Thánh vịnh là gì?

Khi mở Kinh Thánh, nhiều người yêu thích đọc sách Thánh Vịnh bởi sự phong phú và chiều sâu tâm linh của nó. Thánh Vịnh là một tuyển tập 150 bài thơ, bài hát, lời cầu nguyện được Đức Chúa Trời linh cảm, nằm trong phần Cựu Ước. Đây là sách dài nhất trong Kinh Thánh và được sử dụng rộng rãi trong cả Do Thái giáo lẫn Cơ Đốc giáo. Các Thánh Vịnh diễn tả trọn vẹn mọi cung bậc cảm xúc của con người trước mặt Chúa – từ niềm vui, lòng biết ơn, sự ngợi khen đến nỗi đau, sự sợ hãi, sự thất vọng – đồng thời khẳng định chân lý về Đức Chúa Trời thành tín, quyền năng và yêu thương.

Nguồn gốc và tác giả của Thánh Vịnh

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, sách này được gọi là Tehillim, có nghĩa là "những bài ca ngợi". Từ "Thánh Vịnh" bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp psalmoi, chỉ những bài hát được hát cùng với đàn hạc. Mỗi Thánh Vịnh thường có một tựa đề (superscription) cung cấp thông tin về tác giả, bối cảnh lịch sử, hoặc chỉ dẫn âm nhạc.

Phần lớn các Thánh Vịnh được gán cho vua Đa-vít – 73 bài có ghi "của Đa-vít". Đa-vít được biết đến là một nhạc sĩ tài ba (1 Sa-mu-ên 16:18) và người đã tổ chức ban thờ phượng trong đền tạm (1 Sử ký 15:16-24). Ngoài Đa-vít, còn có các tác giả khác: A-sáp (12 bài), con cháu Cô-rê (10 bài), Sa-lô-môn (2 bài – Thánh Vịnh 72 và 127), Môi-se (Thánh Vịnh 90), Hê-man (Thánh Vịnh 88), Ê-than (Thánh Vịnh 89). Một số Thánh Vịnh không ghi tác giả (ví dụ Thánh Vịnh 1, 2, 10...).

Thánh Vịnh được biên soạn qua nhiều thế kỷ, từ thời Môi-se (khoảng thế kỷ 15 TCN) cho đến sau thời lưu đày Ba-by-lôn (thế kỷ 6-5 TCN). Sách cuối cùng được hoàn thiện có lẽ vào thời kỳ Đền thờ thứ hai.

Cấu trúc của sách Thánh Vịnh

Sách Thánh Vịnh được chia thành 5 quyển, mỗi quyển kết thúc bằng một lời chúc tụng ngắn (doxology):

• Quyển I: Thánh Vịnh 1–41 (kết thúc bởi "A-men, A-men" trong 41:13)
• Quyển II: Thánh Vịnh 42–72 (kết thúc bởi "A-men, A-men" trong 72:19-20)
• Quyển III: Thánh Vịnh 73–89 (kết thúc bởi "A-men" và "Chúc tụng Đức Giê-hô-va đời đời" trong 89:52)
• Quyển IV: Thánh Vịnh 90–106 (kết thúc bởi "A-men, ngợi khen Đức Giê-hô-va!" trong 106:48)
• Quyển V: Thánh Vịnh 107–150 (kết thúc bằng loạt Thánh Vịnh ngợi khen và Thánh Vịnh 150 là bài ca tụng cuối cùng)

Cách phân chia này có thể phản ánh quá trình biên tập để sử dụng trong Đền thờ, đồng thời gợi nhớ đến Ngũ Kinh (5 sách đầu của Cựu Ước). Thánh Vịnh 1 và 2 đóng vai trò như lời mở đầu, còn Thánh Vịnh 146–150 tạo thành một khúc ca kết đầy hân hoan.

Các thể loại Thánh Vịnh

Các học giả Kinh Thánh thường phân loại Thánh Vịnh dựa trên nội dung và mục đích. Dưới đây là những loại chính:

1. Thánh Vịnh ngợi khen (Hymns)

Đây là những bài ca tôn vinh Đức Giê-hô-va vì bản tính, quyền năng, sự sáng tạo và những công việc lớn lao của Ngài. Ví dụ: Thánh Vịnh 8 ca ngợi danh Chúa trên khắp đất; Thánh Vịnh 19 tán dương sự vinh hiển của Chúa qua thiên nhiên và luật pháp; Thánh Vịnh 33, 103, 113-118, 145-150.

2. Thánh Vịnh than thở (Laments)

Chiếm số lượng lớn, thể hiện nỗi đau, sự hoạn nạn, thắc mắc và kêu cầu Chúa giải cứu. Có than thở cá nhân (Thánh Vịnh 3, 13, 22, 51, 88) và than thở cộng đồng (Thánh Vịnh 44, 74, 79, 80). Dù bắt đầu bằng cảm xúc tiêu cực, hầu hết các bài kết thúc với lời tuyên xưng lòng tin cậy và ngợi khen.

3. Thánh Vịnh tạ ơn (Thanksgiving Psalms)

Bày tỏ lòng biết ơn vì Chúa đã đáp lời cầu nguyện, giải cứu, chữa lành. Ví dụ: Thánh Vịnh 30 (tạ ơn Chúa chữa lành), 34 (tạ ơn sự giải cứu), 116 (tạ ơn vì được cứu khỏi chết).

4. Thánh Vịnh hoàng gia (Royal Psalms)

Liên quan đến vua Y-sơ-ra-ên, thường được dùng trong các dịp lễ đăng quang, kỷ niệm, chiến thắng. Nhiều bài trong số này mang tính tiên tri về Đấng Mê-si – Vua vĩnh cửu đến từ dòng Đa-vít. Điển hình là Thánh Vịnh 2 (Vua được xức dầu), 18, 20, 21, 45 (đám cưới của vua), 72 (vua công bình), 101, 110 (Chúa phán cùng Chúa tôi).

5. Thánh Vịnh khôn ngoan (Wisdom Psalms)

Chứa đựng sự dạy dỗ về đạo đức, lẽ sống, sự tương phản giữa người công bình và kẻ ác. Thánh Vịnh 1 là mẫu mực, khuyên suy ngẫm luật pháp Chúa. Các Thánh Vịnh 37, 49, 73, 119 (dài nhất, tán dương luật Chúa) cũng thuộc nhóm này.

6. Thánh Vịnh lịch sử

Nhắc lại lịch sử của dân Y-sơ-ra-ên, đặc biệt là những kỳ công Chúa đã làm và sự bội nghịch của dân. Thánh Vịnh 78, 105, 106 là những ví dụ.

7. Thánh Vịnh Mê-si (Messianic Psalms)

Nhiều Thánh Vịnh chứa những lời tiên tri trực tiếp về Chúa Giê-xu Christ, được Tân Ước trích dẫn để chứng minh Ngài là Đấng Mê-si. Thánh Vịnh 22 mô tả cảnh Chúa chịu đóng đinh (câu 1, 7-8, 14-18). Thánh Vịnh 110:1 được Chúa Giê-xu dùng để khẳng định thần tánh của mình (Ma-thi-ơ 22:44). Các Thánh Vịnh 2, 16, 69, 118 cũng được ứng nghiệm nơi Đấng Christ.

Vai trò của Thánh Vịnh trong đời sống thờ phượng và Kinh Thánh

Thánh Vịnh từ xưa đã đóng vai trò trung tâm trong thờ phượng của dân Y-sơ-ra-ên. Vua Đa-vít đã lập các đội ca đoàn và nhạc công để hát Thánh Vịnh trong Đền tạm (1 Sử ký 16:7-36). Sau này tại Đền thờ Giê-ru-sa-lem, Thánh Vịnh tiếp tục được sử dụng trong các nghi lễ, lễ hội, và ngày Sa-bát.

Trong Tân Ước, Chúa Giê-xu và các sứ đồ thường xuyên trích dẫn Thánh Vịnh. Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã kêu lên bằng câu mở đầu Thánh Vịnh 22: "Đức Chúa Trời tôi ôi, sao Ngài lìa bỏ tôi?" (Ma-thi-ơ 27:46). Ngài cũng trưng dẫn Thánh Vịnh 110:1 để nói về Đấng Mê-si (Ma-thi-ơ 22:44). Sách Công vụ ghi nhận Hội Thánh đầu tiên hát Thánh Vịnh trong sự thờ phượng (Công vụ 16:25; Ê-phê-sô 5:19; Cô-lô-se 3:16).

Phao-lô viết: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành" (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Thánh Vịnh cũng nằm trong lời tuyên bố đó, là Lời Đức Chúa Trời linh ứng, có quyền năng biến đổi đời sống chúng ta.

Áp dụng Thánh Vịnh trong đời sống Cơ Đốc nhân

Thánh Vịnh không chỉ là những bài thơ cổ, mà là công cụ sống động giúp chúng ta gắn bó với Chúa. Dưới đây là một số cách áp dụng thiết thực:

a. Dùng làm lời cầu nguyện

Thánh Vịnh chứa đựng mọi tâm tư con người: vui, buồn, sợ hãi, tức giận, nghi ngờ, hy vọng. Bạn có thể chọn một Thánh Vịnh phù hợp với tâm trạng hiện tại và cầu nguyện bằng chính lời ấy. Ví dụ, khi cảm thấy lo lắng, hãy đọc Thánh Vịnh 23 và cầu xin Chúa là Đấng Chăn Hiền Lành dẫn dắt bạn. Khi hối tiếc tội lỗi, Thánh Vịnh 51 là lời ăn năn sâu sắc. Khi vui mừng, hãy dùng Thánh Vịnh 100, 103 để tạ ơn.

b. Dùng để ngợi khen trong thờ phượng cá nhân và tập thể

Nhiều bài Thánh Vịnh đã được phổ nhạc qua các thế kỷ, trở thành những bài thánh ca quen thuộc. Bạn có thể hát, đọc lớn, hoặc đọc thầm Thánh Vịnh để dâng sự ngợi khen lên Chúa. Điều này giúp tập trung vào Chúa hơn là cảm xúc chủ quan.

c. Suy ngẫm (meditate) để tăng trưởng thuộc linh

"Song lấy làm vui vẻ về luật pháp của Đức Giê-hô-va, và suy gẫm luật pháp ấy ngày và đêm" (Thánh Vịnh 1:2). Bạn có thể dành thời gian mỗi ngày để đọc một Thánh Vịnh, suy nghĩ về từng câu, và cầu xin Chúa dạy dỗ bạn qua đó. Viết ra những câu hỏi: Bài này nói gì về Chúa? Về con người? Về lời hứa? Về phản ứng của tôi?

d. Học thuộc lòng

Ghi nhớ những Thánh Vịnh quan trọng (ví dụ Thánh Vịnh 23, 91, 121, 139) sẽ giúp bạn có sẵn Lời Chúa trong lòng để đối diện với mọi hoàn cảnh. Điều này cũng giúp bạn cầu nguyện sâu sắc hơn.

e. Tìm sự an ủi và hy vọng trong khó khăn

Khi đối mặt với bệnh tật, mất mát, thử thách, nhiều tín hữu tìm thấy sự bình an qua Thánh Vịnh 46 ("Đức Chúa Trời là nơi nương náu và sức lực của chúng tôi"), Thánh Vịnh 91 ("Đấng Tối Cao là nơi ở của ngươi"), Thánh Vịnh 121 ("Tôi ngước mắt lên trên núi"). Những lời này nhắc chúng ta rằng Chúa vẫn đang cai trị và sẽ không bao giờ lìa bỏ con dân Ngài.

f. Làm chứng về Chúa Giê-xu

Những Thánh Vịnh tiên tri về Đấng Mê-si là công cụ mạnh mẽ để chia sẻ Tin Lành cho người Do Thái và cả những người tìm kiếm. Bạn có thể giới thiệu Thánh Vịnh 22 như một bức tranh về sự chịu khổ của Đấng Christ, hay Thánh Vịnh 110 về sự tôn cao của Ngài.

Kết luận

Thánh Vịnh là một kho tàng vô giá, kết nối con người với Đức Chúa Trời qua mọi thời đại. Dù bạn đang trải qua mùa nào trong cuộc sống, bạn đều có thể tìm thấy trong Thánh Vịnh tiếng lòng tương thông và lời hứa thành tín của Chúa. Hãy để Thánh Vịnh trở thành bạn đồng hành hằng ngày, giúp bạn gần Chúa hơn, mạnh mẽ hơn trong đức tin, và tràn đầy niềm vui trong sự thờ phượng. Hãy bắt đầu khám phá 150 bài Thánh Vịnh – bạn sẽ không thất vọng!