Israelology: Thần Học Về Dân Y-sơ-ra-ên
Trong bức tranh toàn cảnh của thần học kinh thánh, có một lĩnh vực chuyên biệt và quan trọng thường bị lãng quên hoặc hiểu sai bởi nhiều tín hữu ngày nay: đó là Israelology (Thần học về Y-sơ-ra-ên). Đây không chỉ là việc nghiên cứu lịch sử hay văn hóa của một dân tộc, mà là sự khám phá sâu sắc kế hoạch, lời hứa, và mục đích đời đời của Đức Chúa Trời dành cho dân Y-sơ-ra-ên trong mối tương quan với Hội Thánh và toàn thể nhân loại. Bài viết này sẽ đi vào nghiên cứu chuyên sâu về định nghĩa, nền tảng Kinh Thánh, và ý nghĩa thiêng liêng của Israelology đối với đời sống Cơ Đốc nhân.
I. Định Nghĩa Và Phạm Vi Của Israelology
Israelology có thể được định nghĩa là ngành nghiên cứu thần học tập trung vào dân tộc Y-sơ-ra-ên theo xác thịt – dòng dõi của Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp – dưới góc nhìn của các mặc khải trong Kinh Thánh. Nó khảo sát vai trò độc nhất, các giao ước, các lời tiên tri, và tương lai của dân tộc này trong chương trình cứu rỗi của Đức Chúa Trời.
Thuật ngữ này phân biệt với Cứu Thế Học (Christology - nghiên cứu về Đấng Christ) và Giáo Hội Học (Ecclesiology - nghiên cứu về Hội Thánh), nhưng có liên hệ mật thiết với cả hai. Một số trường phái thần học, đặc biệt là "Thần Học Thay Thế" (Replacement Theology), cho rằng Hội Thánh đã thay thế hoàn toàn Israel trong các lời hứa của Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, Israelology dựa trên sự giải kinh trực tiếp và theo ngữ cảnh thường dẫn đến quan điểm rằng Đức Chúa Trời vẫn có một kế hoạch riêng biệt và tương lai cho dân tộc Y-sơ-ra-ên.
II. Nền Tảng Kinh Thánh: Các Giao Ước Vĩnh Cửu
Nghiên cứu Israelology phải bắt đầu từ những giao ước nền tảng mà Đức Chúa Trời đã lập một chiều và vô điều kiện với các tổ phụ Y-sơ-ra-ên.
1. Giao Ước Với Áp-ra-ham (Sáng Thế Ký 12:1-3; 15:1-21; 17:1-14):
Đức Giê-hô-va phán với Áp-ram: "Ta sẽ làm cho ngươi nên một dân lớn; ta sẽ ban phước cho ngươi, cùng làm nổi danh ngươi, và ngươi sẽ thành một nguồn phước... Các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước" (Sáng 12:2-3). Giao ước này hứa về: (1) Dòng dõi đông đúc (từ chữ Hy Lạp sperma - dòng dõi), (2) Đất đai (từ sông Ê-díp-tô đến sông Ơ-phơ-rát), và (3) Phước hạnh thuộc linh cho muôn dân (được ứng nghiệm tối hậu trong Đấng Christ - Ga-la-ti 3:16). Đây là giao ước nền cho mọi lời hứa sau này.
2. Giao Ước Với Đa-vít (2 Sa-mu-ên 7:12-16):
Đức Chúa Trời hứa với Đa-vít: "Khi các ngày ngươi đã mãn, và ngươi ngủ với các tổ phụ ngươi, thì ta sẽ lập dòng giống ngươi kế vị ngươi, là dòng giống do ngươi sanh ra, và ta sẽ khiến cho nước nó bền vững... Ngôi nước ngươi sẽ vững bền đến đời đời" (2 Sam 7:12-13,16). Lời hứa về một dòng dõi vua chúa và vương quốc vĩnh cửu này trực chỉ đến Chúa Giê-xu Christ (Lu-ca 1:32-33), nhưng cũng hàm ý một sự phục hồi tương lai cho vương quốc Y-sơ-ra-ên dưới sự cai trị của Đấng Mê-si.
3. Giao Ước Mới Với Y-sơ-ra-ên (Giê-rê-mi 31:31-34):
Tiên tri Giê-rê-mi tuyên bố: "Đức Giê-hô-va phán: Này, những ngày đến, bấy giờ ta sẽ lập một giao ước mới với nhà Y-sơ-ra-ên và với nhà Giu-đa... Ta sẽ đặt luật pháp ta trong bụng chúng nó và chép vào lòng" (Giê 31:31,33). Giao ước này, thường được Tân Ước trích dẫn (Hê-bơ-rơ 8:8-12), rõ ràng được lập với "nhà Y-sơ-ra-ên và nhà Giu-đa", hứa ban sự tha thứ tội lỗi và mối tương giao cá nhân với Đức Chúa Trời. Trong Tân Ước, giao ước này được mở ra cho mọi người tin qua huyết của Chúa Giê-xu (Lu-ca 22:20), nhưng vẫn có một sự ứng nghiệm trọn vẹn và quốc gia cho Y-sơ-ra-ên trong tương lai.
III. Israel Và Hội Thánh: Sự Phân Biệt Trong Sự Hiệp Một
Một trong những chủ đề trung tâm của Israelology là mối quan hệ giữa Israel (Y-sơ-ra-ên theo xác thịt) và Hội Thánh (ekklesia - những người được gọi ra, gồm cả người Do Thái và Dân Ngoại tin Chúa). Sứ đồ Phao-lô, một người Do Thái và là Sứ đồ cho Dân Ngoại, đã làm sáng tỏ điều này trong thư Rô-ma, đặc biệt chương 9-11.
Phao-lô khẳng định: "Vì tôi không muốn, hỡi anh em, để anh em chẳng biết sự mầu nhiệm nầy, hầu cho anh em chẳng khoe mình khôn ngoan, rằng sự cứng lòng đã xảy ra cho một phần dân Y-sơ-ra-ên, cho đến chừng nào số dân ngoại nhập vào được đầy đủ; rồi cả dân Y-sơ-ra-en sẽ được cứu" (Rô-ma 11:25-26). Ở đây, từ Hy Lạp pas Israel (πᾶς Ἰσραήλ) - "cả dân Y-sơ-ra-ên" - thường được hiểu là sẽ có một sự cứu rỗi tập thể và quốc gia cho dân tộc này trong thời kỳ cuối cùng.
Hình ảnh "cây ô-liu" trong Rô-ma 11:17-24 là then chốt để hiểu mối quan hệ:
- Gốc ô-liu tốt: Là các tổ phụ và các lời hứa (Rô-ma 11:16, 28).
- Các nhánh ô-liu nguyên thủy bị chặt: Là những người Y-sơ-ra-ên vì cớ chẳng tin mà bị tạm thời loại ra (11:17,20).
- Các nhánh ô-liu rừng được tháp vào: Là các tín hữu Dân Ngoại được tiếp nhận bởi đức tin (11:17).
- Các nhánh bị chặt có thể được tháp lại: Ám chỉ khả năng người Y-sơ-ra-ên tin Chúa sẽ được phục hồi (11:23-24).
IV. Các Lời Tiên Tri Về Tương Lai Của Israel
Kinh Thánh đầy dẫy những lời tiên tri về sự phục hồi thể chất và thiêng liêng của dân Y-sơ-ra-ên. Sau sự tản lạc (Diaspora) vì cớ tội lỗi và sự chối bỏ Đấng Mê-si, sẽ có hai giai đoạn phục hồi:
1. Sự Phục Hồi Thể Chất/Quốc Gia: Điều này liên quan đến việc dân tộc trở về đất của tổ phụ. Ê-xê-chi-ên 37:1-14 mô tả sự phục sinh của các "xương khô" - một biểu tượng về sự hồi sinh quốc gia. Tiên tri phán: "Hỡi xương khô, hãy nghe lời Đức Giê-hô-va... nầy, ta sẽ khiến hơi thờ vào trong các ngươi, và các ngươi sẽ sống. Ta sẽ đặt gân vào trong các ngươi, và khiến thịt mọc trên các ngươi" (Ê-xê 37:4-6). Sự kiện năm 1948, khi Nhà nước Israel được tái lập, được nhiều nhà giải kinh xem như là sự ứng nghiệm bước đầu của những lời tiên tri này, một dấu chỉ về thời kỳ cuối cùng.
2. Sự Phục Hồi Thiêng Liêng/Cứu Rỗi: Đây là điểm then chốt của Israelology. Sau khi trở về đất, dân sự sẽ trải qua cơn đại nạn (Giê-rê-mi 30:7, hay "cơn hoạn nạn của Gia-cốp"), và cuối cùng sẽ nhận biết và tiếp nhận Đấng Mê-si của họ. Xa-cha-ri 12:10 tiên tri: "Ta sẽ đổ thần của ân điển và của sự nài xin ra trên nhà Đa-vít và dân cư Giê-ru-sa-lem; chúng nó sẽ nhìn xem ta là Đấng chúng nó đã đâm; và chúng nó sẽ thương khóc, như là thương khóc con trai một, sẽ ở trong sự cay đắng vì cớ con đầu lòng". Sự ăn nàn tập thể này sẽ dẫn đến sự cứu rỗi: "Cả dân Y-sơ-ra-ên sẽ được cứu" (Rô-ma 11:26).
V. Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân
Hiểu biết về Israelology không phải chỉ là kiến thức lý thuyết, mà phải biến đổi cách chúng ta sống và suy nghĩ. Dưới đây là một số ứng dụng thiết thực:
1. Có Cái Nhìn Cân Bằng Về Lịch Sử Cứu Rỗi: Hiểu vị trí của Israel giúp chúng ta tránh thái độ kiêu ngạo thuộc linh ("Hội Thánh đã thay thế tất cả"). Thay vào đó, chúng ta khiêm nhường nhận biết mình là "nhánh tháp vào", được hưởng ân điển bởi đức tin, và có lòng biết ơn với gốc ô-liu (Rô-ma 11:18-20).
2. Thúc Đẩy Tinh Thần Truyền Giáo Cho Người Do Thái: Nếu "sự cứng lòng đã xảy ra cho một phần dân Y-sơ-ra-ên" (Rô-ma 11:25), thì điều đó ngụ ý vẫn có những người Do Thái cá nhân có thể tiếp nhận Phúc Âm ngay bây giờ. Chúng ta được kêu gọi rao truyền Phúc Âm "cho người Giu-đa trước hết" (Rô-ma 1:16), với sự nhạy cảm và hiểu biết về bối cảnh văn hóa và tôn giáo của họ.
3. Cầu Nguyện Có Hiểu Biết Cho Israel Và Hòa Bình Giê-ru-sa-lem: Thi thiên 122:6 kêu gọi: "Hãy cầu hòa bình cho Giê-ru-sa-lem; Phàm kẻ nào yêu mến ngươi sẽ được thới thạnh". Lời cầu nguyện của chúng ta cho dân tộc Israel nên dựa trên sự hiểu biết Kinh Thánh: cầu xin sự bảo vệ, sự mở mắt thuộc linh, và sự hoàn thành các mục đích của Đức Chúa Trời cho họ, thay vì chỉ dựa trên động cơ chính trị.
4. Làm Sáng Danh Chúa Qua Thái Độ Yêu Thương: Lịch sử chứa đầy những hành động chống Do Thái nhân danh Chúa. Một sự hiểu biết đúng đắn về Israelology sẽ dẫn chúng ta đến tình yêu, sự tôn trọng, và lòng trắc ẩn đối với người Do Thái, nhận biết họ là "người anh em" theo nghĩa thuộc linh và lịch sử. Chúng ta chống lại mọi hình thức bài Do Thái (antisemitism).
5. Sống Với Tầm Nhìn Cánh Chung Lành Mạnh: Israelology gắn liền với sự hiểu biết về thời kỳ cuối cùng. Nó nhắc chúng ta rằng lịch sử đang tiến về phía trước theo kế hoạch chủ quyền của Đức Chúa Trời. Điều này mang lại hy vọng và sự tỉnh thức, khích lệ chúng ta "xem xét thì giờ" (Rô-ma 13:11) và sống thánh khiết trong sự chờ đợi ngày Chúa trở lại.
Kết Luận
Israelology không phải là một môn học khô kàn hay chỉ dành cho các học giả. Đó là một phần thiết yếu của thần học kinh thánh, mở ra cho chúng ta cái nhìn sâu sắc về lòng trung tín, sự công bình và ân điển của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng giữ lời hứa với Áp-ra-ham, Đấng đã sai Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ, gốc tích từ dòng dõi Đa-vít (Rô-ma 1:3), để chịu chết và sống lại, trở nên nguồn phước cho muôn dân – cả người Do Thái lẫn Dân Ngoại.
Nghiên cứu về Israel nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời của chúng ta là Đấng không hề thay đổi (Ma-la-chi 3:6). Những lời hứa của Ngài là chắc chắn. Sự cứng lòng của Israel chỉ là tạm thời, và sự cứu rỗi của chúng ta, những tín hữu Dân Ngoại, là một phần trong kế hoạch lớn hơn nhằm cuối cùng đem "cả Israel" đến với sự cứu rỗi và quy vinh hiển cho Đức Chúa Trời. Ước mong mỗi chúng ta, với kiến thức này, sẽ sống với lòng biết ơn sâu xa hơn, thái độ khiêm nhường hơn, tình yêu rộng lớn hơn, và niềm hy vọng sống động hơn trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, là Đấng kết hiệp mọi sự trong Ngài.