Sách của Adam và Eve là gì?

Trong hành trình tìm hiểu về khởi nguyên của nhân loại và câu chuyện Sa ngã, nhiều Cơ Đốc nhân có thể bắt gặp các tham chiếu đến “Sách của Adam và Eve” hoặc “Sự Sống của Adam và Eve”. Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này nhằm mục đích làm sáng tỏ bản chất, nguồn gốc, nội dung và vị trí của các văn bản này dưới lăng kính của thần học Tin Lành, luôn lấy Kinh Thánh làm nền tảng duy nhất và đầy đủ cho đức tin cùng sự thực hành (2 Ti-mô-thê 3:16-17).

Trước hết, cần khẳng định một cách rõ ràng: **Không có sách nào tên là "Sách của Adam và Eve" trong Kinh Thánh Cựu Ước hay Tân Ước.** Các sách này thuộc về một thể loại văn học gọi là **"giả kinh" (pseudepigrapha)** hoặc **"ngoại kinh" (apocrypha)**. Thuật ngữ "giả kinh" bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp pseudepigraphos (ψευδεπίγραφος), có nghĩa là "gán tên giả", chỉ những tác phẩm được viết dưới danh nghĩa của một nhân vật cổ xưa nổi tiếng (như Adam, Môi-se, Hê-nóc) nhưng thực chất được biên soạn vào giai đoạn muộn hơn rất nhiều.

Cụ thể, khi nói đến "Sách của Adam và Eve", chúng ta thường đề cập đến hai tác phẩm chính có liên quan với nhau:

1. **Khải Huyền của Môi-se (The Apocalypse of Moses):** Thường được xem là bản tiếng Hy Lạp.
2. **Sự Sống của Adam và Eve (The Life of Adam and Eve):** Thường được xem là bản tiếng Latinh.

Hai văn bản này kể lại cùng một câu chuyện cốt lõi nhưng với một số dị biệt trong chi tiết. Chúng được các học giả ước tính biên soạn vào khoảng thế kỷ thứ 1 trước Công Nguyên đến thế kỷ thứ 2 sau Công Nguyên, tức là rất lâu sau thời kỳ Môi-se và hoàn toàn không phải do chính Adam, Eve hay Môi-se viết.

Các văn bản này mở rộng câu chuyện được ký thuật ngắn gọn trong Sáng Thế Ký 3-5. Chúng đi vào chi tiết về cuộc sống của Adam và Eve sau khi bị đuổi khỏi vườn Ê-đen. Dưới đây là một số chủ đề nổi bật, được đối chiếu với lẽ thật trong Kinh Thánh:

1. Sự Ăn Năn và Khổ Hạnh: Sách miêu tả chi tiết việc Adam và Eve ăn năn, chịu đựng những sự khổ hạnh (như đứng trong sông Jordan, sông Tigris) để thanh tẩy bản thân. Điều này phản ánh tư tưởng về sự đền tội qua khổ chế, một khái niệm không được Kinh Thánh dạy. Kinh Thánh dạy về sự ăn năn thật (Công vụ 3:19) nhưng sự tha tội hoàn toàn dựa trên huyết của Đấng Christ (Ê-phê-sô 1:7; Hê-bơ-rơ 9:22), không phải việc tự hành xác.

2. Sự Cám Dỗ Lần Thứ Hai và Sự Thăng Thiên của Satan: Một đoạn quan trọng kể rằng Satan, cải trang thành thiên sứ sáng láng, đã cố gắng cám dỗ Eve một lần nữa bằng cách mời bà cùng ông thờ phượng ông ta. Adam can ngăn, và khi Satan thất bại, ông ta tiết lộ lý do căm ghét loài người: Khi Adam được tạo dựng, Đức Chúa Trời ra lệnh cho các thiên sứ thờ phượng hình ảnh của Ngài (là Adam). Satan (được gọi là "Kẻ Chống Đối") từ chối, nói rằng: "Ta không thờ phượng một kẻ thấp hèn hơn ta. Ta là lửa và được tạo bằng lửa; còn hắn được tạo từ đất sét." Vì sự kiêu ngạo này, Satan và những thiên sứ theo nó bị đuổi khỏi thiên đàng.

Đoạn văn này rõ ràng là một sự giải thích mở rộng, lấp đầy khoảng trống cho câu hỏi "Tại sao Satan cám dỗ loài người?" Nó có điểm tương đồng với cách diễn giải từ Ê-sai 14:12-15 và Ê-xê-chi-ên 28:12-19 (nói về vua Ba-by-lôn và vua Ty-rơ nhưng thường được áp dụng cho sự sa ngã của Satan), và đặc biệt là với lời tường thuật trong Khải Huyền 12:7-9 về sự chiến tranh trên trời. Tuy nhiên, Kinh Thánh không ghi lại chi tiết về việc các thiên sứ được lệnh thờ phượng Adam.

3. Cái Chết, Sự An Táng và Lời Hứa Cứu Chuộc: Sách miêu tả cảm động về cái chết của Adam và Eve, lời tiên tri về sự phán xét bằng nước và lửa (Đại Hồng Thủy và Sự Phán Xét Cuối Cùng), và đặc biệt là lời hứa về sự sống lại trong ngày sau rốt. Nó cũng kể về việc thiên sứ Mi-chen dạy Sết về nghi thức an táng, và hứa rằng xác của Adam sẽ được cất giữ cho đến ngày phục sinh.

Một chi tiết thần học quan trọng xuất hiện: Trong giờ phút lâm chung, Adam nói với các con rằng Đức Chúa Trời sẽ đến "trong thân xác của loài người" và "bởi máu Ngài sẽ ban sự thanh sạch và sự cứu rỗi cho chúng ta." Dù đây là một tuyên bố Christology (giáo lý về Đấng Christ) rõ ràng, nó là sản phẩm của tư tưởng thần học Do Thái giáo hậu kỳ hoặc Cơ Đốc giáo sơ khai, chứ không phải là lời gốc từ thời Adam.

1. Không Phải Là Lời Đức Chúa Trời Linh Cảm: Lập trường Tin Lành, dựa trên nguyên tắc Sola Scriptura (Chỉ Kinh Thánh), xác quyết rằng các sách này **không thuộc về quy điển (canon)** và **không có thẩm quyền linh cảm**. Chúng là tác phẩm của con người, phản ánh tư tưởng, thần học, và những thắc mắc của cộng đồng Do Thái giáo giữa hai Giao Ước. Chúng ta có thể nghiên cứu chúng như văn học lịch sử, nhưng tuyệt đối không đặt chúng ngang hàng hoặc dùng chúng để điều chỉnh/bổ sung cho chân lý trong Kinh Thánh.

2. Phản Ánh Bối Cảnh Tư Tưởng: Các sách này cho thấy người Do Thái thời kỳ đó rất quan tâm đến các câu hỏi như: Cuộc sống sau khi ra khỏi Ê-đen ra sao? Sự ăn năn thực hành thế nào? Nguồn gốc của sự gian ác và Satan là gì? Chúng cho thấy sự phát triển của các giáo lý về Satan, thiên sứ, sự sống lại, và Đấng Mê-si.

3. Cảnh Báo Về Sự Thêm Thắt: Các sách này là một minh họa sống động cho lời cảnh báo trong Khải Huyền 22:18-19: "Tôi ngỏ cho kẻ nào nghe lời tiên tri trong sách nầy: Nếu ai thêm vào sách tiên tri nầy điều gì, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai nạn đã ghi chép trong sách nầy. Và kẻ nào bớt điều gì trong những lời ở sách tiên tri nầy, thì Đức Chúa Trời sẽ cất lấy phần họ về cây sự sống và thành thánh, đã chép ra trong sách nầy." Mặc dù câu này trực tiếp nói về sách Khải Huyền, nguyên tắc về việc không thêm bớt Lời Chúa là rất rõ ràng (xem thêm Châm Ngôn 30:6).

1. Trân Quý Và Gắn Bó Với Kinh Thánh Đã Được Mặc Khải: Thay vì tò mò tìm kiếm những "mặc khải bí mật" ngoài Kinh Thánh, Cơ Đốc nhân được kêu gọi đào sâu vào Lời Chân Lý đã được ban cho chúng ta. Như Phao-lô khẳng định với các trưởng lão ở Ê-phê-sô: "Tôi chẳng trễ nải mà tỏ ra, giảng dạy cho anh em hết cả ý chỉ của Đức Chúa Trời... Vì tôi không trễ nải rao truyền mọi sự ích lợi cho anh em, chẳng giấu điều chi hết" (Công vụ 20:27, 20). Mọi điều chúng ta cần biết cho đức tin và sự nên thánh đều đã được mặc khải đầy đủ trong 66 sách của Kinh Thánh.

2. Tập Trung Vào Trọng Tâm Của Sứ Điệp: Câu chuyện trong Sáng Thế Ký tập trung vào hậu quả thảm khốc của tội lỗi, sự hứa ban Đấng Cứu Thế (Sáng Thế Ký 3:15), và sự cần thiết của sinh tế đổ huyết (Sáng Thế Ký 3:21). Đây là trọng tâm. Các chi tiết về đời sống tình cảm, sinh hoạt hằng ngày của Adam và Eve sau đó không phải là trọng tâm của sự mặc khải. Sự khôn ngoan của chúng ta là tập trung vào điều Đức Chúa Trời đã nhấn mạnh, không phải vào những gì Ngài im lặng.

3. Phân Biệt Giữa Truyền Thuyết Và Chân Lý: Trong thời đại thông tin, vô số "sách cổ", "bản thảo bí mật" được quảng cáo. Cơ Đốc nhân cần có tấm lòng giống như người Bê-rê, "ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11). Khi gặp bất kỳ tài liệu nào, câu hỏi đầu tiên phải là: "Điều này có hài hòa với toàn bộ sự dạy dỗ của Kinh Thánh không?"

4. Tìm Kiếm Sự Thông Công Thật Trong Đấng Christ: Các sách như "Sách của Adam và Eve" thường nặng về nghi lễ, khổ hạnh cá nhân. Nhưng Tin Lành tốt lành tập trung vào mối liên hệ cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự ăn năn thật dẫn chúng ta đến thập tự giá, không phải đến những dòng sông tự hành xác. Sự nên thánh của chúng ta được nuôi dưỡng bởi Thánh Linh và Lời Chúa, trong sự thông công với Hội Thánh.

"Sách của Adam và Eve" là một cửa sổ thú vị vào thế giới tư tưởng Do Thái giáo giữa hai Giao Ước, nhưng chúng không phải là Lời của Đức Chúa Trời. Chúng nhắc nhở chúng ta về bản tính con người luôn tò mò muốn lấp đầy những khoảng trống trong câu chuyện thánh, và đôi khi điều đó dẫn đến việc thêm thắt những truyền thuyết có vẻ thu hút nhưng thiếu thẩm quyền linh cảm.

Lời mời gọi dành cho mỗi chúng ta là hãy trở về với câu chuyện đơn sơ, đầy uy quyền và đủ mạnh mẽ để biến đổi đời sống trong Sáng Thế Ký. Tại đó, chúng ta thấy tội lỗi thực sự nghiêm trọng thế nào, ân điển của Đức Chúa Trời thực sự lớn lao thế nào qua lời hứa ban "dòng dõi người nữ" sẽ đạp nát đầu con rắn. Dòng dõi ấy chính là Chúa Giê-xu Christ, Ngôi Lời đã trở nên xác thịt (Giăng 1:14), là A-đam sau rốt (1 Cô-rinh-tô 15:45) đã đến để phục hồi mọi sự mà A-đam thứ nhất đã đánh mất. Hãy để sự hiểu biết và áp dụng của chúng ta về câu chuyện đầu tiên luôn dẫn chúng ta đến với Đấng Christ, trung tâm của mọi sự mặc khải và là hy vọng duy nhất cho nhân loại đã sa ngã.