Cơ Đốc nhân nên nhìn nhận chủ nghĩa hiện đại như thế nào?

Trong một thế giới không ngừng vận động, Cơ Đốc nhân chúng ta luôn đứng trước thử thách là phải hiểu và tương tác với các hệ tư tưởng xung quanh. Một trong những hệ tư tưởng có ảnh hưởng sâu rộng nhất kể từ thế kỷ 18 cho đến nay là Chủ nghĩa Hiện đại (Modernism). Nó không chỉ là một trào lưu nghệ thuật hay kiến trúc, mà là một thế giới quan (worldview) toàn diện, thấm vào mọi ngõ ngách của tư duy, văn hóa và xã hội. Vậy, với tư cách là những người mang Lẽ Thật đời đời của Đức Chúa Trời, chúng ta nên nhìn nhận và đối diện với chủ nghĩa hiện đại như thế nào? Bài nghiên cứu này sẽ khám phá vấn đề dưới ánh sáng của Lời Chúa, giúp chúng ta có một cái nhìn phân biệt, khôn ngoan và trung tín.

Trước khi đánh giá, chúng ta cần hiểu đối tượng. Chủ nghĩa hiện đại, trong bản chất triết học của nó, khởi phát từ Thời kỳ Khai sáng (Enlightenment). Nó đặt con người và lý trí (human reason) lên làm thẩm phán tối cao cho mọi chân lý, thay thế cho thẩm quyền tôn giáo và truyền thống. Một số trụ cột chính của nó bao gồm:

• Chủ nghĩa Duy Lý (Rationalism): Tin rằng lý trí con người là nguồn duy nhất và đầy đủ của mọi tri thức và chân lý. Điều gì không thể được chứng minh bằng logic và khoa học thì bị nghi ngờ hoặc bác bỏ.
• Chủ nghĩa Tiến Bộ (Progressivism): Niềm tin tuyệt đối vào sự tiến bộ không ngừng của nhân loại thông qua khoa học, công nghệ và giáo dục. Con người có thể tự giải quyết mọi vấn đề và xây dựng một thiên đường trên đất.
• Chủ nghĩa Cá Nhân (Individualism): Nhấn mạnh quyền tự quyết, tự do cá nhân và sự tự chủ. Cái tôi được đề cao, trong khi các ràng buộc cộng đồng, gia đình và nhất là thẩm quyền thiêng liêng bị giảm giá trị.
• Chủ nghĩa Tương Đối (Relativism): Phủ nhận sự tồn tại của chân lý tuyệt đối, phổ quát. Chân lý, đạo đức trở nên tương đối, tùy thuộc vào văn hóa, bối cảnh và cảm nhận cá nhân. Câu cửa miệng là "không có gì là đúng hay sai tuyệt đối".
• Chủ nghĩa Thế Tục (Secularism): Tách biệt tôn giáo ra khỏi các lĩnh vực công cộng như chính trị, giáo dục, khoa học. Đức tin bị giam hãm trong phạm vi riêng tư, cá nhân.

Những ý tưởng này không tồn tại trong chân không; chúng định hình cách chúng ta làm việc, học tập, tiêu thụ và thậm chí là suy nghĩ về bản thân. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi không để bị "làm cho hóa ra hợp thế gian" (Rô-ma 12:2), nhưng điều đó đòi hỏi chúng ta phải nhận diện được "thế gian" đang vận hành dưới hình thức nào.

Kinh Thánh không sử dụng thuật ngữ "chủ nghĩa hiện đại", nhưng nói rất nhiều về những tinh thần cốt lõi của nó. Hãy cùng phân tích từng trụ cột dưới ánh sáng của Lời Chúa.

1. Chủ Nghĩa Duy Lý & Tiến Bộ vs. Sự Khôn Ngoan Của Đức Chúa Trời

Kinh Thánh không bài trừ lý trí. Trái lại, Chúa kêu gọi chúng ta hết lòng, hết linh hồn, hết sức, và hết trí khôn mà kính mến Ngài (Lu-ca 10:27). Tuy nhiên, Kinh Thánh vạch rõ giới hạn của lý trí sa ngã. Châm Ngôn 3:5-6 dạy: "Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, chớ nương cậy nơi sự thông sáng của con; trong các việc làm của con, khá nhận biết Ngài, thì Ngài sẽ chỉ dẫn các nẻo của con". Tiếng Hê-bơ-rơ cho "sự thông sáng" ở đây là teḇunah, chỉ sự hiểu biết phân biệt. Câu Kinh Thánh này không khuyên ta trở nên ngu dốt, mà cảnh báo chống lại sự tự cậy (self-reliance) vào trí óc hữu hạn của mình.

Sứ đồ Phao-lô cũng cảnh báo: "Hãy giữ chừng, kẻo có kẻ bắt anh em bằng triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, theo sơ học của thế gian, chớ không theo Đấng Christ" (Cô-lô-se 2:8). Từ "triết học" trong tiếng Hy Lạp (philosophia) chỉ hệ thống tư tưởng của con người tách rời khỏi sự mặc khải của Đức Chúa Trời. Niềm tin vào tiến bộ vô hạn của nhân loại cũng mâu thuẫn với giáo lý Kinh Thánh về tội lỗi. Giê-rê-mi 17:9 nói: "Lòng người ta là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa". Một nhân loại bị sa ngã không thể tự mình đạt đến sự hoàn hảo. Hy vọng duy nhất là ở trong sự cứu chuộc và tể trị của Đấng Christ, không phải trong sự tiến bộ thuần túy về mặt công nghệ hay xã hội.

2. Chủ Nghĩa Cá Nhân Cực Đoan vs. Thân Thể Của Đấng Christ

Trong khi chủ nghĩa hiện đại tôn vinh cái tôi, Kinh Thánh dạy về sự khiêm nhường và liên đới. Phao-lô dùng hình ảnh mạnh mẽ về Hội Thánh là thân thể của Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 12:12-27). Mỗi chúng ta là một chi thể, được ban cho các ân tứ khác nhau để gây dựng cho nhau. Tinh thần cá nhân chủ nghĩa cực đoan ("tôi chỉ cần có mối quan hệ của tôi với Đức Chúa Trời là đủ") đi ngược lại mô hình này. Chúng ta được kêu gọi "khiêm nhường nhường nhau, coi người khác như tôn trọng hơn mình" (Phi-líp 2:3). Danh từ Hy Lạp được dùng cho "khiêm nhường" là tapeinophrosynē, nghĩa đen là "sự hạ mình trong tâm trí". Đây là sự đối nghịch hoàn toàn với tinh thần tự tôn của chủ nghĩa cá nhân hiện đại.

3. Chủ Nghĩa Tương Đối vs. Lẽ Thật Tuyệt Đối

Đây có lẽ là điểm xung đột rõ ràng nhất. Chúa Giê-xu tuyên bố: "Ta là đường đi, lẽ thật, và sự sống" (Giăng 14:6). Từ "lẽ thật" trong tiếng Hy Lạp là alētheia, biểu thị thực tại khách quan, được bày tỏ, không bị che giấu. Ngài cũng cầu nguyện: "Xin lấy lẽ thật khiến họ nên thánh; lời Chúa tức là lẽ thật" (Giăng 17:17). Kinh Thánh khẳng định có một tiêu chuẩn đạo đức tuyệt đối bắt nguồn từ chính bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời. Câu nói "không có gì là đúng hay sai tuyệt đối", nếu áp dụng một cách tuyệt đối, thì tự nó đã là một tuyên bố tuyệt đối, và do đó tự mâu thuẫn. Sứ đồ Phao-lô cảnh báo về thời kỳ mà người ta "không chịu tin nhận lẽ thật, mà đổi lấy sự không thật" (Rô-ma 1:25).

4. Chủ Nghĩa Thế Tục & Duy Vật vs. Thực Tại Thuộc Linh

Chủ nghĩa hiện đại thường dẫn đến chủ nghĩa duy vật (materialism) – niềm tin rằng thực tại vật chất là tất cả những gì tồn tại. Kinh Thánh mở ra cho chúng ta một thực tại rộng lớn hơn nhiều: "Vả, chúng tôi chẳng chăm sự thấy được, nhưng chăm sự không thấy được; vì sự thấy được chỉ là tạm thời, mà sự không thấy được là đời đời không cùng vậy" (2 Cô-rinh-tô 4:18). Giăng cũng khuyên: "Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian. Nếu ai yêu thế gian, thì sự kính yêu Đức Chúa Cha chẳng ở trong người ấy" (1 Giăng 2:15). "Thế gian" (kosmos) ở đây không chỉ thiên nhiên, mà là hệ thống trật tự đối nghịch lại Đức Chúa Trời, được điều khiển bởi những ham muốn xác thịt, mắt và sự kiêu ngạo của đời (câu 16).

Vậy, chúng ta nên có thái độ nào? Từ chối hoàn toàn mọi thứ của thời hiện đại? Hay hòa nhập hoàn toàn? Cả hai đều không phải là con đường khôn ngoan theo Kinh Thánh. Thay vào đó, chúng ta được kêu gọi:

1. Phân Biệt (Discernment) – "Thử Cho Biết"

Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Phao-lô khuyên: "Mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều có ích... Hãy phán đoán cho chính mình điều tôi nói" (1 Cô-rinh-tô 10:23, 15). Chúng ta cần có tâm trí được đổi mới (Rô-ma 12:2) để có thể "thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào". Điều này đòi hỏi sự gần gũi thường xuyên với Lời Chúa (Hê-bơ-rơ 4:12) và sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh (Giăng 16:13). Trước một ý tưởng, một xu hướng công nghệ, một giá trị xã hội mới, chúng ta phải đặt câu hỏi: Nó có tôn cao Chúa Giê-xu không? Nó có phù hợp với Lẽ Thật của Ngài không? Nó có gây dựng đức tin và tình yêu thương không?

2. Chiếm Hữu (Redemption) – Lấy Lại Những Gì Thuộc Về Chúa

Đức Chúa Trời là Chúa của mọi lĩnh vực. Không có gì thực sự "thuộc về thế gian" theo nghĩa Chúa không tể trị trên đó. Chúng ta có thể và nên chiếm hữu lại những công cụ và phương tiện mà thời hiện đại tạo ra cho những mục đích tốt đẹp của Vương Quốc Đức Chúa Trời. Ví dụ:
- Công nghệ: Sử dụng internet, phương tiện truyền thông để truyền bá Phúc Âm, kết nối và gây dựng các tín hữu (như Phao-lô đã dùng hệ thống đường bộ La Mã và thư từ).
- Khoa học: Nghiên cứu sự sáng tạo kỳ diệu của Đức Chúa Trời (Thi Thiên 19:1), sử dụng kiến thức y học để chữa lành và giảm bớt đau khổ.
- Nghệ thuật: Sáng tạo âm nhạc, văn học, hội họa phản ánh vẻ đẹp, sự thật và sự thiện, từ đó làm chứng về Đấng Tạo Hóa.

3. Cải Tạo (Transformation) – Trở Thành Muối Và Ánh Sáng

Chúng ta không chỉ phản ứng, mà còn phải chủ động tác động. Chúa Giê-xu gọi chúng ta là "muối của đất" và "ánh sáng của thế gian" (Ma-thi-ơ 5:13-14). Muối ngăn sự thối rữa và tạo hương vị. Ánh sáng xua tan bóng tối. Trong bối cảnh hiện đại:
- Là muối: Chống lại sự thối rữa của chủ nghĩa tương đối bằng cách sống theo các nguyên tắc đạo đức vững vàng của Kinh Thánh. Chống lại sự vô vị của chủ nghĩa duy vật bằng cách chia sẻ niềm vui và hy vọng có Chúa.
- Là ánh sáng: Sống một đời sống yêu thương, chính trực, công bằng và thánh khiết trong nơi làm việc, trường học, gia đình. Điều này sẽ chiếu sáng vào những góc tối của chủ nghĩa cá nhân ích kỷ và sự hoài nghi lạnh lùng.

1. Trong Việc Nuôi Dạy Con Cái: Dạy con cái biết phân biệt ngay từ nhỏ. Giải thích tại sao niềm tin của gia đình mình khác với những thông điệp phổ biến trên truyền thông về thành công, vẻ đẹp, hay đạo đức. Xây dựng nền tảng Kinh Thánh vững chắc (Phục Truyền 6:7).

2. Trong Nghề Nghiệp: Làm việc với sự chính trực, coi công việc là sự kêu gọi (vocation) để phục vụ Chúa và người khác, chứ không chỉ là phương tiện để thăng tiến cá nhân (Cô-lô-se 3:23). Dám nói lên sự thật và đứng về phía công lý ngay cả khi đi ngược lại xu thế.

3. Trong Việc Sử Dụng Phương Tiện Truyền Thông: Có chủ đích trong việc tiêu thụ thông tin. Đặt câu hỏi về thế giới quan đằng sau một bộ phim, một bài báo, một trào lưu mạng xã hội. Chủ động tìm kiếm và ủng hộ những nội dung lành mạnh, gây dựng.

4. Trong Mối Quan Hệ Cộng Đồng & Hội Thánh: Đầu tư vào các mối quan hệ thật, sâu sắc trong Hội thánh địa phương. Chống lại xu hướng cá nhân hóa đức tin bằng cách cam kết phục vụ, chia sẻ và chịu trách nhiệm với nhau (Ga-la-ti 6:2).

5. Trong Đời Sống Thuộc Linh Cá Nhân: Kiên định trong sự cầu nguyện và học Lời Chúa. Đây là nguồn sức mạnh và sự phân biệt duy nhất. Nhận biết rằng cuộc chiến thực sự không phải chống lại "thời hiện đại" như một khái niệm trừu tượng, mà là "chống lại các quyền thế, chống lại các thế lực, chống lại các vua chúa của thế gian mờ tối nầy, chống lại các thần dữ ở các nơi trên trời" (Ê-phê-sô 6:12).

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta thực sự là những "khách lạ và người kiều ngụ" (1 Phi-e-rơ 2:11) trong bất kỳ thời đại nào, kể cả thời hiện đại. Chúng ta không thuộc về hệ thống giá trị đang tạm thời thống trị thế gian này. Tuy nhiên, chúng ta không chạy trốn khỏi nó. Thay vào đó, chúng ta được Chúa đặt vào đây với một sứ mạng rõ ràng: sống và loan báo Lẽ Thật đời đời của Phúc Âm.

Nhìn nhận chủ nghĩa hiện đại không phải với sự sợ hãi hay thù địch mù quáng, cũng không phải với sự tiếp nhận ngây thơ. Chúng ta nhìn nhận nó với đôi mắt được Kinh Thánh soi sáng, với tấm lòng được tình yêu của Christ thúc đẩy, và với tâm trí được Thánh Linh dẫn dắt. Hãy can đảm phân biệt, khôn ngoan chiếm hữu lại, và chủ động cải tạo. Hãy nhớ lời Chúa phán: "Ta đã thắng thế gian" (Giăng 16:33). Trong Đấng Christ, chúng ta có thể đứng vững, sống có ý nghĩa, và trung thành làm chứng cho Ngài giữa lòng thời đại hiện đại đầy biến động này.