Nếu Kinh Thánh dạy về bình đẳng giới, tại sao bất bình đẳng giới luôn là chuẩn mực?

Chủ đề bình đẳng giới luôn là một điểm nóng trong các cuộc thảo luận thần học và xã hội. Nhiều người chỉ vào các thực hành trong lịch sử Hội Thánh và một số phân đoạn Kinh Thánh để cho rằng Cơ Đốc giáo, tự bản chất, đã thiết lập và duy trì sự bất bình đẳng giới. Tuy nhiên, một cuộc nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện về Kinh Thánh—từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền—lại vẽ nên một bức tranh phức tạp và đầy sắc thái hơn. Bài viết này sẽ đi sâu khám phá hai câu hỏi then chốt: Kinh Thánh thực sự dạy gì về giá trị và vai trò của nam và nữ? Và tại sao sự bất bình đẳng lại trở thành chuẩn mực phổ biến, bất chấp những lời dạy căn bản đó?

Ngay từ những trang đầu tiên của Lời Đức Chúa Trời, chúng ta tìm thấy nền tảng không thể chối cãi cho sự bình đẳng về giá trị và nhân phẩm giữa nam và nữ.

1. Hình Ảnh Đức Chúa Trời và Sự Ủy Nhiệm (Sáng Thế Ký 1:26-28):
"Đức Chúa Trời phán rằng: Chúng ta hãy làm nên loài người như hình ta và theo tượng ta... Ấy vậy, Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ. Đức Chúa Trời ban phước cho loài người và phán rằng: Hãy sanh sản, thêm nhiều, làm cho đầy dẫy đất; hãy làm cho đất phục tùng, hãy quản trị...". Phân đoạn then chốt này thiết lập nhiều chân lý quan trọng:

• Cả hai đều mang Hình Ảnh Đức Chúa Trời (Imago Dei): Cả nam lẫn nữ đều được tạo dựng giống như hình và tượng của Đức Chúa Trời. Điều này không phân biệt, không cấp bậc. Phẩm giá, giá trị và khả năng đại diện cho Đức Chúa Trời trên đất được ban cho cả hai giới một cách bình đẳng.
• Cả hai cùng nhận Lời Ủy Nhiệm (Creation Mandate): Mệnh lệnh "hãy sanh sản, thêm nhiều", "làm cho đất phục tùng" và "quản trị" được ban cho cả "loài người" (được định nghĩa ngay trước đó là "người nam cùng người nữ"). Sự cai quản công trình sáng tạo là trách nhiệm chung.

2. Sự Bổ Túc và Hiệp Một (Sáng Thế Ký 2:18-24):
"Giê-hô-va Đức Chúa Trời phán rằng: Loài người ở một mình thì không tốt; ta sẽ làm nên một kẻ giúp đỡ giống như nó... Ngài khiến A-đam ngủ mê... lấy một xương sường của người, rồi lấp thịt thế vào. Giê-hô-va Đức Chúa Trời dùng xương sường đã lấy nơi A-đam làm nên một người nữ, đưa đến cùng A-đam... nên một thịt." Từ ngữ "kẻ giúp đỡ" (tiếng Hê-bơ-rơ: ezer kenegdo) không hề hàm ý thấp kém hay phụ thuộc. Từ ezer thường được dùng để chỉ Đức Chúa Trời như "Đấng giúp đỡ" của dân Y-sơ-ra-ên (Thi-thiên 33:20, 115:9-11), mang sắc thái của một sự trợ giúp mạnh mẽ, một đồng minh. Cụm từ kenegdo có thể được hiểu là "tương xứng với", "đối diện với", hay "bổ sung cho". Người nữ được tạo dựng không phải từ chân hay đầu, mà từ xương sườn—gần trái tim, để được yêu thương; ngang hàng, để được bảo vệ; và dưới cánh tay, để được nâng đỡ. Họ là những thực thể bình đẳng, bổ sung cho nhau trong một mối hiệp nhất ("một thịt").

3. Sự Bình Đẳng Tuyệt Đối Trong Sự Cứu Rỗi và Địa Vị Mới (Ga-la-ti 3:28):
"Tại đây không còn chia ra người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đờn ông hoặc đờn bà; vì trong Đức Chúa Jêsus Christ, anh em thảy đều làm một." Đây là câu Kinh Thánh nền tảng của Tân Ước. Trong lãnh vực cứu rỗi, ân điển, địa vị làm con cái Đức Chúa Trời và phước lành thuộc linh, không có sự phân biệt nào giữa nam và nữ. Tất cả đều được cứu bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Công vụ 2:17-18), đều nhận lãnh Đức Thánh Linh (Giô-ên 2:28-29), và đều là những thầy tế lễ nhà vua (1 Phi-e-rơ 2:9).

Nếu Kinh Thánh thiết lập sự bình đẳng căn bản, thì tại sao chúng ta lại thấy sự bất bình đẳng giới tràn lan trong lịch sử, kể cả trong các cộng đồng tin kính? Câu trả lời nằm ở Sáng Thế Ký chương 3.

1. Lời Tiên Tri Về Hậu Quả Tội Lỗi (Sáng Thế Ký 3:16):
"Ngài phán cùng người nữ rằng: Ta sẽ thêm điều cực khổ bội phần trong cơn thai nghén; ngươi sẽ chịu đau đớn khi sanh con; sự dục vọng ngươi phải xu hướng về chồng, và chồng sẽ cai trị ngươi." Đây là một phân đoạn then chốt. Lời phán "chồng sẽ cai trị (*mashal* trong tiếng Hê-bơ-rơ) vợ" KHÔNG PHẢI là một mệnh lệnh hay một kế hoạch nguyên thủy. Đó là một lời tiên tri mô tả về hậu quả tàn phá của tội lỗi sẽ xâm nhập vào mối quan hệ vợ chồng vốn bình đẳng và hiệp một. Sự "cai trị" (thường mang tính độc đoán, áp bức) của người nam và sự "xu hướng" (có thể hiểu là sự thèm muốn kiểm soát hoặc lệ thuộc không lành mạnh) của người nữ là những sự biến dạng của tội lỗi, không phải ý muốn tốt lành của Đức Chúa Trời. Nó mô tả hiện trạng của một thế gian sa ngã, nơi các mối quan hệ trở nên vỡ vụn, quyền lực bị lạm dụng, và sự bổ sung hài hòa bị thay thế bằng sự tranh giành và thống trị.

2. Sự Bất Bình Đẳng Trong Lịch Sử Cựu Ước: Phần lớn Cựu Ước ghi lại lịch sử của một nền văn hóa phương Đông cổ đại, nơi chế độ phụ hệ (patriarchy) là chuẩn mực xã hội. Luật pháp Môi-se (như trong sách Phục Truyền) không tạo ra chế độ phụ hệ, nhưng trong một số trường hợp, Ngài quy định và hạn chế nó để bảo vệ những người dễ bị tổn thương (như luật về ly dị, kẻ tù tội góa bụa). Điều quan trọng là, ngay trong bối cảnh đó, Đức Chúa Trời vẫn thường xuyên sử dụng phụ nữ theo những cách phi thường và có quyền lãnh đạo: Mịch-am (nhà tiên tri, Xuất Ê-díp-tô 15:20), Đê-bô-ra (lãnh tụ, quan xét, và nhà tiên tri, Các Quan Xét 4-5), Hul-đa (nhà tiên tri được vua tham vấn, 2 Các Vua 22:14), và Ê-xơ-tê (vị cứu tinh của dân tộc).

Chúa Giê-xu Christ và các sứ đồ đã bắt đầu một cuộc cách mạng phục hồi các mối quan hệ về trạng thái nguyên thủy của chúng.

1. Chúa Giê-xu và Thái Độ Cách Mạng: Chúa Giê-xu đối xử với phụ nữ một cách trái với văn hóa thời đó: Ngài trò chuyện công khai với người đàn bà Sa-ma-ri (Giăng 4), bênh vực người đàn bà bị bắt phạm tội ngoại tình (Giăng 8:1-11), cho phép phụ nữ đi theo và phục vụ Ngài (Lu-ca 8:1-3), dạy dỗ Ma-ri ở vị trí của một môn đồ (Lu-ca 10:38-42), và chọn phụ nữ làm những nhân chứng đầu tiên cho sự phục sinh của Ngài—một vinh dự lớn lao trong bối cảnh mà lời chứng của phụ nữ không có giá trị pháp lý (Ma-thi-ơ 28:1-10).

2. Những Lời Dạy của Phao-lô: Trật tự Yêu Thương, Không Phải Thứ Bậc Giá Trị: Các thư tín của Phao-lô thường bị trích dẫn để biện minh cho sự bất bình đẳng. Tuy nhiên, việc giải kinh cẩn thận trong toàn bộ ngữ cảnh là rất quan trọng.

• Ê-phê-sô 5:21-33: Mệnh lệnh nền tảng là "kính sợ Đấng Christ mà vâng phục nhau" (câu 21). Trong mối quan hệ vợ chồng, người vợ được kêu gọi "vâng phục" (*hupotasso* - từ này trong tiếng Hy Lạp thường mang nghĩa tự nguyện quy phục, sắp xếp dưới, trong bối cảnh trật tự) chồng mình "như vâng phục Chúa". Nhưng trách nhiệm của người chồng còn lớn hơn và khó hơn nhiều: "Hỡi người làm chồng, hãy yêu vợ mình, như Đấng Christ đã yêu Hội thánh, phó chính mình Ngài vì Hội thánh" (câu 25). Đây không phải là sự thống trị, mà là sự hy sinh, phục vụ, nâng đỡ đến nỗi chết vì người mình yêu. Mô hình là Chúa Christ và Hội Thánh, một mối quan hệ của tình yêu hy sinh và sự quy phục tự nguyện.
• 1 Ti-mô-thê 2:11-15: Phân đoạn gây tranh cãi về việc phụ nữ "không được dạy dỗ, cũng không được cai quản trên đàn ông". Cần hiểu bối cảnh: Hội Thánh tại Ê-phê-sô đang đối mặt với giáo lý sai lầm (1 Ti-mô-thê 1:3-7), có thể liên quan đến những phụ nữ chưa được dạy dỗ (câu 11) đang lan truyền các giáo lý đó (2 Ti-mô-thê 3:6-7). Sự "cai quản" (*authentein* - một từ Hy Lạp hiếm gặp, mang sắc thái thống trị độc đoán) bị cấm. Ngay cả ở đây, nguyên tắc "vì A-đam được dựng nên trước, rồi mới tới Ê-va" thường bị hiểu theo hướng thứ bậc, nhưng cũng có thể nhấn mạnh đến trách nhiệm nguyên thủy (A-đam, người có mặt và nghe mệnh lệnh trực tiếp, đã phạm tội một cách có ý thức - Rô-ma 5:12). Quan trọng hơn, câu 15 kết thúc với lời hứa về sự cứu rỗi/sự gìn giữ qua chức năng sinh đẻ—một lời nhắc nhở về giá trị và vai trò độc đáo của người nữ.
• Các Phụ Nữ Hầu Việc Chúa: Phao-lô làm việc và công nhận nhiều phụ nữ như những đồng lao: Bê-rít-sin và A-qui-la (vợ chồng thợ may trại, Công vụ 18:26), Phê-bê (chấp sự và người bảo trợ của Hội Thánh, Rô-ma 16:1-2), bà Ma-ry, Tru-phene, Tru-phô-sa, Bẹc-si (những người "có khó nhọc trong Chúa", Rô-ma 16:6,12), Ê-vô-đi và Sin-ty-cơ ("cùng đánh trận với tôi trong đạo Tin Lành", Phi-líp 4:2-3), và Giu-ni ("có danh vọng giữa các sứ đồ", Rô-ma 16:7).

Có ba lý do chính giải thích cho khoảng cách giữa giáo lý Kinh Thánh và thực tế lịch sử:

1. Sự Chi Phối Của Văn Hóa Sa Ngã: Hậu quả của tội lỗi được mô tả trong Sáng Thế Ký 3:16 đã trở thành "bình thường mới" cho nhân loại. Các nền văn hóa trên khắp thế giới, không riêng gì Do Thái hay Cơ Đốc, đều phát triển các cấu trúc phụ hệ, thường củng cố và hợp pháp hóa sự thống trị của nam giới. Hội Thánh nhiều khi không phân biệt được giữa văn hóa địa phương (có thể mang tính phụ hệ) và chân lý phổ quát của Phúc Âm (bình đẳng trong giá trị).

2. Sự Giải Kinh Thiếu Cân Bằng: Nhiều người đã tập trung vào một vài phân đoạn khó (như 1 Ti-mô-thê 2) mà tách chúng khỏi toàn bộ mạch văn và sứ điệp của Kinh Thánh. Họ đề cao những lời mô tả về hậu quả tội lỗi (Sáng Thế Ký 3) lên thành mệnh lệnh đạo đức, và xem nhẹ những nguyên tắc phục hồi của Chúa Christ (Ga-la-ti 3:28).

3. Sự Lạm Dụng Quyền Lực: Tội lỗi khiến con người khao khát quyền lực và kiểm soát. Sự giải thích Kinh Thánh theo hướng tôn quyền nam giới đã trở thành công cụ để hợp pháp hóa sự lạm dụng, đàn áp và tước đoạt tiếng nói của phụ nữ, đi ngược lại tinh thần phục vụ và hy sinh của Chúa Christ.

1. Trong Hôn Nhân Gia Đình:

• Mô Hình Ê-phê-sô 5: Vợ chồng hãy tập trung vào tinh thần của phân đoạn này: sự vâng phục lẫn nhau (câu 21) và tình yêu hy sinh (câu 25). Người chồng được kêu gọi lãnh đạo bằng cách phục vụ, lắng nghe, tôn trọng, và hy sinh vì vợ con. Người vợ được kêu gọi tôn trọng và hỗ trợ sự lãnh đạo đó trong tinh thần tự nguyện. Quyết định nên là kết quả của sự thảo luận, cầu nguyện chung, và tìm kiếm ý muốn Chúa, không phải sự độc đoán của một bên.
• Công Nhận Ơn Ban và Sự Bổ Sung: Mỗi người—nam hay nữ—đều có những ơn ban, tài năng và sự khôn ngoan khác nhau từ Đức Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 12:7-11). Hãy để những ơn ban đó được sử dụng tự do để gây dựng gia đình, thay vì bị giới hạn bởi các khuôn mẫu giới tính cứng nhắc.

2. Trong Hội Thánh:

• Xác Nhận Giá Trị và Ơn Gọi: Hội Thánh cần tích cực xác nhận rằng cả nam lẫn nữ đều mang hình ảnh Đức Chúa Trời và đều có giá trị ngang nhau trong mắt Ngài. Cần tạo cơ hội cho phụ nữ phục vụ theo các ơn ban của họ—dạy dỗ trẻ em, thanh niên, phụ nữ; tham gia ban âm nhạc, chăm sóc mục vụ, quản trị, và trong nhiều hệ phái, cả chức vụ giảng dạy và lãnh đạo chính thức.
• Giải Kinh Trung Thực và Cân Bằng: Hội Thánh cần dạy dỗ toàn bộ Khuôn Mẫu Kinh Thánh—từ sự bình đẳng trong sáng tạo và cứu chuộc, đến các nguyên tắc về trật tự và sự bổ sung trong các mối quan hệ. Cần nghiên cứu các phân đoạn khó trong bối cảnh văn hóa và thần học đúng đắn.

3. Trong Xã Hội:

• Lên Tiếng Chống Lại Bất Công: Cơ Đốc nhân được kêu gọi bênh vực công lý và bảo vệ người bị áp bức (Mi-chê 6:8). Điều này bao gồm việc lên tiếng chống lại nạn bạo hành gia đình, buôn bán người, chênh lệch lương bổng, và mọi hình thức phân biệt đối xử dựa trên giới tính.
• Sống Như Tác Nhân Phục Hồi: Mỗi chúng ta, trong cách đối xử với người khác giới—tại nơi làm việc, trường học, cộng đồng—hãy thể hiện sự tôn trọng, bình đẳng về nhân phẩm, và tinh thần hỗ trợ lẫn nhau, phản chiếu tinh thần của Chúa Giê-xu và nguyên tắc Ga-la-ti 3:28.

Kinh Thánh, khi được nghiên cứu một cách toàn diện và trung thực, không hề thiết lập sự bất bình đẳng về giá trị hay nhân phẩm giữa nam và nữ. Trái lại, nó thiết lập nền tảng vững chắc cho sự bình đẳng đó ngay từ thuở sáng tạo và xác nhận lại trong sự cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ. Sự bất bình đẳng giới lan tróng trong lịch sử và thậm chí trong lịch sử Hội Thánh là một bi kịch—kết quả của tội lỗi, sự chi phối của văn hóa sa ngã, và sự giải kinh thiếu sót. Nó đại diện cho sự xa rời khỏi kế hoạch nguyên thủy của Đức Chúa Trời.

Sứ mạng của Hội Thánh ngày nay không phải là bảo tồn "chuẩn mực" bất bình đẳng đó, mà là trở thành một cộng đồng tiên tri, nơi các mối quan hệ được phục hồi theo khuôn mẫu của Chúa Giê-xu Christ. Đó là nơi nam và nữ, được đầy dẫy Đức Thánh Linh, cùng nhau phục vụ, bổ sung cho nhau trong tình yêu thương và sự tôn trọng, để qua đó, thế gian có thể thấy được ánh sáng của Phúc Âm—một Phúc Âm giải phóng, phục hồi và tôn vinh phẩm giá cho mọi người, bất kể giới tính. Hãy để chúng ta sống và hành động như những người thực sự tin rằng "trong Đấng Christ... không còn đờn ông hoặc đờn bà... vì anh em thảy đều làm một."