Chủ Nghĩa Kinh Nghiệm
Trong hành trình đức tin, mỗi Cơ Đốc nhân đều trải qua những khoảnh khắc cá nhân sâu sắc với Chúa—những lần cầu nguyện được nhậm, những sự an ủi kỳ diệu, hay những cảm nhận rõ ràng về sự hiện diện của Ngài. Tuy nhiên, khi những kinh nghiệm và cảm xúc cá nhân này được đặt lên vị trí thẩm quyền tối cao, thậm chí vượt trên cả Lời được mặc khải của Đức Chúa Trời, thì đó là lúc chúng ta đối diện với một nguy cơ thần học được gọi là Chủ nghĩa Kinh nghiệm (Experientialism). Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá định nghĩa, sự biểu hiện, những nguy hiểm tiềm ẩn, và quan trọng nhất là tiêu chuẩn Kinh Thánh để kiểm nghiệm mọi kinh nghiệm, hầu cho đức tin của chúng ta được xây dựng vững vàng trên nền tảng chắc chắn là Đấng Christ và Lời của Ngài.
Chủ nghĩa kinh nghiệm, trong bối cảnh Cơ Đốc giáo, là khuynh hướng đề cao trải nghiệm tôn giáo cá nhân—bao gồm cảm xúc, ấn tượng, cảm nhận chủ quan, hoặc những điều kỳ diệu—lên làm thẩm quyền tối hậu cho đức tin và sự thực hành, thay vì dựa trên thẩm quyền tối cao, khách quan và đầy đủ của Kinh Thánh. Nó đặt câu hỏi: “Tôi cảm thấy thế nào?” lên trên câu hỏi: “Lời Chúa phán dạy điều gì?”.
Sự biểu hiện của chủ nghĩa kinh nghiệm có thể rất tinh vi:
- Trong giáo lý: Chấp nhận một sự dạy dỗ mới lạ dựa trên “sự mặc khải đặc biệt” cho một cá nhân hoặc nhóm, dù sự dạy dỗ đó mâu thuẫn với giáo lý rõ ràng của Kinh Thánh. Lập luận thường là “Chúa đã phán với tôi rằng…” để bác bỏ những lời chỉ trích dựa trên Kinh Thánh.
- Trong sự dẫn dắt: Tìm kiếm ý muốn Chúa chủ yếu qua những dấu hiệu chủ quan (một giấc mơ, một cảm giác bình an, một câu Kinh Thánh “nhảy ra”), mà không chịu xem xét cẩn thận Lời Chúa, sự khôn ngoan Ngài ban, và hoàn cảnh khách quan.
- Trong sự thờ phượng: Đánh giá buổi nhóm thờ phượng dựa trên cường độ cảm xúc đạt được—có khóc lóc, phấn hứng, hay “cảm nhận được sự hiện diện”—hơn là dựa trên việc Lời Chúa có được rao giảng cách trung thực và Đấng Christ có được tôn cao hay không.
- Trong đánh giá thuộc linh: Cho rằng người có nhiều trải nghiệm kỳ diệu (được chữa bệnh, thấy khải tượng) thì thuộc linh hơn, trưởng thành hơn người có đời sống vâng lời âm thầm, bền đỗ trong Lời Chúa.
Kinh Thánh không hề phủ nhận giá trị của kinh nghiệm. Đức Chúa Trời là Đấng có thể cảm động và hành động trong lòng người. Tuy nhiên, Kinh Thánh luôn đặt kinh nghiệm dưới sự kiểm tra của Lời Chúa.
1. Lời Cảnh Báo về Sự Lừa Dối của Lòng và Cảm Xúc: Giê-rê-mi 17:9 chép: “Lòng người ta là dối trá hơn mọi vật, và rất là xấu xa: ai có thể biết được?”. Bản chất tội lỗi khiến cho con người, kể cả Cơ Đốc nhân, dễ bị lừa dối bởi chính cảm xúc và ước muốn của mình. Châm Ngôn 28:26 cũng cảnh tỉnh: “Kẻ nào tin cậy nơi lòng mình là kẻ ngu muội; song ai bước đi cách khôn ngoan, sẽ được cứu thoát.” Chủ nghĩa kinh nghiệm thường bỏ qua lời cảnh báo nghiêm túc này, tin cậy mù quáng vào những gì “lòng mách bảo”.
2. Lời Chúa Là Thẩm Quyền Tối Cao và Tiêu Chuẩn Kiểm Tra:
Ê-sai 8:20 tuyên bố một nguyên tắc then chốt: “Hãy đi hỏi luật pháp và lời chứng! Nếu dân chẳng nói như lời này, chắc sẽ chẳng thấy rạng đông.” Mọi lời tuyên bố, khải tượng, hay kinh nghiệm đều phải được đem ra so sánh với “luật pháp và lời chứng” – tức là Lời được mặc khải của Đức Chúa Trời.
Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô khen ngợi người Bê-rê vì họ không chỉ nghe giảng mà còn “ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xem điều đó có thật chăng” (Công vụ 17:11). Thái độ “tra xem Kinh Thánh” là liều thuốc giải mạnh mẽ chống lại chủ nghĩa kinh nghiệm. Nó đòi hỏi mọi kinh nghiệm phải được “dokimazō” (δοκιμάζω – trong tiếng Hy Lạp, có nghĩa là kiểm tra, thử nghiệm, chứng minh tính đúng đắn) dưới ánh sáng của Lời Chúa.
3. Cảnh Giác Về Các Thần Linh Giả Mạo và Sự Mạo Hiểm Của “Sự Mặc Khải Thêm”:
Sứ đồ Giăng khuyên: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ.” (1 Giăng 4:1). Tiêu chuẩn để “thử” các thần linh không dựa trên cảm nhận mạnh mẽ hay phép lạ đi kèm, mà dựa trên giáo lý về Đấng Christ (câu 2-3). Một kinh nghiệm, dù kỳ diệu đến đâu, nếu dẫn đến một giáo lý sai lầm về Chúa Giê-xu Christ, thì đó không đến từ Đức Chúa Trời.
Lời cảnh báo cuối cùng trong Kinh Thánh cũng nghiêm khắc: “Tôi ngỏ cho kẻ nào nghe lời tiên tri trong sách nầy: Nếu ai thêm vào sách tiên tri nầy điều gì, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai nạn đã ghi chép trong sách nầy.” (Khải huyền 22:18). Chủ nghĩa kinh nghiệm, với những “mặc khải mới” đặt ngang hành với Kinh Thánh, chính là hình thức “thêm vào” Lời Chúa một cách nguy hiểm.
Đức tin Cơ Đốc chân chính không phải là một hệ thống giáo lý khô khan, cũng không phải là một chuỗi cảm xúc bất định. Đó là mối quan hệ sống động với Chúa Giê-xu Christ, được xây dựng trên Lời Ngài và được Thánh Linh xác chứng trong lòng chúng ta.
1. Kinh Nghiệm Được Lời Chúa Hình Thành và Kiểm Soát: Kinh nghiệm Cơ Đốc đích thực luôn là kết quả của việc tiếp nhận và vâng theo Lời Chúa. Ví dụ, sự bình an mà Chúa hứa (Phi-líp 4:7) là kết quả của sự cầu nguyện với lời tạ ơn và sự phó thác (câu 6). Sự vui mừng không phải là cảm xúc tìm kiếm cho riêng mình, mà là bông trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22) được sinh ra trong đời sống vâng phục và bước đi theo Thánh Linh. Khi chúng ta đọc Lời Chúa, tin Lời Chúa, và sống theo Lời Chúa, Thánh Linh sẽ tạo nên trong chúng ta những kinh nghiệm và cảm xúc phù hợp với chân lý ấy.
2. Vai Trò của Cộng Đồng và Sự Khôn Ngoan Tập Thể: Chủ nghĩa kinh nghiệm thường có xu hướng cá nhân hóa quá mức. Kinh Thánh dạy chúng ta sống trong Hội Thánh. Châm Ngôn 11:14 nói: “Chẳng có mưu luận, dân tộc bị bại hoại; Song nếu có nhiều mưu sĩ, thì được an toàn.” Việc chia sẻ kinh nghiệm cá nhân với những anh chị em trưởng thành, hiểu biết Lời Chúa là một lớp bảo vệ quý giá. Họ có thể giúp chúng ta phân biệt đâu là sự dẫn dắt của Chúa, đâu là sự thúc giục của xác thịt hoặc hoàn cảnh.
3. Đấng Christ Là Trung Tâm, Không Phải Kinh Nghiệm Của Chúng Ta: Sự cứu rỗi của chúng ta dựa trên công lao lịch sử khách quan của Chúa Giê-xu Christ trên thập tự giá và sự sống lại của Ngài, chứ không dựa trên tính mãnh liệt của cảm xúc chúng ta về sự cứu rỗi đó. Sứ đồ Phao-lô xác định rõ: “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 2:8). Nền tảng là ân điển và đức tin nơi Đấng Christ. Một Cơ Đốc nhân có thể trải qua những thời kỳ khô khan, thử thách, thậm chí không “cảm nhận” được Chúa, nhưng đức tin của người ấy vẫn vững vàng vì đặt trên Đấng Christ, không đặt trên cảm xúc.
Làm thế nào để chúng ta có thể tận hưởng mối tương giao sống động với Chúa mà không rơi vào cạm bẫy của chủ nghĩa kinh nghiệm?
1. Cam Kết Với Sự Học Hỏi Kinh Thánh Có Hệ Thống: Hãy biến việc đọc, học, ghi nhớ và suy ngẫm Kinh Thánh thành ưu tiên hàng ngày. Điều này trang bị cho bạn một “bộ lọc” chân lý. Khi một ý tưởng, cảm nhận hay lời dạy mới đến, tâm trí bạn sẽ tự động đem nó ra so sánh với kho tàng Lời Chúa đã tích lũy.
2. Thực Hành Nguyên Tắc “Sola Scriptura” (Chỉ Duy Kinh Thánh): Khi tìm kiếm sự dẫn dắt, hãy bắt đầu và kết thúc với Kinh Thánh. Hãy hỏi: “Kinh Thánh có nói gì rõ ràng về vấn đề này không?”. Cầu nguyện, tìm kiếm sự khôn ngoan, và xem xét hoàn cảnh, nhưng hãy để Lời Chúa là tiêu chuẩn cuối cùng. Nếu một con đường dường như mở ra nhưng yêu cầu bạn phải hành động trái với nguyên tắc Kinh Thánh, hãy từ chối nó.
3. Kiểm Tra Mọi “Tiếng Nói” và Cảm Nhận: Khi bạn nghĩ rằng “Chúa đang phán với tôi…”, hãy thử nghiệm nó bằng những câu hỏi:
- Điều này có phù hợp với tính cách và Lời đã mặc khải của Đức Chúa Trời trong Kinh Thánh không?
- Điều này có tôn cao Chúa Giê-xu Christ và dẫn tôi đến sự thánh khiết không?
- Điều này có được xác nhận bởi sự khôn ngoan của những anh chị em trưởng thành trong Chúa không?
- Điều này có dẫn tôi đến sự vâng phục cụ thể Lời Chúa không?
4. Đánh Giá Sự Thờ Phượng và Đời Sống Hội Thánh Bằng Nội Dung, Không Chỉ Cảm Xúc: Thay vì hỏi “Tôi có cảm thấy phấn khích không?”, hãy hỏi “Lời Chúa có được rao giảng cách trung thực và rõ ràng không? Chúa Giê-xu Christ có được tôn cao không? Các tín hữu có được khích lệ để yêu thương và làm việc lành không?” (Hê-bơ-rơ 10:24-25).
5. Nuôi Dưỡng Đức Tin Vâng Lời Trong Mọi Hoàn Cảnh: Đức tin chân chính được thể hiện qua sự vâng lời trong những điều nhỏ nhặt, bình thường. Chúa Giê-xu phán: “Nếu các ngươi yêu mến ta, thì giữ gìn các điều răn ta.” (Giăng 14:15). Sự vâng lời này đôi khi xảy ra trong sự khô khan về cảm xúc, nhưng đó mới chính là bằng chứng mạnh mẽ nhất của tình yêu và đức tin thật.
Chủ nghĩa kinh nghiệm là một cạm bẫy tinh tế, vì nó mượn dáng vẻ của lòng nhiệt thành và sự sống động thuộc linh. Tuy nhiên, nó cuối cùng sẽ dẫn đến một đức tin không ổn định, chủ quan và dễ bị dắt đi sai lạc. Lời Chúa cảnh báo chúng ta rằng ngay cả ma quỷ cũng có thể giả dạng như thiên sứ sáng láng (2 Cô-rinh-tô 11:14).
Thay vì xây nhà trên cát của cảm xúc và ấn tượng chóng qua, chúng ta được kêu gọi xây dựng đời sống mình trên vầng đá vững chắc là Lời của Đấng Christ (Ma-thi-ơ 7:24-27). Kinh nghiệm Cơ Đốc đích thực, phong phú và biến đổi, sẽ luôn là kết quả tự nhiên của một tấm lòng khiêm nhường, vâng phục Lời Chúa và bước đi trong Thánh Linh. Ước mong chúng ta luôn là những Cơ Đốc nhân như người Bê-rê, vui mừng trong sự hiện diện của Chúa nhưng luôn “lấy lòng rộng rãi mà tiếp nhận lời giảng, ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xem điều đó có thật chăng.” (Công vụ 17:11). Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể “cảm biết sự yêu thương của Đấng Christ, là sự trổi hơn mọi sự thông biết, hầu cho anh em được đầy dẫy mọi sự dư dật của Đức Chúa Trời.” (Ê-phê-sô 3:19).