Giá Trị Luận
Trong một thế giới đầy biến động, nơi các chuẩn mực đạo đức thường bị đặt dấu hỏi và các thang giá trị liên tục thay đổi, người tin Chúa cần một nền tảng vững chắc để định hướng và đánh giá mọi sự. Giá trị luận (Axiology) – một nhánh của triết học nghiên cứu về bản chất, phân loại và tiêu chí của giá trị – trở nên một chủ đề thiết yếu khi được soi rọi dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá giá trị luận từ góc nhìn Kinh Thánh, giải nghĩa thế nào là một hệ giá trị đẹp lòng Đức Chúa Trời và áp dụng nó vào đời sống hằng ngày của Cơ Đốc nhân.
I. Khái Niệm Giá Trị Luận và Góc Nhìn Kinh Thánh
Trong triết học, giá trị luận thường nghiên cứu hai lĩnh vực chính: đạo đức luận (Ethics - nghiên cứu về giá trị trong hành vi, điều thiện và điều ác) và mỹ học (Aesthetics - nghiên cứu về giá trị của cái đẹp và nghệ thuật). Thế giới quan tự nhiên thường đặt giá trị trên những thứ hữu hình, đo lường được như của cải, địa vị, thẩm quyền, và sự thỏa mãn cá nhân.
Tuy nhiên, Kinh Thánh đưa ra một hệ giá trị hoàn toàn đảo ngược và siêu việt. Chúa Giê-xu tuyên bố rõ ràng trong Ma-thi-ơ 6:19-21: "Các ngươi chớ chứa của cải ở dưới đất, là nơi có sâu mối, ten rét làm hư, và kẻ trộm đào ngạch khoét vách mà lấy; nhưng phải chứa của cải ở trên trời, là nơi không có sâu mối, ten rét làm hư, cũng không có kẻ trộm đào ngạch khoét vách mà lấy. Vì chưng của cải ngươi ở đâu, thì lòng ngươi cũng ở đó."
Từ "của cải" trong nguyên văn Hy Lạp là "thēsauros" (θησαυρός), không chỉ chỉ về vàng bạc, mà chỉ bất cứ thứ gì được con người xem là quý giá, đáng tích trữ và bảo vệ. Đấng Christ đang thiết lập một thang giá trị căn bản: giá trị vĩnh cửu (trên trời) phải được ưu tiên hơn giá trị tạm thời (dưới đất).
II. Nền Tảng Của Hệ Giá Trị Cơ Đốc: Đức Chúa Trời Là Tiêu Chuẩn Tối Thượng
Khác với các hệ thống giá trị luận nhân bản lấy con người làm trung tâm, giá trị luận Kinh Thánh lấy Đức Chúa Trời và bản tính của Ngài làm tiêu chuẩn tuyệt đối. Sứ đồ Phao-lô khẳng định trong Rô-ma 12:2: "Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào."
Ở đây, "đời nầy" (Hy Lạp: aiōni toutō - αἰῶνι τούτῳ) đại diện cho toàn bộ hệ thống giá trị, tư tưởng và ưu tiên của thế gian, vốn đang bị ảnh hưởng bởi tội lỗi. Sự "biến hóa" (metamorphoō - μεταμορφόω) là một sự thay đổi triệt để từ bên trong, dẫn đến khả năng "thử cho biết" (dokimazō - δοκιμάζω) – tức là phê phán, kiểm nghiệm và xác nhận điều gì thực sự có giá trị (đẹp lòng và trọn vẹn) trong mắt Đức Chúa Trời.
Chính Đức Chúa Trời, qua Lời Ngài, định nghĩa điều gì là thiện (good), mỹ (beautiful) và chân (true). Thi Thiên 19:7-10 ca ngợi luật pháp Chúa là "trọn vẹn," "chắc chắn," "ngay thẳng," "trong sạch," "bền vững," "thật," " công bình," và "đáng ưa chuộng hơn vàng." Mỗi tính từ này đều chỉ về một giá trị tối thượng, và tất cả đều được tìm thấy trong bản tính và ý chỉ của Đức Chúa Trời.
III. Sự Xung Đột Giữa Hai Hệ Giá Trị: Thế Gian và Thiên Thượng
Kinh Thánh trình bày rõ một sự xung đột không thể tránh khỏi giữa hệ giá trị của "thế gian" và hệ giá trị của "Đấng Christ." Sứ đồ Giăng cảnh báo: "Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian nữa; nếu ai yêu thế gian, thì sự kính mến Đức Chúa Cha chẳng ở trong người ấy. Vì mọi sự trong thế gian, như sự mê tham của xác thịt, sự mê tham của mắt, và sự kiêu ngạo của đời, đều chẳng từ Cha mà đến, nhưng từ thế gian mà ra."
(1 Giăng 2:15-16).
Ở đây, "thế gian" (Hy Lạp: kosmos - κόσμος) không chỉ chỉ về thế giới vật chất, mà chỉ về trật tự xã hội sa ngã, chống nghịch lại Đức Chúa Trời. Hệ giá trị của nó được tóm tắt trong ba thứ:
1. Sự mê tham của xác thịt (epithymia tēs sarkos - ἐπιθυμία τῆς σαρκός): Giá trị đặt trên sự thỏa mãn dục vọng, khoái lạc thể xác.
2. Sự mê tham của mắt (epithymia tōn ophthalmōn - ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν): Giá trị đặt trên sự sở hữu, tích trữ, và ham muốn những gì mắt thấy (chủ nghĩa vật chất).
3. Sự kiêu ngạo của đời (alazoneia tou biou - ἀλαζονεία τοῦ βίου): Giá trị đặt trên địa vị, thành tích, quyền lực và sự tự tôn của bản ngã.
Đối lập hoàn toàn với điều đó, Chúa Giê-xu dạy các môn đồ về các giá trị của Vương Quốc Thiên Đàng: "Phước cho những kẻ có lòng khó khăn, vì nước thiên đàng là của họ! Phước cho những kẻ than khóc, vì sẽ được yên ủi! Phước cho những kẻ nhu mì, vì sẽ hưởng được đất! Phước cho những kẻ đói khát sự công bình, vì sẽ được no đủ! Phước cho những kẻ hay thương xót, vì sẽ được thương xót!... "
(Ma-thi-ơ 5:3-10). Mỗi phước lành này đều tôn cao những giá trị bị thế gian xem thường: sự nghèo khó thuộc linh, nhu mì, khát khao công lý, lòng thương xót, tấm lòng trong sạch và sự hòa thuận.
IV. Hiện Thân Của Hệ Giá Trị Thiên Thượng: Chúa Giê-xu Christ
Chúa Giê-xu Christ không chỉ giảng dạy về hệ giá trị mới, mà chính Ngài là hiện thân sống động của nó. Sự hy sinh của Ngài trên thập tự giá là bằng chứng tối thượng về việc Đức Chúa Trời đánh giá cao điều gì. Trong khi thế gian đánh giá cao sức mạnh và sự chiến thắng theo kiểu vượt trội, thì Đức Chúa Trời lại bày tỏ quyền năng cứu chuộc qua sự yếu đuối và sự chết (1 Cô-rinh-tô 1:18-25).
Phi-líp 2:5-8 mô tả một hệ giá trị đảo ngược: "Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời... nhưng Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ... hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự."
Giá trị tối thượng ở đây là sự vâng phục, khiêm nhường và tình yêu hy sinh, chứ không phải sự độc lập, tự tôn và tự quyền. Hê-bơ-rơ 12:2 khuyên chúng ta hãy "nhìn xem Đức Chúa Jêsus," tức là lấy Ngài làm tiêu chuẩn để đánh giá và sắp xếp thứ tự ưu tiên cho mọi sự trong đời sống.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn: Xây Dựng Hệ Giá Trị Cơ Đốc Trong Đời Sống Hằng Ngày
Làm thế nào để người tin Chúa có thể sống với một hệ giá trị đẹp lòng Đức Chúa Trời giữa một thế giới đầy cám dỗ và xung đột? Dưới đây là một số ứng dụng thực tiễn dựa trên Kinh Thánh:
1. Kiểm Tra Lòng Mình Thường Xuyên (Sự Tỉnh Ngộ Thuộc Linh): Chúng ta cần liên tục hỏi: "Điều gì đang chi phối quyết định của tôi? Tôi đang tìm kiếm sự chấp nhận từ ai? Tôi đang đầu tư thời gian, năng lượng và tài chính của mình vào đâu?" (Ma-thi-ơ 6:21). Câu trả lời sẽ tiết lộ hệ giá trị thực sự của chúng ta.
2. Đánh Giá Mọi Sự Dưới Ánh Sáng của Sự Vĩnh Cửu: Sứ đồ Phao-lô khuyên: "Hãy tưởng đến những sự ở trên trời, đừng tưởng đến những sự ở dưới đất"
(Cô-lô-se 3:2). Trước mỗi lựa chọn – từ nghề nghiệp, cách tiêu tiền, đến các mối quan hệ – chúng ta nên tự hỏi: "Điều này có ý nghĩa gì trong cõi đời đời? Nó có góp phần vào Vương Quốc của Đức Chúa Trời không?"
3. Ưu Tiên Phát Triển Nhân Cách Thuộc Linh Hơn Thành Tích Bề Ngoài: Trong khi thế gian đánh giá cao "làm được gì" (doings) và "có được gì" (havings), thì Đức Chúa Trời đánh giá cao "con người chúng ta là gì" (beings). Trái Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23) – yêu thương, vui mừng, bình an, nhịn nhục... – đại diện cho những giá trị nội tâm vĩnh cửu mà chúng ta cần trau dồi.
4. Sống Với Tâm Tình Của Khách Lữ Hành: Các anh hùng đức tin trong Hê-bơ-rơ 11 đã xưng mình "là kẻ khách lạ và kẻ kiều ngụ trên đất" (câu 13). Họ sống với một cái nhìn xa về "thành có nền vững chắc, mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn và xây lên" (câu 10). Nhận thức rằng chúng ta chỉ là lữ khách trên đất này giúp chúng ta không bám víu quá mức vào những giá trị tạm bợ.
Kết Luận
Giá trị luận Cơ Đốc không phải là một lý thuyết triết học trừu tượng, mà là một khuôn khổ sống động, căn bản cho mọi quyết định và cách sống của người tin Chúa. Nó mời gọi chúng ta từ bỏ thước đo hư ảo của thế gian và đón nhận thước đo vĩnh cửu của Đức Chúa Trời, được bày tỏ trọn vẹn nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu. Khi chúng ta để cho Lời Chúa "biến hóa" tâm thần mình (Rô-ma 12:2), chúng ta sẽ dần nhận ra vẻ đẹp và giá trị đích thực của sự nhu mì, công bình, yêu thương và thánh khiết. Ước gì mỗi chúng ta luôn sống với lời cầu nguyện của vua Đa-vít: "Hãy cầu xin Đức Giê-hô-va ban cho con sự khôn ngoan và sáng suốt, để con có thể hiểu biết và phân biệt điều lành điều dữ."
(1 Các Vua 3:9), hầu cho mọi lựa chọn, ưu tiên và hành động của chúng ta đều phản chiếu hệ giá trị cao quý của Vương Quốc Thiên Đàng.