Lectionary và Revised Common Lectionary
Trong đời sống phụng vụ và tĩnh nguyện của nhiều Hội Thánh Tin Lành trên thế giới, hai thuật ngữ Lectionary (Sách Phân đoạn Kinh thánh) và Revised Common Lectionary (Sách Phân đoạn Kinh thánh Phổ thông Đã tu chính) đóng một vai trò quan trọng nhưng có thể còn mới lạ với một số tín hữu Việt Nam. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào khái niệm, nguồn gốc Kinh Thánh, lịch sử, cấu trúc, và ý nghĩa thuộc linh của những công cụ này, đặc biệt dưới lăng kính của thần học Tin Lành, nhấn mạnh vào quyền tối cao của Lời Chúa.
Về cơ bản, một Lectionary là một danh sách có hệ thống các phân đoạn Kinh Thánh được lựa chọn để đọc công khai trong các buổi nhóm thờ phượng theo một chu kỳ thời gian nhất định, thường là ba năm. Từ này xuất phát từ tiếng La-tinh "lectio" nghĩa là "sự đọc". Mục đích chính của nó là đảm bảo rằng hội chúng được tiếp xúc với một phạm vi rộng rãi và cân bằng của toàn bộ Kế hoạch Cứu rỗi trong Kinh Thánh, thay vì chỉ tập trung vào một số sách hoặc chủ đề yêu thích.
Nền tảng cho việc đọc Kinh Thánh công khai có thể được tìm thấy ngay trong Cựu Ước. Chẳng hạn, trong Nê-hê-mi 8:8 chép: "Họ đọc rõ ràng trong sách luật pháp của Đức Chúa Trời, rồi giải nghĩa nó ra, làm cho người ta hiểu lời họ đọc". Đây là hình ảnh về sự công bố và giải nghĩa Lời Chúa cho cộng đồng. Trong Tân Ước, Chúa Giê-xu cũng đã đọc Kinh Thánh trong nhà hội, như được ghi trong Lu-ca 4:16-17: "Ngài đến thành Na-xa-rét, là nơi dưỡng dục Ngài, theo thói quen, nhằm ngày Sa-bát, Ngài vào nhà hội, đứng dậy để đọc. Người ta trao sách tiên tri Ê-sai cho Ngài...". Hành động này của Chúa cho thấy truyền thống đọc các phân đoạn Kinh Thánh được ấn định (parashah và haphtarah trong Do Thái giáo) đã có từ lâu.
Sứ đồ Phao-lô cũng khuyên Ti-mô-thê: "Hãy chuyên tâm đọc sách..." (1 Ti-mô-thê 4:13), ở đây từ "đọc" (τὴν ἀνάγνωσιν - tēn anagnōsin) trong nguyên ngữ Hy Lạp cũng có thể hàm ý việc đọc công khai trước hội chúng. Như vậy, Lectionary không phải là một phát minh của giáo hội thời trung cổ, mà là sự phát triển có trật tự từ truyền thống tôn trọng và công bố toàn bộ Lời Đức Chúa Trời.
Sau thời các Sứ đồ, Hội Thánh dần hình thành các bản danh sách đọc Kinh Thánh cho các ngày lễ trọng và Chúa Nhật. Đến sau Công đồng Vatican II (1962-1965), Giáo hội Công giáo La Mã cho ra đời Roman Lectionary (1969) dựa trên chu kỳ ba năm. Thấy được giá trị của việc này, nhiều giáo hội Tin Lành tại Bắc Mỹ bắt đầu công trình để tạo ra một bản lectionary chung, mang tính đại kết (ecumenical), tôn trọng truyền thống nhưng được điều chỉnh cho phù hợp hơn với thần học Cải Chánh.
Kết quả là Revised Common Lectionary (RCL) được xuất bản vào năm 1992. Đây không phải là một bản lectionary "mới" hoàn toàn, mà là bản "tu chính" (revised) dựa trên Common Lectionary (1983), và bản thân Common Lectionary lại dựa nhiều trên Roman Lectionary. Sự "tu chính" này bao gồm việc điều chỉnh một số phân đoạn Cựu Ước để chúng có mối liên hệ mật thiết hơn với bài đọc Phúc Âm, cũng như cung cấp thêm các lựa chọn thay thế. RCL hiện được sử dụng rộng rãi bởi nhiều giáo hội thuộc Khối Cải Chánh, Anh Giáo, Giáo hội Luther, Giáo hội Methodist, và một số giáo hội khác.
Điểm then chốt cần nhấn mạnh: Việc sử dụng RCL không mang tính bắt buộc hay có giá trị giáo điều. Nó là một công cụ hữu ích, nhưng quyền tối thượng vẫn thuộc về Kinh Thánh. Nó phục vụ mục đích giúp Hội Thánh "giảng đạo, cầu khẩn, dạy dỗ" (1 Ti-mô-thê 4:13) một cách có hệ thống.
RCL được tổ chức theo chu kỳ ba năm, mỗi năm tập trung vào một sách Phúc Âm chính:
- Năm A: Phúc Âm Ma-thi-ơ là chủ đạo.
- Năm B: Phúc Âm Mác là chủ đạo (vì Mác ngắn, nó được bổ sung nhiều từ Giăng).
- Năm C: Phúc Âm Lu-ca là chủ đạo.
Phúc Âm Giăng được đọc đặc biệt nhiều trong các mùa đặc biệt như Mùa Vọng, Mùa Chay và Mùa Phục Sinh ở cả ba chu kỳ.
Vào mỗi Chúa Nhật, RCL thường đề xuất bốn bài đọc:
1. Bài đọc 1 - Thường từ Cựu Ước: (Trừ Mùa Phục Sinh, khi bài đọc 1 thường từ sách Công vụ). Bài đọc này thường liên hệ về tiên tri hoặc thể loại với bài Phúc Âm.
2. Thánh Thi - Thường từ Thi Thiên: Đóng vai trò đáp ứng thuộc linh cho Bài đọc 1.
3. Bài đọc 2 - Thường từ các Thư tín (Các thư của Phao-lô, Phi-e-rơ, Gia-cơ, v.v.): Bài đọc này thường độc lập và được đọc theo thứ tự liên tục qua nhiều tuần.
4. Bài đọc 3 - Bài đọc Phúc Âm: Là trọng tâm của buổi thờ phượng, từ một trong bốn sách Phúc Âm.
Cấu trúc này phản ánh một sự hiểu biết thần học về mạc khải tiệm tiến: Đức Chúa Trời bày tỏ chính Ngài và kế hoạch cứu rỗi qua lịch sử Y-sơ-ra-ên (Cựu Ước), được giải thích và áp dụng qua lời dạy của các sứ đồ (Thư tín), và được làm trọn, bày tỏ trọn vẹn nơi con người và công việc của Chúa Cứu Thế Giê-xu (Phúc Âm). Như chính Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi dò xem Kinh Thánh, vì tưởng bởi đó được sự sống đời đời: ấy là Kinh Thánh làm chứng về ta vậy" (Giăng 5:39). RCL, khi được sử dụng cách khôn ngoan, giúp hội chúng luôn thấy được Chúa Giê-xu là trung tâm của toàn bộ Kinh Thánh.
Việc hiểu và áp dụng nguyên tắc của Lectionary, đặc biệt là RCL, có thể làm phong phú đời sống cá nhân và gia đình của tín hữu theo những cách thiết thực:
1. Kỷ luật Đọc Kinh Thánh Cá nhân Có Hệ thống: Thay vì đọc ngẫu hứng, tín hữu có thể dùng RCL làm lịch đọc Kinh Thánh cá nhân hoặc gia đình. Đọc bốn phân đoạn mỗi ngày (hoặc mỗi tuần) giúp bạn tiếp cận Kinh Thánh một cách toàn diện. Bạn sẽ không bỏ sót những sách "khó" như Lê-vi ký hay A-mốt, vì chúng đã được chọn lọc và đặt trong ngữ cảnh phù hợp.
2. Chuẩn bị Tấm lòng cho Ngày Chúa Nhật: Trong tuần, bạn có thể đọc trước và suy ngẫm những phân đoạn sẽ được giảng vào Chúa Nhật sắp tới. Điều này giống như người thành Bê-rê, "sẵn lòng chịu lấy đạo, ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11). Bạn sẽ đến nhà thờ với một tấm lòng đã được Lời Chúa chuẩn bị, sẵn sàng lãnh nhận và đáp ứng.
3. Hiệp nhất trong Cầu nguyện và Suy gẫm: Khi nhiều tín hữu trong cùng một Hội Thánh, thậm chí nhiều Hội Thánh trên khắp thế giới, cùng đọc và suy ngẫm chung một nhóm phân đoạn Kinh Thánh, điều đó tạo nên một sự hiệp nhất vô hình nhưng mạnh mẽ trong Đức Thánh Linh. Nó nhắc chúng ta về "sự cảm thông của thánh đồ" trong Bài Tín điều Các Sứ đồ.
4. Nuôi dưỡng Lời Chúa Trong Gia Đình: Gia đình có thể dùng các bài đọc của Chúa Nhật làm đề tài cho giờ tĩnh nguyện gia đình trong tuần. Cha mẹ có thể giải thích cho con cái về mối liên hệ giữa lời tiên tri trong Cựu Ước và sự ứng nghiệm trong Chúa Giê-xu, làm sống động đức tin cho thế hệ kế tiếp.
5. Tránh "Chủ Nghĩa Chủ quan" trong Giải Kinh: Việc bám theo một hệ thống lectionary được nghiên cứu kỹ lưỡng giúp chúng ta tránh khỏi cám dỗ chỉ tập trung vào những câu "ưa thích" hoặc giải nghĩa Kinh Thánh theo ý riêng. Nó buộc chúng ta phải đối diện với toàn bộ ý muốn của Đức Chúa Trời, kể cả những phần thách thức hay sửa dạy. "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16).
Revised Common Lectionary và các bản Lectionary khác, xét cho cùng, là những đầy tớ trung thành phục vụ cho Lời Chúa. Chúng không có thẩm quyền bằng chính Kinh Thánh. Giá trị của chúng nằm ở khả năng hướng dẫn chúng ta vào một hành trình có kỷ luật và toàn diện xuyên suốt Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời.
Là tín hữu Tin Lành, chúng ta tôn trọng truyền thống nhưng luôn xem xét mọi sự dưới ánh sáng của Kinh Thánh. Việc sử dụng RCL nên được thực hành với sự tự do và linh hoạt thuộc linh, dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13).
Ước mong mỗi chúng ta, dù có theo một lectionary cụ thể hay không, đều nuôi lòng khao khát được "như trẻ con mới đẻ, thèm sữa thiêng liêng của đạo, hầu cho anh em nhờ đó lớn lên mà được rỗi linh hồn" (1 Phi-e-rơ 2:2). Hãy để Lời Đấng Christ "ở đầy trong lòng anh em" (Cô-lô-se 3:16) bằng một đời sống thường xuyên, nhu mì và hệ thống trong việc đọc, nghiền ngẫm và vâng theo Kinh Thánh.