Định Kiến Trong Ánh Sáng Kinh Thánh
Trong một thế giới luôn bị chia rẽ bởi những thành kiến về chủng tộc, giai cấp, giới tính và văn hóa, Lời Chúa vang lên như một tiếng chuông cảnh tỉnh và một ánh sáng dẫn đường. Định kiến không chỉ là một vấn đề xã hội học; nó là một vấn đề thuộc linh sâu sắc, bắt nguồn từ sự sa ngã của con người và đi ngược lại trái tim của Đức Chúa Trời, Đấng đã dựng nên mọi người trong hình ảnh của Ngài. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá quan điểm của Kinh Thánh về định kiến, từ những nguyên tắc nền tảng trong Cựu Ước đến sự dạy dỗ và mẫu mực trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ, cùng với những áp dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
I. Bản Chất Của Định Kiến: Nhìn Từ Góc Độ Kinh Thánh
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, khái niệm "thiên vị" hay "nhìn mặt" thường được diễn đạt qua từ nasa’ panim (נשא פנים), nghĩa đen là "nhấc mặt lên". Cụm từ này xuất hiện trong những cảnh cảnh báo về việc xét xử thiên vị (ví dụ: Lê-vi Ký 19:15). Nó mô tả việc đánh giá một người dựa trên vẻ bề ngoài, địa vị, hay lợi ích cá nhân, thay vì dựa trên sự công bình và chân lý. Trong tiếng Hy Lạp Tân Ước, từ prosōpolēmpsia (προσωπολημψία) mang ý nghĩa tương tự: "chấp nhận mặt" hay "thiên vị" (Rô-ma 2:11, Ê-phê-sô 6:9). Bản chất của định kiến, theo Kinh Thánh, là sự phán xét thiên lệch, thiếu yêu thương, và đi ngược lại cái nhìn của Đức Chúa Trời về giá trị con người.
Gốc rễ của mọi định kiến nằm trong tội lỗi. Nó là biểu hiện của sự kiêu ngạo, khi chúng ta tự đặt mình lên làm thước đo, xem nhóm của mình là ưu việt hơn. Nó cũng bắt nguồn từ nỗi sợ hãi và sự thiếu hiểu biết. Sứ đồ Gia-cơ đã chỉ rõ mâu thuẫn thuộc linh này: "nếu anh em tây vị người, ấy là phạm tội, và luật pháp bèn định tội anh em như kẻ phạm phép" (Gia-cơ 2:9). Định kiến, do đó, không phải là một lỗi xã giao nhỏ, mà là một tội lỗi trước mặt Đức Chúa Trời.
II. Những Bài Học Từ Cựu Ước: Đức Chúa Trời Chẳng Hề Thiên Vị
Một nguyên tắc nền tảng xuyên suốt Kinh Thánh là tính công bình tuyệt đối của Đức Chúa Trời. Phục-truyền Luật-lệ Ký 10:17 tuyên bố: "Vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời của các ngươi… chẳng tây vị ai, chẳng nhận của hối lộ." Đức Chúa Trời không nhìn vào chủng tộc, địa vị, hay của cải; Ngài xét đoán dựa trên sự công bình và lòng trung tín (2 Sử-ký 19:7).
Tuy nhiên, dân Y-sơ-ra-ên, dân được chọn, thường xuyên rơi vào cái bẫy của định kiến dân tộc. Sách Giô-na là một minh họa sống động. Tiên tri Giô-na đã chạy trốn Chúa không phải vì sợ hãi, mà vì định kiến và lòng căm ghét dành cho người A-si-ri ở Ni-ni-ve – những kẻ thù tàn bạo của dân tộc ông. Ông không muốn họ nhận được sự thương xót của Đức Chúa Trời (Giô-na 4:1-2). Nhưng Chúa đã dạy Giô-na một bài học quý giá: "Còn ta, ta lại không nên tiếc thành Ni-ni-ve lớn kia, trong đó có hơn mười hai vạn người không biết phân biệt tay hữu và tay tả, lại với số thú-vật rất nhiều hay sao?" (Giô-na 4:11). Đức Chúa Trời quan tâm đến mọi dân tộc, mọi con người Ngài đã dựng nên.
III. Chúa Giê-xu Christ: Mẫu Mực Vượt Trên Mọi Định Kiến
Chúa Giê-xu Christ, trong chức vụ trần thế, đã hoàn toàn đập tan mọi bức tường định kiến của xã hội Do Thái thời đó. Ngài là hiện thân sống động của tình yêu vô điều kiện và cái nhìn xuyên thấu tâm can.
- Vượt qua rào cản chủng tộc và tôn giáo: Câu chuyện Chúa tiếp xúc với người đàn bà Sa-ma-ri tại giếng Gia-cốp (Giăng 4:1-42) là một cú sốc văn hóa. Người Do Thái khinh thường người Sa-ma-ri, lại càng không giao thiệp với phụ nữ Sa-ma-ri nơi công cộng. Nhưng Chúa Giê-xu không những nói chuyện, còn bày tỏ chính Ngài là Đấng Mê-si-a cho bà, và qua bà, cho cả dân làng.
- Vượt qua định kiến về địa vị xã hội: Ngài gọi Xa-chê, một người thâu thuế bị xã hội khinh rẻ và xem như kẻ phản quốc, xuống khỏi cây và vào nhà ông (Lu-ca 19:1-10). Ngài tuyên bố: "Con người đã đến tìm và cứu kẻ bị mất."
- Vượt qua định kiến về giới tính: Chúa Giê-xu cho phép các bà làm môn đồ, lắng nghe và dạy dỗ họ (Lu-ca 10:38-42), và chọn phụ nữ làm những nhân chứng đầu tiên cho sự phục sinh của Ngài – một hành động mang tính cách mạng trong bối cảnh giá trị lời chứng của phụ nữ bị xem thường (Ma-thi-ơ 28:1-10).
Đỉnh cao của sự phá vỡ định kiến nằm trong dụ ngôn Người Sa-ma-ri nhân lành (Lu-ca 10:25-37). Khi được hỏi "Ai là người lân cận tôi?", Chúa Giê-xu đã kể một câu chuyện mà anh hùng không phải là thầy tế lễ hay người Lê-vi (những nhà lãnh đạo tôn giáo đáng kính), mà là một người Sa-ma-ri bị khinh miệt. Thông điệp rõ ràng: tình yêu thương thật sự vượt lên trên mọi ranh giới chủng tộc và tôn giáo. Mệnh lệnh của Chúa là: "Hãy đi, và cũng hãy làm như vậy."
IV. Giáo Huấn Của Các Sứ Đồ: Hội Thánh Là Một Thân Thể Hiệp Một
Sự kiện đầy dẫy Đức Thánh Linh trong ngày Lễ Ngũ Tuần (Công vụ 2) đã đặt nền móng cho một Hội Thánh đa văn hóa. Tuy nhiên, định kiến vẫn len lỏi ngay trong Hội Thánh đầu tiên. Công vụ các Sứ đồ chương 6 ghi lại sự phàn nàn của các tín hữu gốc Hy Lạp chống lại người Hê-bơ-rơ về việc phân phát lương thực. Các sứ đồ đã giải quyết bằng cách lập ra chức vụ chấp sự, chọn những người đầy dẫy Đức Thánh Linh, bất kể nguồn gốc.
Sự kiện then chốt là việc Sứ đồ Phi-e-rơ được Chúa dẫn dắt đến nhà Cọt-nây, một người ngoại bang, qua khải tượng về tấm vải lới (Công vụ 10). Ban đầu, Phi-e-rơ đã phản ứng theo định kiến tôn giáo: "Chúa ôi! không được; vì tôi chẳng hề ăn vật gì dơ dáy chẳng sạch" (câu 14). Nhưng Đức Thánh Linh phán: "Đừng gọi là dơ dáy vật mà Đức Chúa Trời đã làm cho sạch." Bài học cho Phi-e-rơ và cả Hội Thánh là: "Thật vậy, ta nhận thấy Đức Chúa Trời chẳng vị nể ai, nhưng trong các dân tộc, hễ ai kính sợ Ngài và làm sự công bình, thì nấy được đẹp lòng Ngài" (Công vụ 10:34-35).
Sứ đồ Phao-lô, người từng là một Pha-ri-si đầy định kiến (tham gia bắt bớ Hội Thánh), đã trở thành sứ đồ cho dân Ngoại. Ngài tuyên bố hùng hồn về sự hiệp một trong Đấng Christ: "Tại đây không còn người Giu-đa hoặc người Gờ-réc; không còn người tôi mọi hoặc người tự chủ; không còn đàn ông hoặc đàn bà; vì trong Đấng Christ Jêsus, anh em thảy đều làm một" (Ga-la-ti 3:28). Trong thư Ê-phê-sô, ngài dạy rằng Chúa Giê-xu đã đập đổ "bức tường ngăn cách" giữa người Do Thái và dân Ngoại, để tạo nên một "người mới" trong Ngài (Ê-phê-sô 2:14-15).
V. Áp Dụng Thực Tiễn: Phá Đổ Định Kiến Trong Đời Sống Cơ Đốc
Làm thế nào để chúng ta, những Cơ Đốc nhân trong thế kỷ 21, có thể sống vượt trên định kiến?
- Tự Xét Lại Chính Mình Trong Chân Lý: Hãy cầu xin Đức Thánh Linh soi sáng để nhìn thấy những thành kiến tiềm ẩn trong lòng mình. Chúng có thể liên quan đến chủng tộc, thành phần kinh tế, học vấn, giáo phái, hay thậm chí là phong cách thờ phượng. "Hãy xét chính mình" (2 Cô-rinh-tô 13:5).
- Đeo "Con Mắt Của Đấng Christ": Hãy tập nhìn mỗi người như một tạo vật được dựng nên trong hình ảnh Đức Chúa Trời (Sáng-thế Ký 1:27), và là đối tượng cho tình yêu cứu chuộc của Chúa Giê-xu (Giăng 3:16). Hãy hỏi: "Chúa Giê-xu sẽ nhìn người này thế nào?"
- Chủ Động Xây Dựng Những Mối Quan Hệ Chủ Ý: Đừng chỉ sống trong vòng tròn an toàn với những người giống mình. Hãy chủ động kết bạn, phục vụ, và học hỏi từ những anh chị em trong Chúa có nền tảng văn hóa, sắc tộc, hay kinh tế khác biệt. Điều này đòi hỏi sự khiêm nhường và tò mò lành mạnh.
- Lắng Nghe Để Hiểu, Không Phải Để Phân Biệt: Khi tiếp xúc với người khác biệt, hãy thực hành lắng nghe tích cực. Gia-cơ 1:19 khuyên: "mọi người nên mau nghe, chậm nói." Hãy tìm hiểu câu chuyện, trải nghiệm và nỗi đau của họ.
- Dạy Dỗ Con Cái Và Thế Hệ Sau Về Sự Hiệp Một Trong Đấng Christ: Trong gia đình và Hội Thánh, hãy chủ động dạy dỗ giá trị của sự đa dạng trong vương quốc Đức Chúa Trời qua các câu chuyện Kinh Thánh và ví dụ thực tế.
- Đứng Về Phía Công Bình Và Tình Yêu Thương: Khi chứng kiến những hành vi định kiến hay kỳ thị, với tinh thần khôn ngoan và yêu thương, hãy can đảm lên tiếng để bảo vệ phẩm giá của người bị tổn thương, bắt chước Chúa Giê-xu.
Kết Luận
Kinh Thánh nói về định kiến một cách rõ ràng và dứt khoát: Nó là tội lỗi, đi ngược lại bản tính công bình và yêu thương của Đức Chúa Trời. Lịch sử cứu chuộc là câu chuyện về một Đức Chúa Trời phá đổ mọi bức tường, mời gọi mọi chi phái, mọi tiếng, mọi dân tộc bước vào mối tương giao với Ngài qua huyết của Con Ngài. Chúa Giê-xu Christ là câu trả lời trọn vẹn cho vấn nạn định kiến. Thập tự giá là nơi mọi sự phân biệt đều bị tiêu diệt, vì tại đó, mọi người đều được nhìn nhận là tội nhân cần ân điển, và mọi người đều được mời gọi trở nên con cái Đức Chúa Trời.
Sống không định kiến không phải là một lựa chọn chính trị xã hội, mà là một mệnh lệnh thuộc linh, một sự đáp lại tình yêu của Đấng Christ. Khi chúng ta để cho tình yêu của Ngài tuôn chảy qua mình, chúng ta sẽ bắt đầu thấy anh chị em qua đôi mắt của Ngài – và đó là khởi đầu của sự tự do thật sự khỏi xiềng xích của định kiến. Ước mong Hội Thánh ngày nay luôn là cộng đồng tiên phong thể hiện sự hiệp nhất đa dạng và yêu thương vượt trội, làm chứng cho thế giới về Tin Lành biến đổi của Chúa Giê-xu Christ.
"Nếu ai nói mình yêu Đức Chúa Trời, mà lại ghét anh em mình, thì là kẻ nói dối; vì kẻ nào chẳng yêu anh em mình thấy, thì không thể yêu Đức Chúa Trời mình chẳng thấy được." (1 Giăng 4:20)