Sách Sáng thế ký

Trong toàn bộ kho tàng Kinh Thánh, Sáng Thế Ký (Genesis) đứng như viên đá góc nền tảng, mở ra câu chuyện vĩ đại về sự sáng tạo, sự sa ngã, và khởi đầu kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Tên gọi “Sáng Thế Ký” bắt nguồn từ bản dịch Hy Lạp (Septuagint) “Genesis”, có nghĩa là “nguồn gốc”, “sự khởi đầu”. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, sách được gọi là “Bereshit” (בְּרֵאשִׁית), lấy từ chữ đầu tiên của sách: “Ban đầu…” (Trong lúc đầu, Sáng-thế-ký 1:1). Sách này không chỉ là một bản tường thuật lịch sử, mà còn là một mặc khải thần học sâu sắc, giải đáp những câu hỏi căn bản nhất của con người: Chúng ta từ đâu đến? Tại sao thế giới lại có điều ác? Đức Chúa Trời có kế hoạch gì cho nhân loại? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cấu trúc, chủ đề chính, và sự ứng dụng không thể thiếu của Sáng Thế Ký cho đời sống đức tin ngày nay.

Sách Sáng Thế Ký có thể được chia một cách rõ ràng thành hai phần chính:

1. Lịch Sử Nguyên Thủy (Chương 1-11): Phần này bao quát những sự kiện có tính toàn cầu, đặt nền móng cho toàn bộ Kinh Thánh.
- Sự Sáng Tạo (Chương 1-2): Đức Chúa Trời từ hư không (ex nihilo) dựng nên trời đất và muôn vật bằng quyền năng của Lời Ngài. Đỉnh cao của công trình sáng tạo là con người được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời (בְּצֶלֶם אֱלֹהִים, *b'tselem Elohim*) (Sáng-thế-ký 1:27). Điều này ban cho con người phẩm giá, giá trị đặc biệt và trách nhiệm cai quản.
- Sự Sa Ngã và Hậu Quả (Chương 3): Đây là bước ngoặt bi thảm. Con người phạm tội bất tuân, nghi ngờ lời Đức Chúa Trời. Tội lỗi đột nhập vào thế gian, phá vỡ mối quan hệ giữa con người với Đức Chúa Trời, với nhau, và với công trình sáng tạo. Tuy nhiên, ngay giữa sự phán xét, ân điển của Đức Chúa Trời ló dạng qua lời hứa đầu tiên về Đấng Cứu Thế (Protoevangelium): “Ta sẽ làm cho mầy cùng người nữ, dòng dõi mầy cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người nữ sẽ giày đạp đầu mầy, còn mầy sẽ cắn gót chân người.” (Sáng-thế-ký 3:15).
- Sự Lan Tràn Của Tội Lỗi (Chương 4-11): Tội lỗi tiếp tục phát triển: Cain giết Abel (Chương 4), sự đồi bại thời Nô-ê dẫn đến cơn Đại Hồng Thủy (Chương 6-9), và sự kiêu ngạo của con người tại Tháp Ba-bên (Chương 11). Một chu kỳ tội lỗi - phán xét - ân điển được lặp lại.

2. Lịch Sử Các Tổ Phụ (Chương 12-50): Phần này thu hẹp góc nhìn, tập trung vào một gia đình – gia đình của Áp-ra-ham – qua đó Đức Chúa Trời thực hiện kế hoạch cứu rỗi của Ngài.
- Giao Ước Với Áp-ra-ham (Chương 12-25): Đức Chúa Trời kêu gọi Áp-ram ra khỏi quê hương và lập một giao ước (בְּרִית, *berith*) với ông: “Ta sẽ làm cho ngươi nên một dân lớn; ta sẽ ban phước cho ngươi… và các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước.” (Sáng-thế-ký 12:2-3). Giao ước này, được lập bằng đức tin, là cốt lõi của toàn bộ lịch sử cứu rỗi, hướng trực tiếp đến Chúa Giê-xu Christ, dòng dõi của Áp-ra-ham (Ga-la-ti 3:16).
- Y-sác và Gia-cốp (Chương 25-36): Lời hứa được truyền lại cho Y-sác và Gia-cốp. Câu chuyện về Gia-cốp cho thấy ân điển của Đức Chúa Trời dành cho một người đầy mưu mẹo, đổi tên ông thành Y-sơ-ra-ên, cha của 12 chi phái.
- Giô-sép (Chương 37-50): Câu chuyện đầy kịch tính về Giô-sép, từ một nô lệ, tù nhân trở thành thủ tướng của Ai Cập, minh họa chủ quyền tuyệt đối và sự quan phòng của Đức Chúa Trời. Lời tuyên bố của Giô-sép với các anh mình là một cao trào thần học: “Các anh toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi… để gìn giữ sự sống cho nhiều người.” (Sáng-thế-ký 50:20). Điều này báo trước chức vụ của Chúa Giê-xu, Đấng bị phản bội và giết chết để cứu nhiều người.

1. Đức Chúa Trời Là Đấng Tạo Hóa và Chủ Tể: Mọi sự khởi đầu từ Ngài và thuộc về Ngài. Ngài phán và nó liền có. Ngài công bố mọi điều Ngài dựng nên là “tốt lành” (טוֹב, *tov*). Ngài cai quản lịch sử, ngay cả trong những biến cố tưởng như hỗn loạn nhất.

2. Phẩm Giá và Tội Lỗi Của Con Người: Con người là tạo vật đặc biệt, mang hình ảnh Đức Chúa Trời, được ban cho trách nhiệm. Nhưng con người đã tự ý chọn con đường phản nghịch, đem sự rủa sả và sự chết vào thế gian (Rô-ma 5:12). Sáng Thế Ký trình bày một cái nhìn chân thực, không tô hồng về bản chất con người.

3. Giao Ước và Lời Hứa: Đây là “sợi chỉ đỏ” xuyên suốt Sáng Thế Ký và cả Kinh Thánh. Giao ước với Nô-ê (Sáng 9), với Áp-ra-ham (Sáng 15, 17), xác lập mối quan hệ dựa trên ân điển và lời hứa của Đức Chúa Trời. Đây là nền tảng cho giao ước mới trong Chúa Giê-xu Christ.

4. Sự Cứu Rỗi và Ân Điển: Ngay sau khi tội lỗi xâm nhập, Đức Chúa Trời không hủy diệt mà tìm kiếm và hứa ban sự giải cứu (Sáng 3:15). Sự chọn lựa Áp-ra-ham, sự bảo tồn dòng dõi qua các tổ phụ, tất cả đều thể hiện ân điển không điều kiện của Ngài dành cho một nhân loại đáng bị đoán phạt.

Sáng Thế Ký không phải là sách lịch sử xa xôi, mà là lời Đức Chúa Trời phán với chúng ta hôm nay.

1. Xác Lập Nền Tảng Đức Tin Cá Nhân:
- Biết Nguồn Gốc Của Mình: Chúng ta không phải là sản phẩm của sự ngẫu nhiên, mà là tạo vật có mục đích, được dựng nên bởi Đức Chúa Trời yêu thương và theo hình ảnh Ngài. Điều này ban cho chúng ta phẩm giá bất khả xâm phạm và mục đích sống: làm vinh hiển Đức Chúa Trời và quản lý thế giới Ngài giao phó.
- Hiểu Đúng Bản Chất Tội Lỗi: Những tranh chiến, bất an, và sự bại hoại trong xã hội và trong lòng chúng ta đều bắt nguồn từ tội lỗi nguyên thủy. Điều này dẫn chúng ta đến sự ăn năn và nhu cầu cần một Đấng Cứu Chúa ở bên ngoài chúng ta – đó là Chúa Giê-xu Christ, “Chiên Con của Đức Chúa Trời, là Đấng cất tội lỗi thế gian đi” (Giăng 1:29).

2. Sống Theo Lời Hứa và Sự Quan Phòng Của Đức Chúa Trời:
- Bước Đi Bởi Đức Tin Như Áp-ra-ham: Áp-ra-ham được kêu gọi đi đến một nơi mình chưa biết, chỉ dựa trên lời hứa của Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 11:8). Đời sống chúng ta cũng thường được kêu gọi bước vào những điều không chắc chắn. Sáng Thế Ký dạy chúng ta tin cậy vào sự thành tín của Đức Chúa Trời hơn là hoàn cảnh trước mắt.
- Nhìn Thấy Bàn Tay Quan Phòng Trong Mọi Hoàn Cảnh: Câu chuyện Giô-sép là bài học tuyệt vời về sự quan phòng. Dù bị bán làm nô lệ, bị vu oan vào tù, Đức Chúa Trời vẫn đang hành động để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài. Trong những nghịch cảnh, thất bại hay nỗi đau, chúng ta có thể tin rằng Đức Chúa Trời có thể “toan làm điều ích” và biến điều xấu thành phước hạnh cho chúng ta và cho người khác.

3. Xây Dựng Gia Đình và Cộng Đồng Theo Khuôn Mẫu Của Đức Chúa Trời:
- Hôn Nhân và Gia Đình: Sáng Thế Ký 2:24 thiết lập mô hình hôn nhân một vợ một chồng, bền vững: “Bởi vậy cho nên người nam sẽ lìa cha mẹ mà dính díu cùng vợ mình, và cả hai sẽ nên một thịt.” Đây là khuôn mẫu Đức Chúa Trời dành cho sự kết hợp thánh và hỗ trợ lẫn nhau.
- Trách Nhiệm Với Công Trình Sáng Tạo: Lệnh “hãy cai quản” (Sáng 1:28) đặt chúng ta vào vị trí quản gia, chứ không phải chủ nhân khai thác cạn kiệt. Điều này thúc giục thái độ sống trách nhiệm, bảo vệ môi trường.
- Đối Diện Với Xung Đột và Tha Thứ: Xung đột gia đình giữa Cain và Abel, giữa các con của Áp-ra-ham, giữa các anh em của Giô-sép cho thấy hậu quả của lòng ghen ghét. Nhưng câu chuyện Giô-sép tha thứ cho các anh mình dạy chúng ta về sự giải phóng của lòng thương xót, bắt chước sự tha thứ mà chính chúng ta đã nhận từ Đấng Christ.

Sáng Thế Ký kết thúc với một quan tài tại Ai Cập (Sáng 50:26), nhưng đó không phải là dấu chấm hết. Toàn bộ sách là một lời tiên tri dài, hướng về Đấng sẽ đến để đảo ngược lời nguyền của tội lỗi. A-đam thứ nhất đem sự chết vào; A-đam sau cùng (Chúa Giê-xu) đem sự sống lại (Rô-ma 5:12-21). Lời hứa về dòng dõi người nữ (Sáng 3:15) được ứng nghiệm nơi Ngài. Giao ước với Áp-ra-ham tìm thấy sự ứng nghiệm trọn vẹn khi mọi dân tộc nhờ đức tin nơi Chúa Giê-xu mà được phước (Ga-la-ti 3:8-9). Sự vâng phục trọn vẹn của Ngài trên thập tự giá đã khôi phục hình ảnh Đức Chúa Trời nơi những ai tin.

Do đó, nghiên cứu Sáng Thế Ký không chỉ để hiểu biết về quá khứ, mà để củng cố đức tin của chúng ta vào Đức Chúa Trời thành tín, Đấng đã khởi đầu công trình tốt lành và sẽ hoàn tất nó (Phi-líp 1:6). Nó mời gọi chúng ta bước vào câu chuyện lớn của Ngài, sống như những con người mới trong Đấng Christ, mang lấy trách nhiệm quản gia và loan báo hy vọng về sự phục hồi mọi sự trong Ngài.