Giăng 3:5 Và Câu Hỏi Về Sự Cần Thiết Của Báp-têm Cho Sự Cứu Chuộc
Trong lịch sử giải kinh và thần học Cơ Đốc, ít có câu Kinh Thánh nào lại được tranh luận sôi nổi như Giăng 3:5: "Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng nhờ nước và Thánh Linh mà sanh, thì không được vào nước Đức Chúa Trời." Câu nói này của Chúa Giê-xu trong cuộc đàm đạo với Ni-cô-đem thường được đưa ra như một bằng chứng cho thấy báp-têm bằng nước (hay "phép báp-têm") là một điều kiện bắt buộc, một phương tiện cần thiết để nhận được sự cứu rỗi. Tuy nhiên, là những tín hữu Tin Lành, chúng ta phải giải nghĩa Kinh Thánh dựa trên Kinh Thánh (Scriptura Scripturae interpres), đặt mỗi phân đoạn trong bối cảnh văn mạch, lịch sử và toàn bộ sự dạy dỗ của Lời Chúa. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu phân tích Giăng 3:5, khám phá ý nghĩa của "nước và Thánh Linh", và đối chiếu với giáo lý xuyên suốt Kinh Thánh về ân điển, đức tin và sự cứu rỗi.
Để hiểu đúng Giăng 3:5, trước hết phải đặt nó vào đúng khung cảnh. Ni-cô-đem là một người Pha-ri-si, một quan trưởng của dân Do Thái (Giăng 3:1). Ông đến với Chúa Giê-xu vào ban đêm, thể hiện sự tò mò, kính trọng nhưng cũng có phần dè dặt. Ông công nhận Chúa Giê-xu là một "đấng giáo sư từ Đức Chúa Trời đến" dựa trên các dấu kỳ phép lạ (câu 2). Câu trả lời của Chúa Giê-xu dường như đi thẳng vào trọng tâm vấn đề thuộc linh của ông, vượt qua sự hiểu biết thuần túy tôn giáo bề ngoài: "Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, nếu một người chẳng sanh lại, thì không thể thấy được nước Đức Chúa Trời." (Giăng 3:3).
Ni-cô-đem, với tư duy vật chất và nghi lễ của một người Pha-ri-si, đã hiểu sai ý Chúa: "Người đã già thì sanh lại làm sao được? Có thể nào trở vào lòng mẹ và sanh lần thứ hai sao?" (câu 4). Chính sự hiểu lầm này dẫn đến lời giải thích sâu hơn của Chúa Giê-xu trong câu 5. Chúa không nhắc lại y nguyên khái niệm "sanh lại" (tiếng Hy Lạp: gennēthē anōthen), mà mở rộng nó thành "nhờ nước và Thánh Linh mà sanh". Điều này cho thấy Ngài đang giải thích và làm sáng tỏ ý nghĩa thực sự của việc "sanh lại/sanh từ trên cao" mà Ngài vừa đề cập.
Đây là điểm then chốt của sự tranh luận. Phải chăng "nước" ở đây ám chỉ trực tiếp đến nghi thức báp-têm bằng nước? Để trả lời, chúng ta cần xem xét cách sử dụng từ "nước" (Hy Lạp: hydōr) trong chính sách Giăng.
- Giăng 4:10-14: Chúa Giê-xu nói với người đàn bà Sa-ma-ri về "nước sống" (hydōr zōn), tức là chính Ngài và sự sống đời đời mà Ngài ban cho. Ở đây, "nước" mang tính biểu tượng cho sự sống thuộc linh, ân điển cứu chuộc.
- Giăng 7:37-39: Chúa Giê-xu đứng kêu lên rằng: "Nếu người nào khát, hãy đến cùng ta mà uống. Kẻ nào tin ta thì sông nước hằng sống sẽ chảy từ trong lòng mình, y như Kinh Thánh đã chép vậy." Tác giả sau đó giải thích: "Ngài phải điều đó chỉ về Đức Thánh Linh mà người nào tin Ngài sẽ nhận lấy..." (câu 39). Một lần nữa, "nước" gắn liền với Đức Thánh Linh và sự sống được ban cho qua đức tin.
Trong Cựu Ước, nước cũng thường được dùng làm biểu tượng cho sự thanh tẩy thuộc linh và sự ban phước của Đức Chúa Trời (Ê-xê-chi-ên 36:25; Ê-sai 44:3). Khi đối chiếu toàn bộ văn mạch của Giăng 3, câu trả lời của Chúa Giê-xu ở câu 5-8 tập trung vào sự tương phản giữa sanh ra bởi xác thịt và sanh ra bởi Thánh Linh. "Xác thịt sanh ra xác thịt, Thánh Linh sanh ra thần linh." (câu 6). Vậy, "nước và Thánh Linh" có thể là một cách nói diễn tả một thực tại duy nhất: sự tẩy sạch và đổi mới bởi Thánh Linh. Đây là một lối nói song đôi (hendiadys) phổ biến trong tiếng Hy Lạp và Hê-bơ-rơ, dùng hai từ để diễn đạt một ý niệm phức tạp. Cụm từ này có thể được hiểu là "sanh bởi nước, tức là bởi Thánh Linh" hay "sanh bởi nước-Thánh-Linh" – tức là sự tái sinh, sự đổi mới hoàn toàn do công việc thanh tẩy và ban sự sống của Đức Thánh Linh.
Chính Đức Thánh Linh mới là Đấng làm nên sự tái sinh (Tít 3:5), còn báp-têm bằng nước là dấu hiệu bề ngoài, nghi lễ biểu trưng cho thực tại thuộc linh bên trong đó.
Một nguyên tắc giải kinh quan trọng là "Kinh Thánh giải nghĩa Kinh Thánh". Chúng ta không thể xây dựng một giáo lý quan trọng như sự cứu rỗi chỉ dựa trên một câu có thể hiểu theo nhiều cách. Hãy xem xét những lời dạy rõ ràng khác về phương cách nhận được sự cứu rỗi:
- Ân Điển Bởi Đức Tin – Ê-phê-sô 2:8-9: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." Nếu báp-têm là một việc làm cần thiết để được cứu, thì nó sẽ mâu thuẫn trực tiếp với nguyên tắc căn bản này. Sự cứu rỗi là sự ban cho nhưng không của Đức Chúa Trời, được tiếp nhận bởi đức tin, chứ không phải do công đức của bất kỳ nghi lễ nào.
- Đức Tin Nơi Chúa Giê-xu – Giăng 3:16, 18, 36: Ngay trong chính chương 3, Chúa Giê-xu đưa ra công thức rõ ràng: "Hễ ai tin Con ấy thì được sự sống đời đời" (câu 15, 16); "Ai tin Con thì không bị đoán xét đâu" (câu 18); "Ai tin Con thì được sự sống đời đời" (câu 36). Không có điều kiện nào về báp-têm được thêm vào ở đây.
- Lời Chứng Của Sứ Đồ Phao-lô – 1 Cô-rinh-tô 1:17: Chính Phao-lô, người được Chúa giao phó chức vụ rao giảng Tin Lành, đã nói: "Vả, Đấng Christ đã sai tôi, chẳng phải để làm phép báp-têm đâu, nhưng để rao truyền Tin Lành... hầu cho thập tự giá của Đấng Christ khỏi bị trống hư." Đối với ông, trọng tâm là Tin Lành về thập tự giá, chứ không phải nghi thức báp-têm. Nếu báp-têm là cần thiết cho sự cứu rỗi, thì ông đã không nói như vậy.
- Trường Hợp Người Trộm Trên Thập Tự Giá – Lu-ca 23:39-43: Đây là bằng chứng hùng hồn nhất. Người trộm trên thập tự giá tin nhận Chúa Giê-xu và ngay lập tức được Ngài hứa: "Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi." Người này không hề có cơ hội chịu báp-têm bằng nước, nhưng nhờ đức tin, anh ta được cứu ngay lập tức.
Phủ nhận báp-têm như một điều kiện cứu rỗi không có nghĩa là hạ thấp tầm quan trọng của nó. Kinh Thánh dạy rõ báp-têm là một mạng lệnh của Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 28:19), là bước đi đầu tiên của sự vâng phục và làm chứng công khai cho đức tin. Nó là một dấu hiệu bề ngoài (signum externum) của ân điển bề trong (res interna). Cụ thể:
- Là Hình Bóng Của Sự Chết Và Sống Lại Với Đấng Christ (Rô-ma 6:3-5): Báp-têm bằng nước biểu trưng cho việc chúng ta được đồng chôn với Đấng Christ trong sự chết Ngài (chìm xuống nước) và đồng sống lại với Ngài trong sự sống mới (lên khỏi nước). Nó là một nghi lễ công bố và minh họa cho thực tại thuộc linh đã xảy ra.
- Là Lời Xưng Nhận Công Khai Đức Tin Cá Nhân: Nó là hành động "kêu cầu danh Chúa" (Công vụ 22:16) và tuyên xưng Chúa Giê-xu là Chúa trước mặt Hội Thánh và thế gian.
- Là Dấu Hiệu Của Giao Ước Mới: Như cắt bì là dấu hiệu của giao ước cũ, thì báp-têm là dấu hiệu của giao ước mới trong huyết Đấng Christ (Cô-lô-se 2:11-12).
Tuy nhiên, cần phân biệt rõ: Báp-têm không tạo ra sự tái sinh hay sự tha tội; nó công bố và đóng ấn cho sự thật đó dựa trên đức tin nơi Tin Lành. Sức mạnh nằm ở Tin Lành và công việc của Đức Thánh Linh, chứ không phải ở nước hay hành động rửa (1 Phi-e-rơ 3:21 nhấn mạnh: "phép báp-têm... kêu xin Đức Chúa Trời bởi lương tâm trong sáng, để được cứu" – sự cứu rỗi là bởi sự kêu xin Đức Chúa Trời qua sự phục sinh của Chúa Giê-xu, chứ không phải bởi việc tẩy rửa xác thịt).
Việc hiểu đúng về Giăng 3:5 và mối quan hệ giữa báp-têm với sự cứu rỗi có những ứng dụng thiết thực:
- An Nghỉ Nơi Sự Đảm Bảo Cứu Rỗi: Sự cứu rỗi của chúng ta được đặt nền tảng vững chắc trên công tác hoàn tất của Chúa Giê-xu trên thập tự giá và sự sống lại của Ngài, được tiếp nhận bởi đức tin. Điều này cho chúng ta sự bình an và đảm bảo, vì nó không phụ thuộc vào sự hoàn hảo của một nghi lễ chúng ta đã nhận, hay sự chủ quan của người làm lễ, mà phụ thuộc vào sự thành tín của Đức Chúa Trời.
- Sống Với Lòng Biết Ơn Và Vâng Phục: Khi hiểu rằng báp-têm là một mạng lệnh để vâng theo sau khi đã tin, chúng ta đến với báp-têm bằng lòng biết ơn và mong muốn vâng lời Chúa, chứ không phải bằng sự lo lắng rằng nếu không làm thì sẽ bị hư mất. Đó là niềm vui của người con được làm chứng cho ân điển mình đã lãnh nhận.
- Tập Trung Rao Giảng Tin Lành Trọn Vẹn: Trong công tác truyền giáo, trọng tâm của chúng ta phải là rao giảng Tin Lành về Chúa Giê-xu Christ chịu chết vì tội chúng ta và sống lại, và kêu gọi mọi người ăn năn, tin nhận. Sau đó, chúng ta dạy họ vâng theo mạng lệnh báp-têm (Công vụ 2:38-41, 8:35-38). Thứ tự này rất quan trọng: Đức tin chân thật dẫn đến báp-têm, chứ không phải báp-têm tạo ra đức tin cứu rỗi.
- Tránh Rơi Vào Chủ Nghĩa Duy Lễ Nghi: Hiểu biết này giúp chúng ta tránh nguy cơ đặt niềm tin vào các nghi thức bên ngoài thay vì vào mối quan hệ cá nhân với Chúa Giê-xu Christ. Đức tin sống động thể hiện qua cả đời sống được biến đổi, chứ không chỉ qua một nghi lễ.
Tóm lại, lời giải thích phù hợp nhất với toàn bộ Kinh Thánh về Giăng 3:5 là: Chúa Giê-xu đang dạy Ni-cô-đem về sự cần thiết tuyệt đối của sự tái sinh – một sự đổi mới hoàn toàn từ bên trong bởi công việc thanh tẩy (biểu tượng bằng nước) và ban sự sống của Đức Thánh Linh. Cụm từ "nước và Thánh Linh" là một khái niệm thống nhất mô tả về sự tái sinh thuộc linh. Trong khi báp-têm bằng nước là mạng lệnh quan trọng và là dấu hiệu bề ngoài của đức tin, Kinh Thánh rõ ràng dạy rằng sự cứu rỗi được nhận bởi ân điển thông qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9; Rô-ma 10:9-10). Người tin nhận được cứu ngay giây phút họ tin, và báp-têm là bước công khai hóa, làm chứng và vâng lời tiếp theo.
Ước mong mỗi chúng ta, giống như Ni-cô-đem, không dừng lại ở sự hiểu biết tôn giáo bề ngoài, mà kinh nghiệm thực sự sự đổi mới quyền năng của Đức Thánh Linh. Hãy giữ vững lẽ thật về ân điển nhưng không, sống với lòng biết ơn sâu xa, và sẵn lòng vâng theo mọi mạng lệnh của Chúa, trong đó có báp-têm, như một đáp ứng tình yêu đối với Đấng đã cứu chúng ta cách trọn vẹn.