thành Giê-ru-sa-lem và đền thờ bị phá hủy. Tuy nhiên, Ngài không từ bỏ dân Ngài. Qua các tiên tri như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên, Đức Chúa Trời hứa phục hồi và một giao ước mới. Sau 70 năm, một phần dân Giu-đa được trở về dưới sự cho phép của vua Phe-rơ-sơ. Xô-rô-ba-bên xây lại đền thờ, E-xơ-ra phục hưng luật pháp, Nê-hê-mi xây lại vách thành. Những sách như E-xơ-ra, Nê-hê-mi, Ê-xơ-tê mô tả thời kỳ này. Tiếp theo là thời kỳ giữa hai ước, không được ghi trong Cựu Ước. Cựu Ước kết thúc với sách Ma-la-chi, hứa về sự đến của Đấng Tiên Tri Ê-li và của Đấng Mê-si.

Kinh Thánh tham khảo: 2 Các Vua 17, 25; Ê-sai 40-66; Giê-rê-mi 29:10-14; E-xơ-ra, Nê-hê-mi; Ma-la-chi 3-4.

Câu chuyện Cựu Ước không chỉ là lịch sử, mà còn trình bày nhiều chân lý quan trọng về Đức Chúa Trời và mối quan hệ của Ngài với loài người.

1. Bản Tính Đức Chúa Trời

Cựu Ước giới thiệu Đức Giê-hô-va là Đấng Tạo Hóa Toàn Năng, Thánh Khiết, Công Bình, và cũng đầy lòng thương xót, nhân từ. Ngài công bố danh Ngài cho Môi-se: “Đức Giê-hô-va, Đức Giê-hô-va, là Đức Chúa Trời nhân từ, thương xót, chậm giận, dư đầy ân huệ và thành thực” (Xuất 34:6). Ngài ghen tuông về sự thờ phượng độc thần và yêu thương dân sự Ngài.

2. Tội Lỗi và Sự Hư Mất của Con Người

Ngay từ đầu, con người đã phạm tội và bị tách khỏi Đức Chúa Trời. Tội lỗi mang đến sự chết, cả thuộc thể lẫn thuộc linh. Lịch sử Y-sơ-ra-ên minh họa rõ ràng khuynh hướng sa ngã của con người, bất chấp những phước hạnh và sự bày tỏ của Đức Chúa Trời.

3. Giao Ước và Ân Điển

Đức Chúa Trời thiết lập nhiều giao ước với loài người: giao ước với Nô-ê (không hủy diệt bằng nước lụt nữa), với Áp-ra-ham (dân tộc, đất đai, phước lành), với Môi-se (luật pháp), với Đa-vít (vương quyền vĩnh cửu). Các giao ước cho thấy sự chủ động của Đức Chúa Trời trong việc cứu chuộc, dựa trên ân điển và đòi hỏi đức tin, sự vâng phục.

4. Sự Chuộc Tội và Hy Sinh

Hệ thống tế lễ trong Cựu Ước dạy rằng “không đổ huyết thì không có sự tha thứ” (Hê-bơ-rơ 9:22). Các của lễ chuộc tội là hình bóng về Đấng Christ, Chiên Con của Đức Chúa Trời, sẽ chịu chết một lần đủ cả vì tội lỗi thế gian.

5. Lời Hứa Về Đấng Mê-si

Xuyên suốt Cựu Ước, từ Sáng Thế 3:15 (hạt giống người nữ), qua các tiên tri như Ê-sai (đấng Em-ma-nu-ên, người đầy tớ đau khổ), Mi-chê (nơi sinh tại Bết-lê-hem), Đa-ni-ên (thời kỳ bảy mươi tuần lễ), cho đến Ma-la-chi (sứ giả của giao ước), Đức Chúa Trời hứa ban một Đấng Giải Cứu sẽ khôi phục vương quốc và ban sự cứu rỗi.

Cựu Ước là nền tảng cho Tân Ước. Chúa Giê-xu phán: “Các ngươi hãy dò xem Kinh Thánh, vì ấy là Kinh Thánh làm chứng về ta” (Giăng 5:39). Sau khi phục sinh, Ngài giải thích cho các môn đồ “bắt đầu từ Môi-se và hết thảy các đấng tiên tri, mà phán cắt nghĩa cho hai người những lời chỉ về Ngài trong cả Kinh Thánh” (Lu-ca 24:27). Sứ đồ Phao-lô cũng nói: “Vì mọi sự đã viết từ thuở trước đều để dạy dỗ chúng ta, hầu cho bởi sự nhịn nhục và sự yên ủi của Kinh Thánh dạy mà chúng ta được sự trông cậy” (Rô-ma 15:4).

Tân Ước hoàn thành những lời tiên tri và hình bóng trong Cựu Ước: Chúa Giê-xu là A-đam cuối cùng, là dòng dõi Áp-ra-ham, là Môi-se lớn hơn, là Vua thuộc dòng Đa-vít, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm theo ban Mên-chi-xê-đéc, là Chiên Con chịu giết, là Đấng làm ứng nghiệm giao ước mới. Vì thế, nghiên cứu Cựu Ước giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về công việc cứu chuộc của Chúa Giê-xu.

Câu chuyện Cựu Ước không chỉ là chuyện xưa, mà còn chứa đựng nhiều bài học thiết thực cho đức tin chúng ta ngày nay.

1. Học Biết Đức Chúa Trời

Qua cách Ngài hành động trong lịch sử, chúng ta thấy Ngài là Đấng trung tín, thánh khiết, yêu thương, và giữ lời hứa. Điều đó củng cố lòng tin của chúng ta vào Ngài giữa những hoàn cảnh khó khăn.

2. Cảnh Giác Về Tội Lỗi

Những ví dụ về sự sa ngã của dân Y-sơ-ra-ên nhắc nhở chúng ta phải đề phòng sự cứng lòng, phản loạn, và thờ hình tượng (1 Cô-rinh-tô 10:6-11). Hãy sống thánh khiết, vì Đức Chúa Trời không thiên vị.

3. Đức Tin Và Vâng Lời

Áp-ra-ham, Môi-se, Đa-vít, và nhiều nhân vật khác là gương mẫu về đức tin (Hê-bơ-rơ 11). Dù có khi vấp ngã, họ vẫn tin cậy Đức Chúa Trời. Chúng ta cũng được kêu gọi sống bởi đức tin, vâng giữ Lời Ngài.

4. Cầu Nguyện Và Kêu Cầu

Trong những lúc khốn khó, dân Y-sơ-ra-ên kêu cầu Đức Giê-hô-va và Ngài đáp lời. Chúng ta có thể tin chắc rằng Đức Chúa Trời vẫn lắng nghe tiếng kêu của con dân Ngài ngày nay (Thi Thiên 50:15).

5. Mong Đợi Sự Hoàn Thành Các Lời Hứa

Cựu Ước kết thúc với lời hứa về Đấng Mê-si, và chúng ta đang sống trong thời kỳ lời hứa ấy đã được bắt đầu nhưng chưa hoàn tất (sự tái lâm). Hãy sống với niềm hy vọng trọn vẹn về sự hoàn thành mọi lời hứa của Đức Chúa Trời trong Chúa Giê-xu Christ.

Câu chuyện Cựu Ước là một câu chuyện vĩ đại về Đức Chúa Trời và dân sự Ngài. Nó vẽ nên bức tranh toàn diện về sự sa ngã của con người, sự trung tín của Đức Chúa Trời, và kế hoạch cứu rỗi qua Đấng Mê-si. Để hiểu trọn vẹn Tân Ước và sự vĩ đại của Tin Lành, chúng ta cần đắm mình trong Cựu Ước. Hãy đọc, học hỏi và áp dụng Lời Chúa mỗi ngày, để nhờ đó đức tin chúng ta được xây dựng vững vàng.