Những câu Kinh Thánh nào nói về sự tiết chế?

Trong một thế giới đề cao sự thỏa mãn tức thì và chủ nghĩa tiêu thụ, đức tính tiết chế (temperance, self-control) thường bị xem nhẹ, thậm chí bị hiểu lầm là sự kìm nén tiêu cực. Tuy nhiên, đối với Cơ Đốc nhân, sự tiết chế là một nhân đức quan trọng, một bông trái của Đức Thánh Linh và là dấu hiệu của sự trưởng thành thuộc linh. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát nền tảng Kinh Thánh về sự tiết chế, khai triển ý nghĩa thần học và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin.

I. Định Nghĩa Và Nền Tảng Nguyên Ngữ

Trong tiếng Việt, "tiết chế" hàm ý điều tiết, hạn chế, kiềm chế cho vừa phải. Trong Kinh Thánh, khái niệm này được diễn đạt qua hai từ ngữ then chốt:

• Trong tiếng Hy Lạp (Tân Ước): ἐγκράτεια (enkrateia). Từ này xuất phát từ κράτος (kratos) nghĩa là "sức mạnh, quyền lực" và giới từ ἐν (en) nghĩa là "trong". Vì vậy, enkrateia mang nghĩa "sức mạnh từ bên trong", "khả năng làm chủ bản thân". Nó không chỉ là sự kiêng cữ bên ngoài, mà là năng lực nội tâm để điều khiển những ham muốn, cảm xúc và hành vi của mình theo ý muốn của Đức Chúa Trời.
• Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Cựu Ước): Khái niệm tự chủ thường được diễn tả qua hình ảnh "giữ mình" (như trong Châm Ngôn 16:32, 25:28) hoặc qua các huấn thị về sự khôn ngoan, kỷ luật.

Sự tiết chế Kinh Thánh, vì thế, không phải là mục đích tự thân, mà là phương tiện để sống tự do thật sự—tự do khỏi sự nô lệ của tội lỗi, của xác thịt và của những đam mê phù hoại (Ga-la-ti 5:1).

II. Sự Tiết Chế Như Một Bông Trái Của Đức Thánh Linh

Nền tảng quan trọng nhất về sự tiết chế được tìm thấy trong thư của Sứ đồ Phao-lô gửi cho Hội thánh Ga-la-ti:

"Nhưng trái của Thánh Linh là: lòng yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ. Chẳng có luật pháp nào cấm các điều đó." (Ga-la-ti 5:22-23, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Ở đây, từ "tiết độ" chính là enkrateia. Vị trí của nó ở cuối danh sách không có nghĩa là kém quan trọng, mà có lẽ là sự tổng kết hoặc thành quả được thấy rõ của tất cả các bông trái khác. Điểm then chốt cần ghi nhớ: đây là "trái của Thánh Linh", không phải là nỗ lực của bản ngã. Sự tiết chế Cơ Đốc giáo không dựa trên ý chí con người, mà trên quyền năng biến đổi của Đức Thánh Linh ngự trong lòng tín hữu (Ê-xê-chi-ên 36:26-27). Chúng ta không "tự rèn" tính tiết chế, nhưng bước đi trong Thánh Linh (Ga-la-ti 5:16) để Ngài sản sinh ra đức tính đó trong chúng ta.

III. Những Lời Dạy Trực Tiếp Về Sự Tiết Chế Trong Tân Ước

Ngoài Ga-la-ti 5, Tân Ước có nhiều phân đoạn nhấn mạnh đến đức tính này:

• Lời Dạy Của Sứ Đồ Phao-lô:

  Trong thư đầu tiên gửi cho Cô-rinh-tô, Phao-lô dùng hình ảnh một vận động viên để minh họa cho sự kỷ luật thuộc linh: "Hết thảy những người đua tranh chịu lấy sự khắc khổ mọi đường, song họ chịu vậy để đoạt được mão triều thiên hay hư nát; nhưng chúng ta chiều được mão triều thiên không hay hư nát. Vậy, tôi chạy, chẳng phải chạy bá vơ; tôi đánh, chẳng phải đánh gió. Nhưng tôi đập thân tôi mạnh bao, bắt nó phải phục; e rằng sau khi tôi đã giảng dạy kẻ khác, mà chính mình phải bị bỏ chăng." (1 Cô-rinh-tô 9:25-27). Ở đây, "đập thân tôi... bắt nó phải phục" chính là hành động của sự tiết chế (enkrateuomai).

• Trong Danh Sách Các Nhân Đức:

  Sứ đồ Phi-e-rơ khuyên các tín hữu thêm sự nhơn đức vào đức tin, và thêm sự học thức vào nhơn đức, thêm sự tiết độ vào học thức... (2 Phi-e-rơ 1:5-7). Sự tiết chế được xem như một viên gạch không thể thiếu trong quá trình tăng trưởng thuộc linh.

• Đời Sống Cầu Nguyện Và Tỉnh Thức:

  "Hãy tiết độ và tỉnh thức: kẻ thù nghịch anh em là ma quỉ, như sư tử rống, đi rình mò chung quanh anh em, tìm kiếm người nào nó có thể nuốt được." (1 Phi-e-rơ 5:8). Sự tiết chế gắn liền với tinh thần tỉnh thức để chống lại cám dỗ.

IV. Những Hình Ảnh Và Bài Học Về Sự Tiết Chế Trong Cựu Ước

Cựu Ước đầy rẫy những ví dụ cả tích cực lẫn tiêu cực về sự thiếu tiết chế và hậu quả của nó:

• Sách Châm Ngôn: Đây là kho tàng về sự khôn ngoan thực tiễn, nhấn mạnh đến sự tự chủ.

  "Thà người chậm nóng giận hơn là kẻ dõng sĩ; Và thà người cai trị lòng mình hơn là kẻ chiếm lấy thành." (Châm Ngôn 16:32). Câu này so sánh chiến thắng bản thân còn vĩ đại hơn chiến thắng quân sự.

  "Người nào không chế được lòng giận mình, Khác nào một cái thành hư nát, không có vách ngăn." (Châm Ngôn 25:28). Thiếu tiết chế khiến đời sống dễ bị tấn công và sụp đổ.

• Gương Cảnh Cáo:

  Vua Sa-lô-môn, dù được ban cho sự khôn ngoan vô song, lại thiếu tiết chế trong đời sống hôn nhân (lấy nhiều vợ ngoại bang) và sự ham mê của cải, dẫn đến sự sa ngã và chia cắt vương quốc (1 Các Vua 11:1-13). Câu chuyện về sự sa ngã của Đa-vít với Bát-sê-ba bắt nguồn từ sự thiếu tiết chế trong khoảnh khắc nhàn rỗi và cái nhìn (2 Sa-mu-ên 11).

• Luật Về Sự Tận Hiến:

  Luật về người Na-xi-rê (Dân Số Ký 6) yêu cầu kiêng rượu và mọi sản phẩm từ nho – một hình thức tiết chế bên ngoài để biểu thị sự tận hiến thuộc linh bên trong cho Đức Giê-hô-va.

V. Phạm Vi Ứng Dụng Của Sự Tiết Chế Trong Đời Sống Cơ Đốc

Sự tiết chế của Kinh Thánh không giới hạn ở việc kiêng rượu hay chất gây nghiện, mà bao trùm mọi lĩnh vực đời sống:

1. Tiết Chế Trong Thể Chất: Ăn uống, nghỉ ngơi, thân thể (1 Cô-rinh-tô 6:19-20; 9:27). Đây là sự quản lý tốt đền thờ của Đức Thánh Linh.
2. Tiết Chế Trong Tài Chính: Chống lại lòng tham, sống biết đủ, rộng rãi trong sự dâng hiến (1 Ti-mô-thê 6:6-10; 2 Cô-rinh-tô 9:6-7).
3. Tiết Chế Trong Cảm Xúc & Lời Nói: Chế ngự sự giận dữ, ghen tị, và đặc biệt là cái lưỡi (Gia-cơ 3:2-12). "Ví bằng có ai không phạm lỗi trong lời nói mình, ấy là người trọn vẹn, hay hãm cầm cả mình." (Gia-cơ 3:2).
4. Tiết Chế Trong Tâm Trí & Sự Ham Muốn: Bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ (2 Cô-rinh-tô 10:5), và chạy trốn khỏi sự ham mê trẻ tuổi (2 Ti-mô-thê 2:22).
5. Tiết Chế Trong Thời Gian & Giải Trí: Sử dụng thời gian khôn ngoan vì các ngày là ác (Ê-phê-sô 5:15-16), lựa chọn những điều làm đẹp lòng Chúa.

VI. Phương Cách Thực Hành Sự Tiết Chế

Làm thế nào để phát triển sự tiết chế thuộc linh này?

• Nương Dựa Vào Thánh Linh: Nhận biết rằng sức riêng chúng ta sẽ thất bại. Hãy cầu xin Chúa đổ đầy Thánh Linh Ngài mỗi ngày (Ê-phê-sô 5:18) và bước đi trong Ngài (Ga-la-ti 5:16, 25).
• Sống Trong Lời Chúa: Lời Chúa có sức mạnh biến đổi. "Hãy đem ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ" (2 Cô-rinh-tô 10:5) bằng cách để Lời Chúa thấm nhuần tâm trí (Cô-lô-se 3:16).
• Sống Trong Cộng Đồng: Hãy khiêm nhường nhận sự giúp đỡ, khích lệ và gắn bó với Hội thánh (Hê-bơ-rơ 10:24-25). Sự tự chủ không phải là cuộc chiến đơn độc.
• Thực Hành Với Những Điều Nhỏ: Bắt đầu từ những quyết định nhỏ trong ngày (như thức dậy đúng giờ, hạn chế một thói quen nhỏ). Sự trung tín trong việc nhỏ sẽ dẫn đến trách nhiệm trong việc lớn (Lu-ca 16:10).
• Hướng Mắt Về Chúa Cứu Thế: Hãy nhìn xem Đức Chúa Jêsus, "là Đấng đã chịu được sự chống trả của kẻ có tội dường ấy" (Hê-bơ-rơ 12:2-3). Ngài là tấm gương trọn vẹn của sự vâng phục và tự chủ.

Kết Luận

Sự tiết chế theo Kinh Thánh không phải là một gánh nặng luật pháp hay sự tước đoạt niềm vui. Trái lại, đó là con đường dẫn đến sự tự do đích thực và năng lực để sống một đời sống đẹp ý Đức Chúa Trời. Nó là bông trái được Đức Thánh Linh sản sinh trong lòng những người đầu phục Chúa. Khi chúng ta học tập tiết chế trong những lĩnh vực cụ thể của đời sống, chúng ta không chỉ tránh được những cạm bẫy của tội lỗi, mà còn trở nên những quản gia khôn ngoan của mọi nguồn lực Chúa ban, sẵn sàng và hữu dụng cho mọi việc lành (2 Ti-mô-thê 2:21). Ước mong mỗi chúng ta, nhờ ân điển và quyền năng của Chúa, ngày càng mặc lấy nhân đức quý báu này, để cuộc đời chúng ta ngày càng phản chiếu vẻ đẹp của Đấng Christ.