Chủ nghĩa Calvin và Chủ nghĩa Arminius - Quan điểm nào là đúng?

Trong hành trình đức tin Cơ Đốc, việc tìm hiểu về ân điển, ý chí tự do và chủ quyền của Đức Chúa Trời là điều không thể tránh khỏi. Hai hệ thống thần học nổi bật thường được đem ra so sánh và đôi khi gây tranh luận là Thần học Calvin (dựa trên giáo huấn của John Calvin, 1509-1564) và Thần học Arminius (dựa trên giáo huấn của Jacobus Arminius, 1560-1609). Thay vì đặt câu hỏi "Quan điểm nào là đúng?", một cách tiếp cận có ích hơn cho đời sống thuộc linh là: Lời Chúa dạy điều gì về những chân lý trọng tâm này, và làm thế nào để chúng ta giữ được sự cân bằng Kinh Thánh? Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát năm điểm then chốt của cuộc thảo luận, đối chiếu với Kinh Thánh, với hy vọng giúp người đọc đào sâu sự hiểu biết và lòng tôn kính dành cho Đức Chúa Trời.

Bối Cảnh Lịch Sử và Tinh Thần Khảo Sát

Cả John Calvin và Jacobus Arminius đều là những học giả thần học kính sợ Chúa, sống trong thời kỳ Cải Chánh Giáo. Họ cùng tìm cách phục hồi chân lý về sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin (Ê-phê-sô 2:8-9). Tuy nhiên, những nhấn mạnh khác nhau của họ đã dẫn đến hai cách hệ thống hóa có phần khác biệt. Năm 1618-1619, Hội nghị Dort (Hà Lan) đã bác bỏ các quan điểm của phái Arminius và đưa ra "Năm Tín Điều của Calvin" (TULIP) như một sự đáp trả có hệ thống. Điều quan trọng cần nhớ là chúng ta phải luôn quy phục dưới thẩm quyền của Kinh Thánh, chứ không phải dưới tên của bất kỳ hệ thống thần học nào của con người.

Khảo Sát Năm Điểm Trọng Tâm Theo Kinh Thánh

1. Tình Trạng Sa Ngã Của Con Người (Total Depravity vs. Free Will)

Quan điểm Calvin: Con người hoàn toàn bị sa ngã (Total Depravity). Tội lỗi đã ảnh hưởng đến mọi phương diện của con người, khiến họ không có khả năng tự mình tìm kiếm Đức Chúa Trời hay tin nhận Ngài. Ý chí tự do của con người bị nô lệ cho tội lỗi (Giăng 8:34). Họ cần ân điển tái sinh đến trước để có thể đáp lại Phúc Âm.

Căn nguyên Kinh Thánh được viện dẫn:

• "Chẳng có một người công bình nào hết, dẫu một người cũng không... Chẳng có ai tìm kiếm Đức Chúa Trời." (Rô-ma 3:10-11).
• "Vì người nào bị ai chế phủ, tức là nô lệ cho kẻ ấy." (2 Phi-e-rơ 2:19b).
• "Vả, người thuộc về xác thịt thì không thể nào đẹp lòng Đức Chúa Trời." (Rô-ma 8:8).

Quan điểm Arminius: Con người thật sự bị sa ngã và hư hoại, nhưng ân điển chu cấp (prevenient grace) của Đức Chúa Trời được ban cho mọi người, tạm thời vô hiệu hóa sự hư hoại đó và khôi phục khả năng tự do ý chí để họ có thể đáp lại hoặc khước từ Phúc Âm. Con người có trách nhiệm đáp lại đức tin.

Căn nguyên Kinh Thánh được viện dẫn:

• "Ấy chính Chúa là sự sáng thật, khi đến thế gian, thì soi sáng mọi người." (Giăng 1:9).
• "Hãy ăn năn và trở lại, đặng cho tội lỗi mình được xóa đi." (Công vụ 3:19). Mệnh lệnh này ngụ ý khả năng đáp lời.
• "Hỡi cả dân Gia-cốp và các họ hàng nhà Y-sơ-ra-ên, hãy nghe ta!... Các ngươi đã làm mệt nhọc ta bởi tội lỗi mình." (Ê-sai 43:1, 24). Lời kêu gọi này cho thấy trách nhiệm của con người.

Phân tích & Cân bằng Kinh Thánh: Kinh Thánh xác nhận cả sự hư hoại sâu xa của con người lẫn trách nhiệm của họ. Từ ngữ Hy Lạp cho "người chết" trong Ê-phê-sô 2:1 (νεκρός, nekros) và 2:5 nhấn mạnh sự bất lực hoàn toàn về mặt thuộc linh. Tuy nhiên, khắp Kinh Thánh, Đức Chúa Trời vẫn kêu gọi con người phải ăn năn và tin (Mác 1:15). Điều này chỉ ra một nghịch lý thần học: Chủ quyền của Đức Chúa Trời và trách nhiệm của con người không loại trừ lẫn nhau. Chúng ta phải rao giảng Phúc Âm cho mọi người như thể sự cứu rỗi tùy thuộc vào sự đáp lại của họ (trách nhiệm con người), và cầu nguyện cho sự cứu rỗi của họ như thể nó hoàn toàn tùy thuộc vào ân điển tối thượng của Đức Chúa Trời (chủ quyền của Ngài).

2. Sự Lựa Chọn Vô Điều Kiện và Sự Lựa Chọn Theo Biết Trước (Unconditional Election vs. Conditional Election)

Quan điểm Calvin: Sự lựa chọn (Election) của Đức Chúa Trời dựa hoàn toàn trên ý chỉ tự do và tình yêu thương vô điều kiện của Ngài, chứ không dựa trên bất cứ điều gì tốt lành hay đức tin Ngài biết trước nơi con người. Đó là ân điển thuần túy (Rô-ma 9:11).

Căn nguyên Kinh Thánh: "Vì, khi hai con chưa sanh ra, chưa làm điều chi lành hay dữ... thì Đức Chúa Trời bảo mẹ rằng: Đứa lớn sẽ làm tôi đứa nhỏ; như có chép rằng: Ta yêu Gia-cốp và ghét Ê-sau." (Rô-ma 9:11-13).

Quan điểm Arminius: Sự lựa chọn của Đức Chúa Trời dựa trên sự biết trước (foreknowledge) của Ngài về việc ai sẽ tin nhận Chúa Giê-xu Christ. Đức tin là điều kiện để được chọn, mặc dù đức tin đó cũng là kết quả của ân điển chu cấp.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Vì Ngài biết trước những kẻ nào là thuộc về Ngài... Hỡi kẻ rất yêu dấu, như anh em đã nghe tin về sự hiện đến của Đấng Christ, vậy hãy hết lòng giữ lấy." (Rô-ma 8:29, Giu-đe 1:20-21). Từ Hy Lạp cho "biết trước" trong Rô-ma 8:29 (προγινώσκω, proginōskō) bao hàm mối quan hệ yêu thương đặc biệt.

Phân tích & Cân bằng Kinh Thánh: Kinh Thánh rõ ràng dạy về sự lựa chọn của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 1:4-5). Vấn đề là "cơ sở" của sự lựa chọn. Các phân đoạn như Rô-ma 9 nhấn mạnh ý chỉ tự chủ của Đức Chúa Trời, trong khi 1 Phi-e-rơ 1:1-2 lại liên kết sự lựa chọn với "sự biết trước của Đức Chúa Trời." Một sự hiểu biết cân bằng công nhận rằng sự lựa chọn của Đức Chúa Trời là một mầu nhiệm nằm trong sự khôn ngoan thánh khiết của Ngài. Mục đích của sự dạy dỗ này không phải để gây tranh cãi, mà để an ủi các tín hữu: sự cứu rỗi của chúng ta cuối cùng được bảo đảm bởi tình yêu và chủ quyền của Đức Chúa Trời, chứ không bởi sự bấp bênh của ý chí chúng ta.

3. Phạm Vi Của Sự Chuộc Tội (Limited Atonement vs. Unlimited Atonement)

Quan điểm Calvin: Sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu Christ có hiệu lực và mục đích cụ thể cho những người được chọn (Limited Atonement), đảm bảo sự cứu rỗi chắc chắn cho họ. Đây là công hiệu chắc chắn của sự chuộc tội.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Ta là người chăn hiền lành, ta quen chiên ta... Ta vì chiên ta mà phó sự sống mình." (Giăng 10:14-15). "Ngài đã yêu Hội thánh mà phó chính mình vì Hội thánh." (Ê-phê-sô 5:25).

Quan điểm Arminius: Sự chết của Chúa Giê-xu Christ là đủ giá trị cho toàn thể nhân loại (Unlimited Atonement), nhưng chỉ trở nên hiệu quả cho những ai tin nhận. Đây là phạm vi rộng rãi của sự chuộc tội.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Ngài là của lễ chuộc tội lỗi chúng ta, không những vì tội lỗi chúng ta thôi đâu, mà cũng vì tội lỗi cả thế gian nữa." (1 Giăng 2:2). "Ấy là Đấng đã phó mình làm giá chuộc mọi người." (1 Ti-mô-thê 2:6).

Phân tích & Cân bằng Kinh Thánh: Đây có lẽ là điểm gây tranh cãi nhất. Một cách tiếp cận Kinh Thánh có thể dung hòa cả hai khía cạnh: sự hy sinh của Chúa Giê-xu có giá trị vô hạn, đủ cho mọi người (phạm vi rộng - cho phép rao giảng Phúc Âm cho mọi người một cách chân thành), nhưng được áp dụng một cách hiệu quả cho những người tin (phạm vi hiệu quả - đảm bảo sự thành công của kế hoạch cứu rỗi của Đức Chúa Trời). Từ Hê-bơ-rơ cho "chuộc" trong כֹּפֶר (kopher) nhấn mạnh giá trị của của lễ. Chúng ta có thể rao giảng rằng "Đấng Christ đã chết vì bạn" vì giá trị hy sinh của Ngài bao trùm mọi người, và lời mời gọi tin nhận là chân thật.

4. Ân Điển Không Thể Cưỡng Lại và Khả Năng Chối Từ Ân Điển (Irresistible Grace vs. Resistible Grace)

Quan điểm Calvin: Khi Đức Chúa Trời kêu gọi một người được chọn vào sự cứu rỗi, Ngài bằng quyền năng và ân điển của Ngài sẽ áp dụng sự cứu rỗi cách hiệu quả, khiến người đó không thể từ chối cách cuối cùng. Ân điển tái sinh là không thể cưỡng lại.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Phao-lô... theo ý chỉ Đức Chúa Trời, được gọi làm sứ đồ... Tôi đã bắt bớ Hội thánh của Đức Chúa Trời." (1 Cô-rinh-tô 1:1, 15:9 - một ví dụ về sự biến đổi mạnh mẽ). "Chúng nó thuộc về ta, ta ban sự sống đời đời cho chúng nó, chẳng bao giờ chết mất." (Giăng 10:28-29).

Quan điểm Arminius: Con người có thể và thực sự chống cự lại sự kêu gọi và ân điển của Đức Chúa Trời. Ân điển chu cấp có thể bị từ chối.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Hỡi Giê-ru-sa-lem, Giê-ru-sa-lem... bao nhiêu lần ta muốn nhóm họp con cái ngươi... mà các ngươi chẳng khứng!" (Ma-thi-ơ 23:37). "Các ngươi hãy giữ lấy, kẻo có ai bị sụp đổ bởi sự cứng lòng chẳng tin như vậy." (Hê-bơ-rơ 3:12-15).

Phân tích & Cân bằng Kinh Thánh: Kinh Thánh cho thấy cả quyền năng biến đổi của ân điển Đức Chúa Trời (Công vụ 9 - sự cải đạo của Sau-lơ) lẫn thực tế đau lòng về việc con người từ chối và chống cự Ngài (Công vụ 7:51). Sự cân bằng có lẽ nằm ở việc nhận biết rằng ân điển của Đức Chúa Trời là đầy quyền năng và thuyết phục, nhưng Ngài, trong sự khôn ngoan của Ngài, không cưỡng ép ý chí theo kiểu cơ học. Ngài biến đổi tấm lòng cách siêu nhiên, khiến người ta sẵn lòng đáp lại (Ê-xê-chi-ên 36:26). Trách nhiệm của chúng ta là cầu nguyện cho sự biến đổi đó và rao giảng Phúc Âm cách thuyết phục.

5. Sự Bền Vững Của Các Thánh Đồ và Khả Năng Mất Sự Cứu Rỗi (Perseverance of the Saints vs. Conditional Security)

Quan điểm Calvin: Những người thật sự được Đức Chúa Trời tái sinh và kêu gọi sẽ được quyền năng Ngài gìn giữ cho đến cuối cùng và sẽ không mất sự cứu rỗi. Đây là sự bảo đảm của đức tin.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Tôi tin chắc rằng... không có sự gì... có thể phân rẽ chúng ta khỏi sự yêu thương của Đức Chúa Trời trong Đức Chúa Giê-xu Christ." (Rô-ma 8:38-39). "Đấng đã khởi làm việc lành trong anh em sẽ làm trọn hết cho đến ngày của Đức Chúa Giê-xu Christ." (Phi-líp 1:6).

Quan điểm Arminius: Các tín đồ có thể, bởi sự chối bỏ đức tin và rời xa Đức Chúa Trời, mà đánh mất sự cứu rỗi của mình. Sự cứu rỗi cần được duy trì bởi đức tin và sự vâng phục.

Căn nguyên Kinh Thánh: "Hãy giữ lấy mình, e các ngươi bị quên sự giao ước của Giê-hô-va Đức Chúa Trời các ngươi đã lập với mình." (Phục truyền 4:23). "Vì nếu chúng ta đã nhận biết lẽ thật rồi, mà cố ý phạm tội, thì không còn có của tế lễ chuộc tội nữa." (Hê-bơ-rơ 10:26, xem thêm Hê-bơ-rơ 6:4-6).

Phân tích & Cân bằng Kinh Thánh: Đây là một chủ đề cần sự cẩn trọng và mềm mại. Kinh Thánh đưa ra những lời hứa mạnh mẽ về sự gìn giữ của Đức Chúa Trời (Giăng 10:28-29) đồng thời đưa ra những lời cảnh báo nghiêm trọng về sự bội đạo (Hê-bơ-rơ 6:4-6). Lời giải thích cân bằng thường là: những lời cảnh báo là phương tiện mà Đức Chúa Trời dùng để gìn giữ các thánh đồ của Ngài! Chúng là lời kêu gọi nghiêm túc đối với sự tỉnh thức và trung tín. Một người thật sự được tái sinh sẽ được Đức Thánh Linh thúc đẩy để bền đỗ trong đức tin, và sự bền đỗ đó là bằng chứng của đời sống mới. Chúng ta được bảo đảm bởi Lời hứa của Đức Chúa Trời, nhưng sự bảo đảm đó không bao giờ là cái cớ cho sự buông thả.

Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Việc nghiên cứu này không phải là một bài tập trí thức thuần túy, mà phải dẫn đến sự thờ phượng và đời sống biến đổi.

1. Tập Trung Vào Chúa Giê-xu Christ: Cả hai hệ thống đều cố gắng giải thích công việc của Đấng Christ. Hãy đảm bảo rằng trung tâm của đức tin bạn là chính Chúa Giê-xu, chứ không phải một hệ thống lý thuyết. "Chính Ngài là sự cứu rỗi" (Công vụ 4:12).
2. Nuôi Dưỡng Sự Khiêm Nhường: Những chân lý này sâu nhiệm và đôi khi mang tính nghịch lý. Chúng phải dạy chúng ta sự khiêm nhường trong nhận thức và tôn trọng anh chị em trong Chúa có cách nhìn khác. "Sự tri thức làm sinh sự kiêu ngạo, còn tình yêu thương làm gây dựng." (1 Cô-rinh-tô 8:1).
3. Thúc Đẩy Sự Rao Giảng và Cầu Nguyện: Nếu bạn nghiêng về nhấn mạnh Calvin, đừng để nó làm nguội lòng nhiệt thành truyền giáo. Nếu bạn nghiêng về nhấn mạnh Arminius, đừng để nó làm suy yếu sự phó thác trong cầu nguyện, tin rằng chỉ Đức Chúa Trời mới có thể mở lòng người ta. Hãy rao giảng cách sốt sắng và cầu nguyện cách sốt sắng.
4. Sống Với Sự Bảo Đảm và Trách Nhiệm: Hãy nghỉ ngơi trong lời hứa rằng Đấng Christ sẽ không đánh rớt bạn (Giăng 6:37). Đồng thời, hãy "làm cho sự kêu gọi và sự lựa chọn của mình được chắc chắn" (2 Phi-e-rơ 1:10) qua đời sống vâng phục và tăng trưởng thuộc linh.
5. Tìm Kiếm Sự Hiệp Nhất Trong Sự Đa Dạng: Trong các vấn đề thứ yếu (như cách diễn giải các điểm thần học này), hãy tìm kiếm sự hiệp nhất dựa trên các tín điều căn cốt như mô tả trong Bài Tín Điều Các Sứ Đồ. "Hãy cố gắng giữ gìn sự hiệp một của Thánh Linh." (Ê-phê-sô 4:3).

Kết Luận: Hướng Về Chúa, Đấng Ban Ân Điển

Cuối cùng, cả Calvin lẫn Arminius đều đồng ý về điều cốt lõi: Sự cứu rỗi bởi ân điển duy nhất, qua đức tin duy nhất, trong Đấng Christ duy nhất, cho sự vinh hiển của Đức Chúa Trời duy nhất. Các cuộc thảo luận về chủ quyền và ý chí tự do đưa chúng ta đến bờ vực của mầu nhiệm. Thay vì buộc Kinh Thánh phải vừa vặn với một hệ thống hoàn hảo, chúng ta hãy học cách sống chung với sự căng thẳng thánh mà Kinh Thánh trình bày. Điều này dẫn chúng ta đến sự thờ phượng. Chúng ta tôn thờ một Đức Chúa Trời vừa chủ quyền tuyệt đối vừa kêu gọi con người cách chân thành; một Đấng Christ vừa chết với giá trị vô hạn vừa có mục đích yêu thương cho Hội Thánh Ngài; một Thánh Linh vừa quyền năng biến đổi vừa tôn trọng nhân cách con người. Hãy để sự hiểu biết này không phân rẽ chúng ta, mà thúc đẩy chúng ta chạy đến với ân điển, sống với lòng biết ơn, và rao truyền Danh Chúa Giê-xu cho thế hệ này.

"Ôi! sâu nhiệm thay là sự giàu có, khôn ngoan và thông biết của Đức Chúa Trời! Sự phán xét của Ngài nào ai thấu được, đường nẻo của Ngài nào ai hiểu được! Vì, ai biết ý tưởng Chúa, ai là kẻ bàn luận của Ngài?" (Rô-ma 11:33-34).