Thần học Cái chết của Chúa là gì?

Trong tâm điểm của đức tin Cơ Đốc, không có sự kiện nào quan trọng và biến đổi hơn sự chết của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá. Đây không phải là một tai nạn lịch sử hay một ví dụ về sự hy sinh anh hùng thuần túy, mà là sự kiện được Đức Chúa Trời toàn tri và chủ tâm sắm sẵn từ trước vô cùng, nhằm hoàn thành chương trình cứu chuộc nhân loại. "Thần học Cái chết của Chúa" (Theology of Christ's Death) là môn học khám phá ý nghĩa, mục đích, và hiệu quả thần học sâu rộng của sự kiện tối thượng này. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào Kinh Thánh để khai phá các khía cạnh đa diện của sự chết của Đấng Christ, từ sự đền tội, chuộc tội, đến chiến thắng vinh hiển của Ngài, và áp dụng chân lý ấy vào đời sống hằng ngày của tín đồ.

Để hiểu trọn vẹn thần học về sự chết của Chúa Giê-xu, chúng ta phải bắt đầu từ Cựu Ước. Hệ thống tế lễ, đặc biệt là Lễ Vượt Qua và Lễ Chuộc Tội (Yom Kippur), là "cái bóng" chỉ về thực tại sẽ đến trong Đấng Christ.

• Chiên Con Lễ Vượt Qua: Xuất Ê-díp-tô Ký 12 mô tả con chiên không tì vết bị giết, huyết nó được bôi lên mày cửa để dân sự được cứu khỏi sự đoán phạt. Sứ đồ Giăng trực tiếp áp dụng hình ảnh này cho Chúa Giê-xu: "Kìa, Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi" (Giăng 1:29). Phao-lô cũng xác nhận: "Đấng Christ là con sinh lễ Vượt Qua của chúng ta đã bị giết rồi" (1 Cô-rinh-tô 5:7).
• Sự Thay Thế và Đền Tội: Trong Lễ Chuộc Tội (Lê-vi Ký 16), thầy tế lễ thượng phẩm đặt tay trên đầu con dê đực, xưng tội lỗi của dân sự, rồi giết nó để làm sinh tế chuộc tội (kaphar - חפַר, nghĩa là "che đậy, chuộc tội"). Hành động này minh họa nguyên tắc sự chết thay - một sinh mạng vô tội chịu hình phạt thay cho kẻ có tội.

Tiên tri Ê-sai, trong phân đoạn nổi tiếng về "Đầy Tớ Chịu Khốn" (Ê-sai 52:13 - 53:12), đã tiên tri cách rõ ràng về sự chết thay thế và đền tội của Đấng Mê-si: "Nhưng người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh... Đức Giê-hô-va đã làm cho tội lỗi của hết thảy chúng ta đều chất trên người" (Ê-sai 53:5-6). Đây chính là bức tranh tiên tri hoàn hảo về thập tự giá.

Tân Ước mặc khải đầy đủ ý nghĩa của thập tự giá qua nhiều ẩn dụ và thuật ngữ thần học phong phú. Mỗi khía cạnh này như một viên kim cương, phản chiếu ánh sáng vinh hiển của ân điển Đức Chúa Trời.

Chữ Hy Lạp hilastērion (ἱλαστήριον) được dịch là "của lễ chuộc tội" hoặc "nơi chuộc tội". Nó nói đến việc làm nguôi cơn thịnh nộ chính đáng của Đức Chúa Trời đối với tội lỗi.

Sự chết của Chúa Giê-xu không phải là để thuyết phục một Đức Chúa Trời giận dữ trở nên yêu thương, nhưng là sự bày tỏ tình yêu của Ngài (Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian... - Giăng 3:16) trong khi vẫn tôn trọng và thỏa mãn thuộc tính công bình thánh khiết của Ngài. Cơn thịnh nộ thánh (orgē Theou) đối với tội lỗi được đổ trọn trên Đấng Christ, để những ai tin nhận Ngài có thể được xưng công bình.

Chữ apolytrōsis (ἀπολύτρωσις) mang ý nghĩa giải phóng một tù nhân hoặc nô lệ bằng cách trả một giá chuộc. Nhân loại bị nô lệ cho tội lỗi, Sa-tan, và sự chết (Rô-ma 6:17, Hê-bơ-rơ 2:14-15). Chúa Giê-xu đã trả giá để giải phóng chúng ta.

Chúa Giê-xu xác nhận chính Ngài là giá chuộc: "Con người đã đến... phục sự nhiều người, và phó sự sống mình làm **giá chuộc** cho nhiều người" (Mác 10:45). Giá chuộc không phải trả cho Sa-tan, mà là cho chính Đức Chúa Trời, Đấng mà sự công bình đòi hỏi hình phạt cho tội lỗi. Huyết quý báu của Đấng Christ là tiền chuộc.

Tội lỗi đã tạo ra một hố sâu ngăn cách giữa con người tội lỗi và Đức Chúa Trời thánh khiết (Ê-sai 59:2). Sự hòa giải (katallagē - καταλλαγή) là hành động khôi phục mối quan hệ đã đổ vỡ. Công việc của Chúa Giê-xu trên thập tự giá là công việc hòa giải.

Phao-lô nhấn mạnh rằng Đức Chúa Trời là Đấng chủ động hòa giải thế gian với chính Ngài qua Đấng Christ: "Ấy vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới... mà **Đức Chúa Trời đã nhờ Đấng Christ làm cho thế gian hòa lại với Ngài**" (2 Cô-rinh-tô 5:17-19). Thập tự giá phá đổ bức tường thù nghịch (Ê-phê-sô 2:14-16).

Đây là một trong những giáo lý vĩ đại nhất của Cải Chánh. Dikaiōsis (δικαίωσις) không chỉ là "tha thứ", mà là một tuyên bố pháp lý của Đức Chúa Trời rằng tội nhân đã tin nơi Đấng Christ được kể là công bình. Sự công bình của Đấng Christ được gán cho họ.

Cơ sở của sự xưng công bình là huyết của Đấng Christ: "Huống lẽ là bây giờ chúng ta đã nhờ huyết Ngài được xưng công bình, thì sẽ nhờ Ngài được cứu khỏi cơn thạnh nộ là dường nào!" (Rô-ma 5:9). Đây là một sự trao đổi vĩ đại: tội lỗi của chúng ta đổ trên Ngài, sự công bình của Ngài phủ trên chúng ta (2 Cô-rinh-tô 5:21).

Khía cạnh này nhấn mạnh sự chết của Chúa Giê-xu như một chiến thắng vinh hiển trên các quyền lực tà ác: tội lỗi, Sa-tan, và sự chết.

Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu đã "tiêu diệt kẻ cầm quyền sự chết, là ma quỉ" (Hê-bơ-rơ 2:14). Đây không phải là một thất bại, mà là chiến thắng được giấu kín. Sự phục sinh là bằng chứng tối hậu cho chiến thắng này. Như Phao-lô reo lên: "Sự chết đã bị nuốt mất trong sự thắng... Cảm tạ Đức Chúa Trời đã cho chúng ta sự thắng, nhờ Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta!" (1 Cô-rinh-tô 15:54, 57).

Thần học về sự chết của Chúa không phải chỉ để tranh luận học thuật, mà phải biến đổi đời sống chúng ta từ bên trong.

1. Sự An Nghỉ Trong Sự Xưng Công Bình: Một Cơ Đốc nhân có thể sống tự do khỏi gánh nặng tội lỗi và sự tự nghi ngờ. Chúng ta không còn cố gắng tự làm cho mình đủ tốt để được Đức Chúa Trời chấp nhận. Sự chấp nhận của chúng ta dựa hoàn toàn vào công việc đã hoàn tất của Đấng Christ. Điều này giải phóng chúng ta để phục vụ trong tình yêu, không phải trong sự sợ hãi.

2. Động Lực Cho Sự Thánh Khiết: Ân điển không cho phép chúng ta sống trong tội lỗi, nhưng ban cho chúng ta quyền năng để chiến thắng nó. Hiểu được giá cao Chúa đã trả để chuộc chúng ta khỏi ách nô lệ tội lỗi sẽ thúc đẩy chúng ta sống một đời sống làm đẹp lòng Ngài. "Vả, anh em đã được chuộc bằng giá cao rồi, vậy hãy lấy thân thể mình làm sáng danh Đức Chúa Trời" (1 Cô-rinh-tô 6:20).

3. Nền Tảng Cho Sự Khiêm Nhường và Tình Yêu Thương: Thập tự giá là lời cáo trách sự kiêu ngạo. Nếu sự cứu rỗi hoàn toàn bởi ân điển qua đức tin, thì không ai có thể khoe mình (Ê-phê-sô 2:8-9). Đồng thời, tình yêu hy sinh tột đỉnh của Đấng Christ trở nên khuôn mẫu và động lực cho tình yêu thương của chúng ta đối với người khác: "Hãy bước đi trong sự yêu thương, cũng như Đấng Christ đã yêu thương anh em, và phó chính mình Ngài vì anh em" (Ê-phê-sô 5:2).

4. Hy Vọng Vững Chắc Trong Sự Chết: Vì Đấng Christ đã chiến thắng sự chết, Cơ Đốc nhân có thể đối diện với sự chết của chính mình hoặc người thân yêu với hy vọng, không phải với sự tuyệt vọng. "Hỡi sự chết, sự thắng của mầy ở đâu? Hỡi âm phủ, sự thắng của mầy ở đâu?" (1 Cô-rinh-tô 15:55). Sự chết của chúng ta chỉ là cánh cổng dẫn đến sự sống đời đời với Ngài.

5. Trung Tâm Của Sự Thờ Phượng và Rao Giảng: Mọi sự thờ phượng chân chính đều phải bắt nguồn từ sự suy ngẫm về thập tự giá. Bài hát của chúng ta, lời cầu nguyện của chúng ta, và sự rao giảng của chúng ta phải luôn quay về với "Chiên Con như đã bị giết" (Khải Huyền 5:12). Phao-lô tóm tắt sứ điệp của mình: "Vì tôi đã đoán định rằng ở giữa anh em, tôi chẳng biết sự gì khác ngoài Đức Chúa Jêsus Christ, và Đức Chúa Jêsus Christ bị đóng đinh trên cây thập tự" (1 Cô-rinh-tô 2:2).

Thần học về sự chết của Chúa Giê-xu là trái tim đập của đức tin Cơ Đốc. Đó là nơi tình yêu thương vô điều kiện và sự công bình tuyệt đối của Đức Chúa Trời gặp nhau trong một hành động cứu chuộc vĩ đại. Trên thập tự giá, Đấng Christ đã hoàn thành công việc của Ngài như của lễ đền tội, Đấng chuộc tội, Đấng hòa giải, Đấng xưng công bình, và Đấng Chiến Thắng vinh quang.

Mỗi chúng ta được mời gọi không chỉ hiểu biết chân lý này bằng trí óc, mà còn đáp ứng bằng đức tin và kinh nghiệm sự biến đổi của nó trong cuộc sống hằng ngày. Khi chúng ta nhìn lên thập tự giá, chúng ta thấy được bản chất thật của tội lỗi mình, chiều sâu của tình yêu Đức Chúa Trời, và sự vinh hiển của ân điển Ngài. Đây là sự khôn ngoan và quyền năng của Đức Chúa Trời (1 Cô-rinh-tô 1:23-24). Nguyện cuộc đời chúng ta luôn là bài ca đáp lại tình yêu thương cao vời được bày tỏ nơi đồi Gô-gô-tha.