Giáo lý là gì?

Trong hành trình đức tin của một Cơ Đốc nhân, cụm từ “học giáo lý” hay “giáo lý căn bản” thường xuất hiện. Tuy nhiên, khái niệm “giáo lý” đôi khi bị hiểu lầm là những quy tắc khô khan, những giáo điều cứng nhắc áp đặt từ bên ngoài. Vậy, theo Kinh Thánh, giáo lý thực sự là gì? Nền tảng, mục đích và sức mạnh biến đổi của nó ra sao? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá ý nghĩa phong phú của giáo lý dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời.

Trong Tân Ước, từ Hy Lạp được dịch là “giáo lý” là διδασκαλία (didaskalia). Từ này xuất phát từ gốc didaskō (động từ: dạy dỗ, giảng dạy). Didaskalia mang một số sắc thái ý nghĩa:

• Sự dạy dỗ, hành động giảng dạy (1 Ti-mô-thê 4:13, 16).
• Nội dung được dạy, tức là giáo huấn, lời dạy (Rô-ma 12:7; Ê-phê-sô 4:14).
• Toàn bộ hệ thống niềm tin và thực hành được truyền dạy (1 Ti-mô-thê 4:6; 2 Ti-mô-thê 3:10).

Như vậy, giáo lý không đơn thuần là một bộ luật, mà là toàn bộ lời dạy chân lý đến từ Đức Chúa Trời, được truyền đạt một cách có hệ thống, với mục đích dẫn dắt con dân Chúa vào mối quan hệ đúng đắn với Ngài và sống một đời sống phản ánh chân lý đó.

Giáo lý Cơ Đốc giáo khác biệt căn bản với triết lý thế gian vì nguồn gốc và trung tâm của nó. Sứ đồ Phao-lô xác định rõ:

Đấng Christ chính là nội dung tối thượng và là hiện thân của mọi giáo lý. Ngài là Logos (Ngôi Lời) nhập thể (Giăng 1:1, 14). Do đó, mọi lời dạy phải quy về Ngài, tôn cao Ngài và giải nghĩa công việc cứu chuộc của Ngài.

Kinh Thánh là tiêu chuẩn khách quan và duy nhất để kiểm chứng mọi giáo lý. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình” (2 Ti-mô-thê 3:16). Từ “soi dẫn” (theopneustos) trong tiếng Hy Lạp nghĩa là “Đức Chúa Trời thở ra”. Lời Ngài là hơi thở của sự sống thuộc linh, là thẩm quyền tối cao cho mọi sự dạy dỗ (didaskalia).

Trong các thư tín mục vụ (1, 2 Ti-mô-thê, Tít), Phao-lô thường xuyên nhấn mạnh đến “sự dạy dỗ (didaskalia) lành mạnh” (1 Ti-mô-thê 1:10; 2 Ti-mô-thê 4:3; Tít 1:9; 2:1). Từ “lành mạnh” (hygiainō) nghĩa là khỏe mạnh, nguyên vẹn, không bệnh tật. Giáo lý lành mạnh có những đặc điểm sau:

• Lấy Phúc Âm Ân Điển Làm Trung Tâm: Nó công bố tội lỗi của con người và sự cứu chuộc toàn vẹn bởi ân điển, qua đức tin nơi công lao của Đấng Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Nó chống lại những giáo lý đề cao công đức hoặc thêm thắt điều kiện cho sự cứu rỗi.
• Đem Lại Sự Tin Kính Thực Tiễn: Giáo lý lành mạnh không chỉ là lý thuyết. Nó “có ích cho mọi việc” (2 Ti-mô-thê 3:17), dạy chúng ta “từ chối sự không tin kính và tình dục thế gian, phải sống ở đời nầy theo tiết độ, công bình, nhân đức” (Tít 2:12). Nó biến đổi đời sống.
• Xây Dựng và Gìn Giữ Sự Hiệp Nhất: Giáo lý chân chính dẫn đến “sự hiệp một của đức tin” (Ê-phê-sô 4:13), giúp Hội Thánh không còn “như con trẻ, bị người ta lừa đảo, bị mưu chước dỗ dành làm cho lầm lạc” (Ê-phê-sô 4:14).
• Được Truyền Dạy Trong Tình Yêu Thương: Mục đích của điều răn (giáo lý) “là sự yêu thương, bởi lòng tinh sạch, lương tâm tốt và đức tin thật mà sanh ra” (1 Ti-mô-thê 1:5). Giáo lý không dùng để hạ bệ hay kiểm soát, nhưng để gây dựng bằng tình yêu thương.

Kinh Thánh nghiêm khắc cảnh báo về các giáo lý sai lầm. Chúa Giê-xu gọi những kẻ dạy dỗ sai là “tiên tri giả... đội lốt chiên, song bề trong thật là muông sói hay cắn xé” (Ma-thi-ơ 7:15). Phao-lô gọi đó là “giáo lý khác” (Ga-la-ti 1:6-7), “sự dạy dỗ của ma quỷ” (1 Ti-mô-thê 4:1). Nhận diện giáo lý sai lầm dựa trên:

1. Nguồn gốc: Nó có đến từ Lời Đức Chúa Trời không, hay từ truyền thống, triết lý con người? (Cô-lô-se 2:8).
2. Trung tâm: Nó có tôn cao Đấng Christ và thập tự giá không, hay tôn cao con người, thiên sứ, hay các nghi lễ? (Cô-lô-se 1:18).
3. Kết quả: Nó đem lại sự tự do trong ân điển và đời sống thánh khiết, hay gánh nặng luật pháp, sự kiêu ngạo, chia rẽ và dục vọng? (Ga-la-ti 5:1, 13).

Giáo lý không phải để tích trữ trong đầu, mà để biến đổi tấm lòng và hướng dẫn bước chân. Dưới đây là một số áp dụng thiết thực:

Mỗi tín hữu cần chủ động “học” và “làm theo” giáo lý lành mạnh. “Hãy chuyên tâm cho được đẹp lòng Đức Chúa Trời... hãy hết sức sửa soạn con đường mình, hầu cho ai nấy đều thấy sự tấn tới của con” (2 Ti-mô-thê 2:15; 1 Ti-mô-thê 4:15). Điều này đòi hỏi việc đọc Kinh Thánh, suy ngẫm, học hỏi có phương pháp, và cầu nguyện xin Đức Thánh Linh – Đấng Dạy Dỗ chân thật – mở mắt (Giăng 14:26).

Trách nhiệm dạy dỗ giáo lý đầu tiên thuộc về gia đình. Phụ huynh Cơ Đốc được kêu gọi “hãy dạy cho con cái mình... kể cho nó nghe” về luật pháp và công việc quyền năng của Chúa (Phục Truyền 6:7; 11:19). Gia đình là nơi thực hành giáo lý về tình yêu thương, sự tha thứ, thẩm quyền và sự phục vụ.

Hội Thánh là “cột nống và nền của lẽ thật” (1 Ti-mô-thê 3:15). Tham dự các buổi nhóm, lớp học Kinh Thánh, trường Chúa nhật, các nhóm nhỏ là phương cách Chúa thiết lập để chúng ta được dạy dỗ, sửa trị và gây dựng. “Sự dạy dỗ” là một trong những món quà Chúa ban cho Hội Thánh (Rô-ma 12:7), và chúng ta cần vâng phục những người lãnh đạo chân chính (Hê-bơ-rơ 13:7, 17).

Giáo lý chân chính phải được thể hiện qua nếp sống đạo đức, các mối quan hệ và công việc. Đức tin không có việc làm là đức tin chết (Gia-cơ 2:26). Hiểu giáo lý về sự tha thứ thúc đẩy ta tha thứ. Hiểu giáo lý về thân thể Đấng Christ thúc đẩy ta hiệp một và phục vụ. Hiểu giáo lý về ngày Chúa đến thúc đẩy ta sống tỉnh thức và truyền giáo.

Giáo lý, theo nghĩa Kinh Thánh trọn vẹn, không phải là gánh nặng luật pháp, mà là kim chỉ nam dẫn đến sự tự do trong chân lý (Giăng 8:32). Nó là khung xương vững chắc cho đức tin, là bản đồ định hướng cho cuộc đời giữa thế giới đầy biến động và sai lạc. Giáo lý lành mạnh đưa chúng ta đến gần Chúa Giê-xu Christ, nuôi dưỡng linh hồn chúng ta bằng Lời hằng sống, và trang bị để chúng ta “có sự sống đời đời” (Giăng 6:68) và sống đời sống làm đẹp lòng Ngài.

Ước mong mỗi chúng ta, với lòng khao khát như trẻ thơ (1 Phi-e-rơ 2:2), không ngừng tìm kiếm, học hỏi và sống theo “sự dạy dỗ lành mạnh” từ Lời Chúa, để đời sống chúng ta ngày càng vững vàng, kết quả và trở nên giống Đấng Christ hơn – là mục tiêu tối hậu của mọi giáo lý chân chính.