Làm thế nào Ê-li gửi thư cho vua Giô-ram, nếu Ê-li đã được đưa lên trời?

Một trong những câu hỏi thú vị và thách thức trong việc nghiên cứu Cựu Ước xuất hiện khi đọc 2 Sử Ký 21:12, nơi ghi lại rằng vua Giô-ram của Giu-đa đã nhận được một bức thư từ tiên tri Ê-li. Điều gây thắc mắc là: Làm thế nào điều này có thể xảy ra, vì theo 2 Các Vua 2:11, tiên tri Ê-li đã được cất lên trời trong một cơn gió lốc trước đó? Sự kiện tưởng chừng như mâu thuẫn này mở ra cánh cửa cho một nghiên cứu sâu sắc về niên đại, thần học, và cách thức Đức Chúa Trời truyền đạt lời tiên tri của Ngài. Bài viết này sẽ phân tích bối cảnh Kinh Thánh, khảo sát các cách giải thích khả dĩ, và rút ra những bài học thuộc linh quý báu cho đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.

Điều quan trọng đầu tiên cần làm rõ là có hai vị vua tên Giô-ram được nhắc đến gần như trong cùng một giai đoạn lịch sử:

• Giô-ram, vua Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) (trị vì khoảng 852-841 TCN): Con trai của vua A-háp và Giê-sa-bên. Ông lên ngôi vua Y-sơ-ra-ên vào năm thứ 18 đời vua Giô-sa-phát của Giu-đa (2 Các Vua 3:1). Chính trong thời gian trị vì của vị vua Giô-ram này, tiên tri Ê-li đã được cất lên trời (2 Các Vua 2:1-11).
• Giô-ram, vua Giu-đa (phía Nam) (trị vì khoảng 848-841 TCN): Con trai của vua Giô-sa-phát. Ông lên ngôi vua Giu-đa vào năm thứ 5 đời vua Giô-ram (Y-sơ-ra-ên) (2 Các Vua 8:16). Vị vua Giô-ram này là nhân vật chính trong 2 Sử Ký chương 21 và là người đã nhận bức thư từ "Ê-li".

Như vậy, tiên tri Ê-li đã được cất lên trời trong thời kỳ đầu trị vì của vua Giô-ram (Y-sơ-ra-ên). Còn vua Giô-ram (Giu-đa) nhận thư sau đó, vào khoảng những năm cuối đời trị vì của ông, khi ông đã phạm những tội trọng. Sự chồng chéo về thời gian này là then chốt để hiểu vấn đề.

Để hiểu bản chất của bức thư, chúng ta cần đọc kỹ phân đoạn Kinh Thánh:

"Đoạn, có một bức thơ từ Ê-li, đấng tiên tri, gởi cho người, nội rằng: Giê-hô-va Đức Chúa Trời của Đa-vít, tổ phụ ngươi, đã phán như vầy: Bởi vì ngươi không đi theo đường lối của Giô-sa-phát, cha ngươi, lại chẳng đi theo đường lối của A-sa, vua Giu-đa, nhưng đã đi theo đường lối của các vua Y-sơ-ra-ên..." (2 Sử Ký 21:12-13a, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Bức thư tiếp tục tuyên bố sự phán xét của Đức Giê-hô-va trên vua Giô-ram vì sự bội đạo, giết các em mình, và khiến dân Giu-đa phạm tội thờ hình tượng. Lời tiên tri cụ thể về một tai họa lớn trên gia đình, dân sự và chính thân thể nhà vua (2 Sử Ký 21:14-15).

Một chi tiết quan trọng: Trong nguyên văn tiếng Hê-bơ-rơ, câu 12 bắt đầu bằng "ûmiktāb" (וְמִכְתָּב) có nghĩa là "và một văn bản/văn thư". Từ này không nhất thiết ngụ ý rằng bức thư được viết mới ngay tại thời điểm đó, mà có thể chỉ là một văn bản có nguồn gốc từ Ê-li.

Các nhà nghiên cứu Kinh Thánh và thần học Tin Lành đã đưa ra một số cách giải thích chính thống cho câu hỏi hóc búa này:

Giả thuyết được nhiều học giả chấp nhận nhất cho rằng tiên tri Ê-li đã viết bức thư này trước khi ông được cất lên trời, với sự soi dẫn tiên tri về những tội lỗi mà vua Giô-ram (Giu-đa) sẽ phạm phải trong tương lai. Bức thư sau đó được giao phó cho các môn đồ hoặc các tiên tri đương thời (có thể là Ê-li-sê hoặc nhóm "các con trai của các đấng tiên tri") và được trao cho vua Giô-ram vào thời điểm thích hợp khi những lời tiên tri bắt đầu ứng nghiệm.

Điều này phù hợp với bản chất tiên tri của Ê-li. Ông là người đã công bố hạn hán ba năm rưỡi (Gia-cơ 5:17) và sự phán xét trên nhà A-háp (1 Các Vua 21:17-24) trước khi chúng xảy ra. Việc để lại một bức thư tiên tri cho một vị vua tương lai là hoàn toàn trong khả năng và chức vụ của ông. Cách giải thích này tôn trọng tính lịch sử của cả hai phân đoạn Kinh Thánh.

Một cách nhìn khác, dù ít phổ biến hơn nhưng vẫn nằm trong khuôn khổ thần học, cho rằng Ê-li, dù đang ở trên thiên đàng, vẫn có thể truyền đạt lời của Đức Chúa Trời xuống đất. Kinh Thánh ghi nhận những trường hợp người đã khuất "nói" theo nghĩa thuộc linh (ví dụ: Lu-ca 16:27-31 - người giàu và La-xa-rơ). Quan trọng hơn, điều này chứng tỏ lời tiên tri của Đức Chúa Trời là sống động và có thẩm quyền, bất kể phương tiện truyền đạt.

Tuy nhiên, cách giải thích này thường đi kèm với ý rằng bức thư có thể đã được một tiên tri khác (Ê-li-sê) nhận lãnh qua khải tượng hoặc sự mặc khải đặc biệt và ghi chép lại dưới danh nghĩa của Ê-li, vì nội dung mang đậm "thương hiệu" và phong cách phán xét nghiêm khắc của Ê-li.

Một số học giả đề xuất rằng từ "Ê-li" trong 2 Sử Ký 21:12 có thể là một lỗi chép tay (scribal error) từ "Ê-li-sê". Trong tiếng Hê-bơ-rơ, hai tên này khá giống nhau: "Eliyahu" (Ê-li-gia-hu) và "Elisha" (Ê-li-sa). Tuy nhiên, thuyết này có điểm yếu vì tất cả các bản thảo cổ đều thống nhất ghi là "Ê-li", và Ê-li-sê vẫn đang sống và thi hành chức vụ tích cực trong thời điểm đó (2 Các Vua 8:7-15; 9:1-3). Nếu là Ê-li-sê, có lẽ tên ông đã được ghi rõ ràng. Do đó, phần lớn các bản dịch và học giả vẫn giữ nguyên "Ê-li".

Dù cơ chế nào đi nữa, Kinh Thánh muốn chúng ta tập trung vào thông điệp hơn là cơ chế. Sự kiện này dạy chúng ta nhiều bài học sâu sắc:

• Lời Đức Chúa Trời Là Sống Động và Tồn Tại Đời Đời: Dù người phát ngôn đã rời khỏi thế gian, lời tiên tri được Đức Thánh Linh cảm thúc vẫn mang đầy quyền năng và sẽ ứng nghiệm. Như Ê-sai đã nói: "Cỏ khô, hoa rụng; nhưng lời của Đức Chúa Trời chúng ta còn mãi đời đời" (Ê-sai 40:8). Bức thư của Ê-li là minh chứng: Lời cảnh báo và phán xét của Đức Chúa Trời không bị vô hiệu bởi thời gian hay hoàn cảnh.
• Tính Chính Xác và Uy Quyền Của Lời Tiên Tri: Mọi chi tiết trong bức thư đều ứng nghiệm (2 Sử Ký 21:16-20): dân Phi-li-tin và A-rập xâm lấn, tài sản và gia đình bị cướp, chính vua bị bệnh đường ruột nan y mà chết. Điều này khẳng định rằng lời Đức Giê-hô-va phán ra, dù qua cách nào, cũng chắc chắn thành tựu.
• Sự Công Bằng Tuyệt Đối Của Đức Chúa Trời: Vua Giô-ram đã "bỏ Giê-hô-va Đức Chúa Trời của tổ phụ mình" (2 Sử Ký 21:10). Bức thư cho thấy Đức Chúa Trời không bỏ qua tội lỗi, ngay cả với một vị vua thuộc dòng dõi Đa-vít. Ngài là Đấng thánh khiết và công bình.

Làm thế nào chúng ta có thể áp dụng sự kiện và chân lý này vào đời sống hằng ngày?

1. Sự Kính Sợ Đức Chúa Trời Trong Mọi Sự: Câu chuyện nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời thấy biết mọi đường lối và ý tưởng của chúng ta. Sống với lòng kính sợ Chúa, biết rằng chúng ta sẽ gánh trách nhiệm trước mặt Ngài về những lựa chọn của mình (Truyền Đạo 12:13-14).
2. Quyền Năng Và Giá Trị Của Lời Đức Chúa Trời: Hãy trân quý Kinh Thánh - Lời đã được Đức Chúa Trời hà hơi. Nó không phải là lời của loài người, mà là lời sống động, sắc bén, có thể phán xét tư tưởng và ý định trong lòng (Hê-bơ-rơ 4:12). Hãy đọc, học, suy ngẫm và vâng giữ Lời Chúa mỗi ngày.
3. Trung Tín Trong Chức Vụ, Dù Kết Quả Thế Nào: Ê-li đã trung tín rao ra lời phán xét, dù có thể ông không tận mắt thấy kết quả. Chúng ta được kêu gọi trung tín trong việc rao giảng Lời Chúa, gieo giống, và cầu nguyện, còn kết quả thuộc về Chúa (1 Cô-rinh-tô 3:6-7).
4. Hy Vọng Vào Sự Công Bình Cuối Cùng Của Đức Chúa Trời: Trong một thế giới mà điều ác đôi khi dường như thắng thế, câu chuyện này đảm bảo với chúng ta rằng Đức Chúa Trời không hề mù quáng. Mọi sự sẽ được phơi bày và xét đoán. Điều này mang lại sự bình an và hy vọng, đồng thời thúc giục chúng ta sống ngay thẳng.

Sự kiện tiên tri Ê-li gửi thư cho vua Giô-ram sau khi đã được đưa lên trời không phải là một lỗi sai hay mâu thuẫn trong Kinh Thánh. Ngược lại, nó là một minh chứng mạnh mẽ về tính siêu việt, thẩm quyền và sự trung tín của lời tiên tri Đức Chúa Trời. Cho dù được giải thích qua cơ chế một bức thư viết trước, một sự truyền đạt đặc biệt từ thiên đàng, hay cách nào khác, trọng tâm thần học vẫn không thay đổi: Đức Giê-hô-va là Đấng cai trị lịch sử. Lời Ngài tồn tại đời đời, vượt không gian và thời gian, và sẽ ứng nghiệm chắc chắn.

Là Cơ Đốc nhân sống dưới giao ước mới trong Chúa Giê-xu Christ, chúng ta càng có lý do để tin cậy Lời Ngài. Chúa Giê-xu đã phán: "Trời đất sẽ qua, nhưng lời ta nói chẳng bao giờ qua đi" (Ma-thi-ơ 24:35). Hãy để câu chuyện này củng cố đức tin của chúng ta nơi Đức Chúa Trời chân thần duy nhất, Đấng đã phán và đang phán qua Con Một của Ngài là Chúa Cứu Thế Giê-xu, và tiếp tục dùng Lời Ngài để dạy dỗ, sửa trị và hướng dẫn chúng ta trên hành trình thuộc linh.