Sách Gia-sa là gì và có nên đưa vào Kinh Thánh không?

Trong hành trình tìm hiểu Lời Đức Chúa Trời, nhiều Cơ Đốc nhân tò mò khi bắt gặp những cái tên như "Sách Gia-sa" (Book of Jasher) được nhắc đến ngắn gọn trong Kinh Thánh. Điều này đặt ra câu hỏi quan trọng: Đây là sách gì? Tại sao nó không có mặt trong bộ Kinh Thánh chúng ta đang đọc? Việc nghiên cứu về nó có mang lại lợi ích thuộc linh hay tiềm ẩn nguy cơ? Bài viết này sẽ đi sâu khảo cứu Sách Gia-sa dưới lăng kính thần học Tin Lành, dựa trên nền tảng Kinh Thánh được linh cảm, nhằm trang bị cho tín hữu sự hiểu biết vững vàng và khả năng phân biệt.

Trước khi tìm hiểu về các văn bản mang tên "Gia-sa" lưu hành bên ngoài, chúng ta cần xác lập những gì Kinh Thánh (bản Truyền Thống 1925) chép về nó. Sách này được nhắc đến hai lần trong Cựu Ước:

• Giô-suê 10:13: "Mặt trời bèn dừng lại, mặt trăng liền ngừng, Cho đến chừng dân sự đã báo thù quân nghịch mình. Điều đó há chẳng có chép trong sách Gia-sa sao? Mặt trời dừng lại giữa trời, và không vội lặn ước một ngày trọn."
• 2 Sa-mu-ên 1:18: "Người truyền dạy con trai Giu-đa bài ca về cung; kìa, điều đó chép trong sách Gia-sa." (Ngữ cảnh là bài ca thương về Sau-lơ và Giô-na-than).

Từ hai câu này, chúng ta rút ra vài đặc điểm quan trọng. Thứ nhất, "Gia-sa" (יָשָׁר - Yashar) trong tiếng Hê-bơ-rơ có nghĩa là "ngay thẳng", "chính trực" hoặc "công bình". Vì vậy, "Sách Gia-sa" có thể được hiểu là "Sách của người ngay thẳng" hoặc "Sách về những việc chính trực". Thứ hai, nó được mô tả như một nguồn tham khảo đáng tin cậy vào thời đó, chứa đựng các sự kiện lịch sử (phép lạ mặt trời dừng) và cả thơ ca (bài ca tang). Điều này cho thấy đã tồn tại một tuyển tập các ghi chép, có thể là biên niên sử hoặc thi ca, ghi lại những hành động vĩ đại và công bình của Đức Giê-hô-va cho dân Y-sơ-ra-ên.

Hiện nay, có hai văn bản chính được dịch và lưu hành với tên gọi "Sách Gia-sa" (Book of Jasher). Việc phân biệt rõ chúng là then chốt:

1. Sách Gia-sa Giả Mạo Thế Kỷ 18: Vào năm 1751, một tác phẩm bằng tiếng Anh tự xưng là bản dịch của "Sách Gia-sa" được xuất bản. Nội dung kể lại lịch sử từ Sáng Thế Ký đến sách Các Quan Xét với nhiều chi tiết tưởng tượng, huyền thoại (như cuộc đời của Nô-ê, Áp-ra-ham với những trận chiến khổng lồ). Hầu hết các học giả Kinh Thánh, cả Tin Lành lẫn Do Thái giáo, đều xác định đây là ngụy thư (pseudepigrapha) - một tác phẩm được viết vào thời hiện đại và gán cho một danh xưng cổ để có thêm thẩm quyền. Văn phong và thần học của nó không phù hợp với các văn bản cổ thực sự.

2. Sách Gia-sa Trong Truyền Thống Do Thái (Sefer HaYashar): Trong văn học Do Thái thời Trung Cổ, cũng tồn tại một tác phẩm có tên "Sefer HaYashar" (Sách của Người Ngay Thẳng). Tuy nhiên, nội dung của nó chủ yếu là các bài giảng đạo đức, truyện ngụ ngôn và triết lý, không phải là bản sách lịch sử được nhắc đến trong Giô-suê và Sa-mu-ên. Đây là một tác phẩm riêng biệt.

Tóm lại, không có bản sao nguyên gốc nào của "Sách Gia-sa" được nhắc trong Kinh Thánh còn tồn tại đến ngày nay. Các văn bản hiện có đều là sáng tác muộn hơn rất nhiều và không thể được xem là tài liệu đáng tin cậy về lịch sử Kinh Thánh.

Để hiểu tại sao Sách Gia-sa không nằm trong Kinh Thánh, chúng ta cần nắm nguyên tắc hình thành Kinh điển (canon) - danh sách chính thức các sách được công nhận là Lời Đức Chúa Trời được linh cảm.

Hội Thánh Tin Lành công nhận 66 sách trong Kinh Thánh (39 Cựu Ước, 27 Tân Ước) dựa trên các tiêu chuẩn thần học nghiêm ngặt được Hội Thánh sơ khai và chính Chúa Giê-xu xác nhận:

• Tính Linh Cảm (Inspiration): Sách đó có phải là "được Đức Chúa Trời hà hơi" (2 Ti-mô-thê 3:16) không? Có bằng chứng nội tại về thẩm quyền thiên thượng trong nội dung và lời tiên tri không?
• Tính Tông Đồ/ Tiên Tri (Apostolic/Prophetic Origin): Sách đó có được viết bởi một tiên tri (Cựu Ước) hoặc sứ đồ/người cộng sự thân cận của sứ đồ (Tân Ước) không?
• Tính Chính Thống (Orthodoxy): Nội dung có phù hợp và nhất quán với phần mặc khải đã được biết đến của Đức Chúa Trời không?
• Tính Phổ Nhận (Universal Reception): Sách đó có được Hội Thánh rộng rãi trên khắp các địa phương công nhận, sử dụng trong sự thờ phượng và coi là có thẩm quyền từ rất sớm không?

Khi áp dụng những tiêu chuẩn này vào Sách Gia-sa nguyên thủy, chúng ta thấy:

1. Mặc dù được Kinh Thánh nhắc đến như một nguồn tham khảo lịch sử đáng tin cậy, nó không bao giờ được trích dẫn như một lời có thẩm quyền linh cảm tương đương với lời tiên tri. Cách trích dẫn tương tự như Phao-lô trích dẫn thi nhân ngoại đạo (Công vụ 17:28, Tít 1:12) – công nhận một sự thật trong đó, nhưng không công nhận toàn bộ tác phẩm là Lời Đức Chúa Trời.
2. Không có bằng chứng cho thấy Sách Gia-sa nguyên thủy được viết bởi một tiên tri. Nó có vẻ là một biên niên sử quốc gia do những người biên chép ("những kẻ chép sử") thực hiện.
3. Bản thân việc nó bị thất lạc và không được cộng đồng Do Thái giáo trước Chúa và Hội Thánh sơ khai đưa vào Kinh điển Hê-bơ-rơ (gồm 39 sách chúng ta có ngày nay) là một dấu chỉ mạnh mẽ về việc nó không được xem như sách linh cảm.

Đức Chúa Trời, trong sự quan phòng của Ngài, đã bảo tồn chính xác những gì Hội Thánh cần cho đức tin và sự cứu rỗi. Những sự kiện thực sự quan trọng từ Sách Gia-sa (như phép lạ mặt trời dừng) đã được Đức Thánh Linh linh cảm để đưa vào chính Kinh Thánh (trong sách Giô-suê). Điều này cho thấy Kinh Thánh chúng ta có là đầy đủ (2 Ti-mô-thê 3:17).

Việc nghiên cứu về Sách Gia-sa không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn mang lại những áp dụng quý báu cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay:

1. Tin Cậy Vào Sự Đầy Đủ Của Kinh Thánh (Sola Scriptura): Sự thật về Sách Gia-sa củng cố giáo lý nền tảng của Tin Lành: Chỉ duy Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao cho đức tin và nếp sống. Chúng ta không cần tìm kiếm những "mặc khải bí mật" hay "sách thánh bị thất lạc" nào khác. Mọi điều chúng ta cần biết về Đức Chúa Trời, tội lỗi, ơn cứu rỗi trong Chúa Giê-xu Christ và đời sống đẹp lòng Ngài đều đã được bày tỏ đầy đủ và rõ ràng trong 66 sách Kinh Thánh. "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (2 Ti-mô-thê 3:16).

2. Phát Triển Tâm Trí Biện Biệt (Discernment): Trong thời đại thông tin hỗn loạn, nhiều giáo lý lạ và sách vở ngoài luồng xuất hiện. Câu chuyện về Sách Gia-sa nhắc nhở chúng ta cần có tâm trí biện biệt (Hê-bơ-rơ 5:14). Khi tiếp xúc với bất kỳ tài liệu tôn giáo nào, chúng ta phải chất vấn: Nó có tôn cao Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời và là Cứu Chúa duy nhất không? Nó có phù hợp với toàn bộ lẽ thật Kinh Thánh không? Nó có đưa tôi đến gần Chúa và Lời Ngài hơn, hay xa rời và nghi ngờ Lời Ngài?

3. Trân Trọng Lịch Sử & Văn Hóa Kinh Thánh: Sự tồn tại của Sách Gia-sa cho thấy dân Y-sơ-ra-ên có ý thức ghi chép lịch sử và thơ ca về công việc của Đức Chúa Trời. Điều này khích lệ chúng ta trong vai trò là Hội Thánh – cần ghi chép, kể lại và truyền tải những phép lạ, sự thành tín và bài học Đức Chúa Trời đã làm trong đời sống cá nhân và cộng đồng chúng ta cho các thế hệ sau.

4. Tập Trung Vào Điều Cốt Yếu: Thay vì dành năng lượng cho những điều bí ẩn ngoại vi (như tìm kiếm các sách bị mất), chúng ta được kêu gọi tập trung vào điều cốt yếu mà Chúa đã ban: Giê-xu Christ và Ngài bị đóng đinh (1 Cô-rinh-tô 2:2). Sứ điệp của Ngài, sự chết và sự sống lại của Ngài vì tội lỗi chúng ta, là trung tâm của mọi sự. Mọi sách khác, nếu không đưa chúng ta đến với Christ và làm sâu sắc thêm sự hiểu biết về Ngài, thì đều là thứ yếu.

Sách Gia-sa nguyên thủy có lẽ là một biên niên sử giá trị, nhưng nó không phải là Lời Đức Chúa Trời được linh cảm. Việc nó không có trong Kinh điển không phải là một sự thiếu sót, nhưng là một phần trong kế hoạch quan phòng của Đức Chúa Trời để bảo vệ sự thuần khiết và đầy đủ của mặc khải Ngài cho nhân loại. Là Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta có thể hoàn toàn tin cậy rằng bộ Kinh Thánh 66 sách mà chúng ta đang cầm là đầy đủ, trọn vẹn và đủ thẩm quyền để dẫn dắt chúng ta trên con đường sự sống đời đời.

Thay vì tò mò về những điều bên ngoài, hãy đào sâu vào kho tàng vô giá mà chúng ta đã có. Hãy siêng năng đọc, nghiên cứu, suy gẫm và vâng theo Lời Chúa mỗi ngày. Như tác giả Thi-thiên thốt lên: "Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi" (Thi-thiên 119:105). Ánh sáng đó đã được ban cho chúng ta một cách trọn vẹn và rõ ràng trong Kinh Thánh. Hãy bước đi trong ánh sáng ấy.