Cơ Đốc Nhân và Luật Pháp Cựu Ước
Một trong những câu hỏi nền tảng và thường gây bối rối nhất cho các tín hữu là về mối quan hệ của chúng ta, những người sống dưới thời Tân Ước, với hệ thống luật pháp đồ sộ và phức tạp được chép trong Cựu Ước. Chúng ta có còn phải giữ các luật về thức ăn, ngày lễ, hình phạt, và nghi lễ hiến tế không? Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu, dựa trên nền tảng Kinh Thánh trọn vẹn, để làm sáng tỏ vị trí của luật pháp trong đời sống Cơ Đốc nhân ngày nay.
I. Bối Cảnh và Sự Phân Loại Luật Pháp
Trước khi trả lời câu hỏi chính, chúng ta cần hiểu bản chất của "Luật Pháp" (Torah - תּוֹרָה trong tiếng Hê-bơ-rơ) trong Cựu Ước. Từ "Torah" không chỉ đơn thuần là "luật" theo nghĩa hiện đại, mà rộng hơn, nó có nghĩa là "sự chỉ dẫn", "sự dạy dỗ". Luật pháp được Đức Chúa Trời ban cho qua Môi-se nhằm nhiều mục đích cho dân Y-sơ-ra-ên.
Các nhà thần học thường phân loại luật pháp Cựu Ước thành ba nhóm chính, dựa trên bản chất và đối tượng:
- 1. Luật Đạo Đức (Moral Law): Đây là những tiêu chuẩn vĩnh cửu phản ánh bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời, quy định về mối quan hệ giữa người với Đức Chúa Trời và giữa người với người. Điển hình là Mười Điều Răn (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:1-17). Luật này bày tỏ ý chỉ đời đời của Đức Chúa Trời về sự công bình và thánh khiết.
- 2. Luật Nghi Lễ (Ceremonial Law): Đây là những luật lệ về sự thờ phượng, nghi thức tẩy sạch, thức ăn thanh sạch (clean/unclean), các lễ hội (như Lễ Vượt Qua, Lễ Chuộc Tội), và hệ thống tế lễ (sinh tế, thầy tế lễ, đền tạm). Mục đích chính của chúng là hình bóng về sự cứu chuộc sau này qua Chúa Cứu Thế và dạy dân sự về sự thánh khiết và tội lỗi (Hê-bơ-rơ 10:1).
- 3. Luật Dân Sự/Hình Sự (Civil/Judicial Law): Đây là bộ luật áp dụng cho quốc gia Y-sơ-ra-ên cổ đại, quy định về hình phạt cho tội phạm, luật đền bù, quản lý đất đai, và các vấn đề xã hội (như trong sách Phục Truyền). Những luật này gắn liền với cơ cấu chính trị - xã hội đặc thù của dân Y-sơ-ra-ên thời đó.
II. Vai Trò Của Luật Pháp: Sứ Đồ Phao-lô Giải Thích
Sứ đồ Phao-lô, người từng là thầy thông giáo nhiệt thành với luật pháp, đã cung cấp sự giảng dạu sâu sắc nhất về chức năng của luật trong các thư tín của ông. Ông khẳng định rõ ràng Cơ Đốc nhân không còn ở dưới luật pháp (Romans 6:14; Galatians 5:18), nhưng điều đó không có nghĩa luật pháp là xấu hoặc vô giá trị. Ngược lại, luật pháp là thánh, công bình và tốt lành (Rô-ma 7:12). Vậy, vai trò của luật là gì?
1. Luật Pháp Là Thầy Giáo Dẫn Đến Đấng Christ (Galatians 3:24): Từ "thầy giáo" trong nguyên văn Hy Lạp là "paidagōgos" (παιδαγωγός), chỉ người giám hộ/dẫn dắt trẻ nhỏ đến trường. Luật pháp có chức năng này bằng cách:
- Bày tỏ tội lỗi: "Ấy là nhờ luật pháp mà tôi biết tội lỗi" (Rô-ma 7:7). Luật pháp như tấm gương soi, cho chúng ta thấy sự bất toàn và vi phạm của mình so với tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời.
- Kết tội và đóng lại mọi miệng: Luật pháp chứng tỏ rằng "cả thiên hạ đều phục dưới sự phán xét của Đức Chúa Trời" (Rô-ma 3:19-20). Nó cho thấy con người không thể tự cứu mình bằng việc làm.
- Dồn chúng ta đến với Đấng Christ: Khi nhận ra sự bất lực của mình, chúng ta chạy đến với Đấng Christ để được xưng công bình bởi đức tin (Galatians 3:24).
2. Luật Pháp Làm Sáng Tỏ Ý Chỉ Của Đức Chúa Trời: Luật đạo đức (như Mười Điều Răn) vẫn là sự bày tỏ ý muốn thánh khiết của Đức Chúa Trời. Nó cho chúng ta biết Đức Chúa Trời yêu thích điều gì (chân thật, thánh khiết, yêu thương) và ghét điều gì (gian dối, tham lam, giết người).
III. Chúa Giê-xu và Luật Pháp: Sự Làm Trọn Và Giảng Dạy Căn Bản
Chúa Giê-xu tuyên bố một cách mạnh mẽ: "Các ngươi đừng tưởng ta đến đặng phá luật pháp hay là lời tiên tri; ta đến, không phải để phá, song để làm cho trọn" (Ma-thi-ơ 5:17). Từ "làm cho trọn" trong tiếng Hy Lạp là "plēroō" (πληρόω), có nghĩa là "làm đầy trọn", "hoàn thành", "ban cho ý nghĩa trọn vẹn". Chúa Giê-xu đã làm trọn luật pháp bằng ba cách:
1. Vâng Phục Trọn Vẹn: Ngài là người duy nhất vâng giữ luật pháp cách hoàn hảo, không hề phạm tội (Hê-bơ-rơ 4:15). Sự vâng phục trọn vẹn này khiến Ngài trở nên của lễ hoàn hảo, chịu chết thay cho kẻ có tội.
2. Hoàn Thành Các Hình Bóng và Lời Tiên Tri: Mọi nghi lễ, lễ hội và hệ thống tế lễ trong luật pháp nghi lễ đều là hình bóng về Ngài. Chúa Giê-xu là Chiên Con Lễ Vượt Qua chịu giết vì chúng ta (1 Cô-rinh-tô 5:7). Ngài là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm và cũng là của lễ một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 9:11-14, 10:10). Khi thực tại (Christ) đã đến, hình bóng (nghi lễ) không còn cần thiết nữa.
3. Giảng Giải Chiều Sâu Tâm Linh Của Luật Pháp: Trong Bài Giảng Trên Núi (Ma-thi-ơ 5-7), Chúa Giê-xu đào sâu ý nghĩa của luật pháp từ hành vi bên ngoài đến tấm lòng bên trong. Ngài phán: "Các ngươi có nghe lời phán cho người xưa rằng: Ngươi chớ phạm tội tà dâm. Song ta nói cho các ngươi biết: Hễ ai ngó đàn bà mà động tình tham muốn, thì trong lòng đã phạm tội tà dâm cùng người rồi" (Ma-thi-ơ 5:27-28). Như vậy, tiêu chuẩn của Ngài còn cao hơn và thâm sâu hơn luật văn tự.
IV. Sự Giải Quyết Của Hội Thánh Sơ Khai: Công Vụ Chương 15
Sự tranh luận này không mới. Trong Hội Thánh ban đầu, một số người Pha-ri-si tin Chúa đã dạy rằng: "Anh em phải chịu phép cắt bì theo luật Môi-se, mới được cứu rỗi" (Công vụ 15:1,5). Điều này gây ra cuộc hội nghị lịch sử tại Giê-ru-sa-lem. Kết quả, dưới sự dẫn dắt của Thánh Linh, các sứ đồ và trưởng lão đưa ra nghị quyết quan trọng:
- Không đặt trên vai dân ngoại ách của luật pháp Môi-se (câu 10).
- Họ chỉ khuyên dân ngoại tin Chúa giữ mấy điều cần kíp: kiêng ăn của cúng thần tượng, kiêng tà dâm, kiêng thú vật chết ngột và kiêng huyết (Công vụ 15:28-29).
Điều này cho thấy luật pháp Cựu Ước, đặc biệt là luật nghi lễ và cắt bì, không bắt buộc đối với Cơ Đốc nhân từ dân ngoại. Sự cứu rỗi hoàn toàn bởi ân điển, qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Công vụ 15:11).
V. Nguyên Tắc Sống Cho Cơ Đốc Nhân Ngày Nay: Luật Của Đấng Christ
Vậy, nếu chúng ta không còn "dưới luật pháp", chúng ta sống dưới nguyên tắc nào? Kinh Thánh gọi đó là "luật pháp của Đấng Christ" (Ga-la-ti 6:2) hay "luật pháp của sự tự do" (Gia-cơ 1:25). Đây không phải là một bộ luật mới được viết trên bảng đá, nhưng là nguyên tắc sống bởi Thánh Linh, được thúc đẩy bởi tình yêu thương, và vâng theo lời dạy của Chúa Giê-xu và các sứ đồ.
1. Luật Yêu Thương Là Trọn Luật Pháp: Chúa Giê-xu tóm tắt toàn bộ luật pháp và lời tiên tri vào hai điều răn lớn: yêu Chúa và yêu người (Ma-thi-ơ 22:37-40). Sứ đồ Phao-lô cũng khẳng định: "Vì ai yêu người, đã trọn luật pháp... Vậy, sự yêu thương là sự làm trọn luật pháp" (Rô-ma 13:8,10). Tình yêu thương chân thật, bắt nguồn từ Đức Chúa Trời, sẽ tự nhiên thể hiện qua những hành vi phù hợp với ý muốn Ngài, vượt trên sự vâng giữ hình thức.
2. Sự Dẫn Dắt Của Thánh Linh: "Vì chưng anh em chẳng thuộc dưới luật pháp, mà thuộc dưới ân điển" (Rô-ma 6:14). Đời sống mới là đời sống "bước đi theo Thánh Linh" (Ga-la-ti 5:16). Thánh Linh ban cho chúng ta năng lực để sống đẹp ý Chúa, và chính Ngài viết luật pháp của Đức Chúa Trời vào lòng chúng ta (Hê-bơ-rơ 8:10; Ê-xê-chi-ên 36:26-27).
3. Giữ Vững Các Nguyên Tắc Đạo Đức Vĩnh Cửu: Trong khi luật nghi lễ và dân sự đã qua đi, các nguyên tắc đạo đức vĩnh cửu phản ánh bản tính Đức Chúa Trời vẫn có giá trị. Chúng ta không giết người, không ngoại tình, không trộm cắp... không phải vì sợ hình phạt từ bộ luật Môi-se, mà vì những điều đó trái với bản tính thánh khiết của Đức Chúa Trời và gây tổn hại cho người khác – nghĩa là trái với tình yêu thương. Chúa Giê-xu và các sứ đồ Tân Ước luôn tái khẳng định các tiêu chuẩn đạo đức này (Rô-ma 13:9; Ê-phê-sô 4:25-28).
VI. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Hằng Ngày
1. Cách Đọc và Học Cựu Ước: Đừng bỏ qua Cựu Ước! Hãy đọc nó để:
- Hiểu biết sâu sắc hơn về Đức Chúa Trời: bản tính thánh khiết, công bình, và thành tín của Ngài.
- Thấy hình bóng về Đấng Christ: Mỗi nghi lễ, mỗi lễ hội, mỗi nhân vật đều chỉ về Ngài.
- Học các bài học thuộc linh: về đức tin, sự vâng phục, hậu quả của tội lỗi.
- Nắm bắt các nguyên tắc đạo đức vĩnh cửu được dạy qua các điều răn và câu chuyện.
2. Phân Biệt Giữa Nguyên Tắc Và Văn Tự: Khi gặp một điều luật Cựu Ước, hãy tự hỏi: Điều này thuộc loại luật nào (đạo đức, nghi lễ, dân sự)? Nguyên tắc vĩnh cửu đằng sau nó là gì? Làm thế nào nguyên tắc đó được thể hiện dưới thời Tân Ước? Ví dụ, luật về hàng rào mái nhà (Phục truyền 22:8) dạy nguyên tắc về trách nhiệm bảo vệ người khác khỏi nguy hiểm do sự bất cẩn của mình.
3. Tránh Hai Thái Cực Nguy Hiểm:
- Chủ Nghĩa Hợp Pháp (Legalism): Tin rằng sự vâng giữ các quy tắc bên ngoài (ăn uống, ngày tháng, lễ nghi) khiến chúng ta được Chúa chấp nhận hơn. Đây là cái "ách" mà các sứ đồ đã cảnh báo.
- Chủ Nghĩa Phóng Túng (Antinomianism): Nghĩ rằng vì đã được ân điển nên chúng ta có thể sống theo ý mình, bất chấp tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời. "Ấy vậy, chúng ta sẽ nói làm sao? Chúng ta phải cứ ở trong tội lỗi, hầu cho ân điển được dư dật chăng? Chẳng hề như vậy!" (Rô-ma 6:1-2).
4. Tập Trung Vào Mối Liên Hệ, Không Phải Sự Tuân Thủ: Đời sống Cơ Đốc không phải là một danh sách kiểm tra (checklist), mà là một mối liên hệ sống động với Chúa Giê-xu Christ. Sự vâng phục của chúng ta là đáp lại tình yêu của Ngài, chứ không phải để kiếm được tình yêu đó. "Ví bằng các ngươi yêu mến ta, thì giữ gìn các điều răn ta" (Giăng 14:15).
Kết Luận
Cơ Đốc nhân không còn sống dưới giao ước luật pháp của Môi-se như một hệ thống để được xưng công bình hoặc duy trì mối tương giao với Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu Christ đã làm trọn luật pháp một lần đủ cả. Chúng ta được cứu bởi ân điển, qua đức tin nơi Ngài. Tuy nhiên, luật pháp Cựu Ước vẫn là Lời Đức Chúa Trời, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị và training trong sự công bình (2 Ti-mô-thê 3:16). Chúng ta giữ các nguyên tắc đạo đức vĩnh cửu của Đức Chúa Trời, không phải bằng sức của xác thịt dưới ách nô lệ của văn tự, nhưng bằng năng lực của Thánh Linh, dưới "luật pháp của Đấng Christ" – luật của sự tự do và tình yêu thương. Hãy bước đi trong Thánh Linh, để tình yêu thương của Đấng Christ thôi thúc chúng ta sống một đời sống thánh khiết, vui mừng và làm vinh hiển Danh Ngài.