Chủ nghĩa Thiên niên sau là gì?

Trong hành trình nghiên cứu và tìm hiểu Lời Chúa, đặc biệt là những lời tiên tri về tương lai, thuật ngữ "Chủ nghĩa Thiên niên sau" (Millennialism) thường xuất hiện như một chủ đề quan trọng, gây nhiều tranh luận và cũng đem lại nhiều hy vọng. Giáo lý này xoay quanh sự giải nghĩa về "một nghìn năm" được đề cập trong sách Khải Huyền 20:1-10. Bài viết này sẽ đi sâu vào khái niệm, các trường phái thần học chính, nền tảng Kinh Thánh, và quan trọng hơn hết là ý nghĩa thực tiễn của nó cho đời sống đức tin của mỗi Cơ Đốc nhân ngày nay.

Chủ nghĩa Thiên niên sau (từ gốc La-tinh "millennium" nghĩa là "ngàn năm") là giáo lý tập trung vào thời kỳ một ngàn năm mà Đấng Christ sẽ cai trị trần gian trong hòa bình và công lý, như được mô tả trong Khải Huyền 20. Đây là trung tâm của môn thần học về những điều cuối cùng (Eschatology).

Phân đoạn Kinh Thánh nền tảng cho giáo lý này được tìm thấy trong Khải Huyền 20:1-10 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925):

"1 Đoạn, tôi thấy một vị thiên sứ trên trời xuống, tay cầm chìa khóa của vực sâu và một cái xiềng lớn. 2 Người bắt con rồng, tức là con rắn đời xưa, là ma quỉ, là Sa-tan, mà trói lại đến ngàn năm. 3 Người quăng nó xuống vực, đóng cửa lại và niêm phong trên đầu nó, hầu cho nó không đi lừa dối các dân được nữa, cho đến chừng nào một ngàn năm đã mãn; sau đó, nó phải được thả một ít lâu. 4 Tôi thấy những ngai, và những người ngồi trên ngai được quyền xét đoán. Tôi lại thấy linh hồn những kẻ đã bị chém vì sự làm chứng cho Đức Chúa Jêsus và vì lời Đức Chúa Trời, là những kẻ không thờ phượng con thú, cũng không thờ phượng hình tượng nó, và không nhận dấu nó trên trán và trên tay mình. Những người ấy đều được sống và trị vì với Đấng Christ trong một ngàn năm. 5 Còn những kẻ chết khác chẳng được sống cho đến khi đủ một ngàn năm. Ấy là sự sống lại thứ nhứt. 6 Phước thay và thánh thay những kẻ được phần về sự sống lại thứ nhứt! Sự chết thứ nhì không có quyền gì trên những người ấy; song những người ấy sẽ làm thầy tế lễ của Đức Chúa Trời và của Đấng Christ, cùng sẽ trị vì với Ngài trong một ngàn năm."

Từ ngữ Hy Lạp được sử dụng cho "ngàn năm" là "chília etē" (χίλια ἔτη). Đây là sự kết hợp duy nhất trong Tân Ước, đặt ra một khung thời gian đặc biệt cho một giai đoạn cai trị đặc biệt của Đấng Christ và các thánh đồ.

Việc giải nghĩa bản chất, thời điểm và diễn biến của một ngàn năm này đã dẫn đến ba quan điểm chính trong Cơ Đốc giáo nói chung và Tin Lành nói riêng.

Đây là quan điểm được chấp nhận rộng rãi trong nhiều hệ phái Tin Lành, đặc biệt là các nhóm tin vào sự giải nghĩa Kinh Thánh theo nghĩa đen (literal hermeneutic). Tiền Thiên Niên Luận dạy rằng sự tái lâm hữu hình của Đấng Christ sẽ xảy ra trước khi Ngài thiết lập vương quốc nghìn năm trên đất. Các sự kiện chính theo quan điểm này:

• Đại Nạn (Tribulation): Một giai đoạn hoạn nạn khủng khiếp xảy ra trên đất (Ma-thi-ơ 24:21).
• Sự Tái Lâm của Đấng Christ (Second Coming): Chúa Giê-xu trở lại cách hữu hình, chiến thắng Antichrist trong trận Ha-ma-ghê-đôn (Khải Huyền 19:11-21).
• Sự Phục Sinh và Cất Lên của Các Thánh Đồ: Những người chết trong Christ sống lại, cùng với các tín hữu đang sống được biến hóa và cất lên không trung (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17).
• Sa-tan bị trói: Như Khải Huyền 20:1-3 mô tả, Sa-tan bị nhốt lại, không còn khả năng lừa dối các dân trong suốt nghìn năm.
• Thiên Niên Vương Quốc: Đấng Christ cùng các thánh đồ cai trị thế gian trong sự công bình và hòa bình (Khải Huyền 20:4-6; Ê-sai 11:1-9). Đây là sự ứng nghiệm các lời tiên tri trong Cựu Ước về Vương Quốc Mê-si.
• Sự Nổi Loạn Cuối Cùng và Sự Phán Xét Chung Cuộc: Sau nghìn năm, Sa-tan được thả, quyến dụ nhiều người nổi loạn, nhưng bị tiêu diệt hoàn toàn. Sau đó là sự phán xét trước ngai trắng (Khải Huyền 20:7-15).

Quan điểm này nhấn mạnh vào sự tái lâm của Đấng Christ như là niềm hy vọng tức thì (Tít 2:13) và sự thiết lập một vương quốc hữu hình, chính trị-xã hội của Ngài trên đất.

Hậu Thiên Niên Luận tin rằng sự rao giảng Phúc Âm và công việc của Đức Thánh Linh sẽ dần dần cải hóa thế giới, dẫn đến một "thời đại vàng" của hòa bình và công lý Cơ Đốc – đây chính là thời kỳ nghìn năm. Sau thời kỳ này (hậu-millennium), Đấng Christ sẽ tái lâm. Nghìn năm ở đây thường được hiểu theo nghĩa tượng trưng cho một thời kỳ dài, chứ không nhất thiết là 1000 năm theo nghĩa đen. Quan điểm này phổ biến hơn trong các thế kỷ trước và nhấn mạnh vào sự tiến bộ tích cực của Vương Quốc Đức Chúa Trời trong lịch sử trước khi Chúa trở lại.

Vô Thiên Niên Luận (tiếp đầu ngữ "a-" mang nghĩa "không") không tin vào một thời kỳ nghìn năm theo nghĩa đen hay tương lai. Thay vào đó, họ xem nghìn năm trong Khải Huyền 20 là biểu tượng cho toàn bộ thời đại Hội Thánh, từ lần đến thứ nhất của Đấng Christ cho đến lần đến thứ hai. Sự cai trị của Đấng Christ và các thánh đồ đang diễn ra trên thiên đàng ("ngồi trên ngai") và trong lòng Hội Thánh trên đất. Việc Sa-tan bị trói tương ứng với công việc cứu chuộc của Đấng Christ, hạn chế quyền lực của nó để Phúc Âm có thể rao truyền cho các dân (xem Lu-ca 10:18). Quan điểm này nhấn mạnh thực tại thuộc linh hiện tại của Vương Quốc Đức Chúa Trời.

Để hiểu rõ về Thiên niên sau, chúng ta không thể chỉ dựa vào Khải Huyền 20 mà phải đặt nó trong toàn bộ mạch văn của Kinh Thánh.

Cựu Ước và Lời Hứa Về Vương Quốc: Nhiều lời tiên tri trong Cựu Ước mô tả một thời đại hoàng kim dưới sự cai trị của một Đấng Mê-si từ dòng dõi Đa-vít (Ê-sai 2:2-4; 11:1-10; Mi-chê 4:1-5; Xa-cha-ri 14:9). Các sứ đồ trước lúc Chúa thăng thiên vẫn còn hỏi: "Lạy Chúa, có phải trong lúc nầy Chúa sẽ lập lại nước Y-sơ-ra-ên chăng?" (Công vụ 1:6). Điều này cho thấy họ vẫn trông đợi một vương quốc hữu hình trên đất. Tiền Thiên niên luận xem những lời tiên tri này sẽ được ứng nghiệm theo nghĩa đen trong thời kỳ nghìn năm.

Tân Ước và "Sự Cai Trị": Trong các thư tín, có những gợi ý về sự cai trị tương lai của các thánh đồ. 1 Cô-rinh-tô 6:2 nói: "Anh em há chẳng biết rằng các thánh đồ sẽ xét đoán thế gian sao?" Khải Huyền 5:10 tuyên bố về những người được chuộc: "Ngài đã làm cho họ nên nước, và thầy tế lễ cho Đức Chúa Trời chúng ta; họ sẽ trị vì trên mặt đất." Động từ Hy Lạp "basileuousin" (βασιλεύουσιν - "sẽ trị vì") thì ở thì tương lai, chỉ về một sự kiện chưa xảy ra.

Dù chúng ta giữ quan điểm thần học nào về chi tiết của nghìn năm, toàn bộ giáo lý về sự tái lâm và vương quốc tương lai của Đấng Christ phải đem lại những ứng dụng thiết thực và biến đổi cho đời sống hôm nay.

Chủ nghĩa Thiên niên sau, đặc biệt là Tiền Thiên niên luận, nhắc nhở chúng ta rằng lịch sử không phải là một vòng xoáy vô vọng, mà có một hướng đi và một đích đến rõ ràng trong chương trình của Đức Chúa Trời. Sự đau khổ, bất công và tội lỗi hiện tại sẽ có một kết thúc. Chúng ta được kêu gọi để "trông đợi sự trông cậy hạnh phước và sự hiện ra của sự vinh hiển Đức Chúa Trời lớn và Cứu Chúa chúng ta là Đức Chúa Jêsus Christ" (Tít 2:13). Niềm hy vọng này là "cái neo linh hồn" vững chắc cho chúng ta giữa mọi sóng gió (Hê-bơ-rơ 6:19).

Biết rằng chúng ta có thể sống lại và cai trị với Đấng Christ (2 Ti-mô-thê 2:12; Khải Huyền 20:6) thúc giục chúng ta sống một đời sống xứng đáng với ơn gọi đó. Sứ đồ Giăng viết: "Ai có sự trông cậy đó trong lòng, thì tự mình làm nên thanh sạch, cũng như Ngài là thanh sạch" (1 Giăng 3:3). Sự chờ đợi Chúa tái lâm không phải là thụ động, mà là tích cực chuẩn bị, "tỉnh thức và cầu nguyện" (Mác 13:33).

Nếu chúng ta tin rằng Đấng Christ sẽ trở lại để thiết lập một vương quốc công chính, và rằng những người được cứu sẽ cùng trị vì với Ngài, thì nhiệm vụ cấp bách của chúng ta là đem nhiều người vào trong vương quốc ấy hơn. Mỗi linh hồn được cứu không chỉ hưởng sự sống đời đời, mà còn có phần trong sự cai trị tương lai (Đa-ni-ên 7:18, 27). Điều này thêm một chiều kích vinh quang và trách nhiệm vào công tác truyền giáo.

Giáo lý này dạy chúng ta yêu thương người lân cận và tìm kiếm sự công bình cho xã hội (vì đó là bản chất của Vương quốc tương lai), nhưng đồng thời không đặt tất cả hy vọng vào các hệ thống chính trị hay xã hội hiện tại. Chúng ta là "người ngoại quốc và kẻ ở trọ" trên đất này (1 Phi-e-rơ 2:11), vì quê hương thật của chúng ta là Vương quốc sẽ đến (Phi-líp 3:20).

Chủ nghĩa Thiên niên sau, xét cho cùng, không chỉ là những biểu đồ thời gian phức tạp hay những cuộc tranh luận thần học trí óc. Nó là lời tuyên bố đầy hy vọng của Đức Chúa Trời về tương lai. Nó khẳng định rằng sự lao khổ của tạo vật (Rô-ma 8:22), sự chống đối của ma quỉ, và ngay cả sự chết, sẽ có một kết thúc. Đấng Christ, Chiên Con chịu giết vì tội lỗi chúng ta, cũng chính là Vua Sư Tử của chi phái Giu-đa, sẽ công khai cai trị trên chính mảnh đất mà Ngài đã bước đi và chịu chết.

Cho dù chúng ta hiểu "một nghìn năm" theo nghĩa đen hay biểu tượng, điều không thể phủ nhận là Kinh Thánh kết thúc với một hình ảnh tuyệt vời về sự phục hồi trọn vẹn: "Nầy, đền tạm của Đức Chúa Trời ở giữa loài người! Ngài sẽ ở với chúng, và chúng sẽ làm dân Ngài; còn chính Đức Chúa Trời sẽ ở với chúng và làm Đức Chúa Trời của chúng" (Khải Huyền 21:3). Đây là đích đến cuối cùng của lịch sử, và Thiên niên sau là một chặng quan trọng trong hành trình tiến đến sự hiệp nhất vĩnh cửu đó.

Ước mong mỗi chúng ta, với sự hiểu biết và hy vọng về ngày huy hoàng đó, sẽ sống cuộc đời hôm nay với lòng tin quyết, sự thánh khiết và nhiệt huyết truyền rao Phúc Âm, cho đến ngày chúng ta thấy Vua của mọi vua hiện ra trong vinh quang.