Kinh Thánh nói gì về lòng tham lam?

Lòng tham lam, một khuynh hướng căn bản trong bản chất con người sa ngã, không phải là một khái niệm mơ hồ về đạo đức. Trong ánh sáng của Lời Chúa, tham lam được định nghĩa rõ ràng, vạch trần tận gốc rễ, bày tỏ hậu quả thảm khốc và quan trọng nhất, chỉ ra con đường giải phóng qua Đấng Christ. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát đề tài này dưới nhiều góc độ: ngôn ngữ gốc, sự dạy dỗ trực tiếp của Kinh Thánh, các gương mẫu lịch sử, và sự đối lập với đời sống tin kính.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Hebrew), từ thường được dùng để chỉ lòng tham là "חֶמְדָּה" (chemedah), mang nghĩa "sự ham muốn, khao khát, vật đáng ước ao". Trong tiếng Hy Lạp (Greek) của Tân Ước, từ then chốt là "πλεονεξία" (pleonexia), nghĩa đen là "muốn có nhiều hơn", diễn tả lòng tham không biết đủ, sự tham lam vô độ, và thậm chí là lòng hà tiện. Từ này không chỉ nói về hành động, mà còn nói đến trạng thái tâm linh – một sự thờ phượng đối tượng sai lầm.

Sứ đồ Phao-lô, dưới sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, đã đặt lòng tham lam ngang hàng với sự thờ hình tượng: "Vậy hãy giết chết những chi thể của mình ở dưới đất: ấy là sự dâm dục, ô uế, tình dục, lòng ham mê xấu xa, và sự tham lam, tức là hình tượng" (Cô-lô-se 3:5). Đây là một sự mặc khải then chốt. Tham lam là hình tượng vì nó đặt một điều gì đó – tiền bạc, của cải, địa vị, sự thỏa mãn – lên ngôi vị thuộc về một mình Đức Chúa Trời. Nó là sự thờ phượng tạo vật thay vì thờ phượng Đấng Tạo Hóa (Rô-ma 1:25).

Điều răn thứ mười trực tiếp nhắm vào gốc rễ của vấn đề: "Ngươi chớ tham nhà kẻ lân cận ngươi, cũng đừng tham vợ người, hoặc tôi trai tớ gái, hoặc bò, hoặc lừa, hay là vật chi thuộc về kẻ lân cận ngươi" (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:17). Luật pháp không chỉ cấm hành động chiếm đoạt, mà cấm luôn sự ham muốn trong lòng. Chúa Giê-xu đã làm sâu sắc thêm nguyên tắc này trong Bài Giảng Trên Núi: "Các ngươi có nghe lời phán rằng: Ngươi chớ phạm tội tà dâm. Song ta phán cho các ngươi biết: Hễ ai ngó đàn bà mà động tình tham muốn, thì trong lòng đã phạm tội tà dâm với người rồi" (Ma-thi-ơ 5:27-28). Nguyên tắc này áp dụng cho mọi sự tham muốn.

Kinh Thánh không hề nhẹ tay khi cảnh báo về hậu quả của tội lỗi này. Nó được liệt kê nhất quán trong các danh sách tội lỗi nghiêm trọng nhất, bên cạnh tà dâm và giết người (Mác 7:21-22; Rô-ma 1:29; Ê-phê-sô 5:3-5).

1. Hủy Diệt Cá Nhân và Gia Đình: Câu chuyện về A-can trong Giô-suê chương 7 là một minh họa bi thảm. Trước khi tiến đánh thành A-hi, Chúa truyền rằng mọi vật "cấm" (vật hiến tận) phải bị hủy diệt. Nhưng A-can đã tham lam: "Tôi thấy trong của cướp một cái áo choàng Si-nê-a tốt, hai trăm siếc-lơ bạc, và một nén vàng... lòng tôi tham muốn những vật ấy, tôi bèn lấy các vật ấy" (Giô-suê 7:21). Hậu quả? Không chỉ A-can bị ném đá và thiêu, mà cả gia đình ông và toàn thể Y-sơ-ra-ên phải chịu thất bại nhục nhã trước thành A-hi. Lòng tham của một người đã gây họa cho cả cộng đồng.

2. Sa Ngã Các Lãnh Đạo Thuộc Linh: Ghê-đê-ôn, một quan xét vĩ đại, sau chiến thắng đã yêu cầu dân chúng dâng vàng chiến lợi phẩm. Ông làm một cái ê-phót (áo lễ) bằng vàng, và "cả nhà Y-sơ-ra-ên đều hành dâm theo ê-phót đó tại đó; nó trở nên một cái bẫy cho Ghê-đê-ôn và cả nhà người" (Các Quan Xét 8:27). Sự tham lam về vật chất (số vàng lớn) dẫn đến sự thờ hình tượng, kéo theo sự sa ngã của một gia đình và sự băng hoại của cả dân tộc.

3. Dẫn Đến Các Tội Lỗi Khác: Vua A-háp tham muốn vườn nho của Na-bốt. Khi không mua được, sự tham lam đó, được hoàng hậu Giê-sa-bên xúi giục, đã dẫn đến tội làm chứng dối và giết người (1 Các Vua 21). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo: "Căn nguyên của mọi điều ác là sự tham tiền bạc; ấy là vì sự đeo đuổi của nó mà có bao kẻ lìa bỏ đức tin, chuốc lấy nhiều điều đau đớn" (1 Ti-mô-thê 6:10). Lưu ý: không phải "tiền bạc" là căn nguyên, mà là "sự tham tiền bạc" (ἡ φιλαργυρία - hē philargyria) – tức lòng yêu mến tiền bạc, thờ phượng nó.

1. Giu-đa Ích-ca-ri-ốt: Động cơ phản bội Chúa Giê-xu của Giu-đa được Kinh Thánh chỉ rõ: "Người ấy nói vậy, chẳng phải lo cho những kẻ nghèo khó đâu, song vì người vốn là tay trộm cắp, và giữ túi bạc, trộm lấy của người ta bỏ vào" (Giăng 12:6). Lòng tham lam đã ăn sâu và làm mù quáng ông đến nỗi ông sẵn sàng bán Đấng Christ, là Đấng công bình, với giá 30 miếng bạc (Ma-thi-ơ 26:14-16). Sự tham lam đã mở cửa cho Sa-tan vào lòng ông (Lu-ca 22:3), dẫn đến một kết cục đời đời kinh khiếp.

2. A-na-nia và Sa-phi-ra: Trong Hội Thánh đầu tiên đầy dẫy Đức Thánh Linh, hai vợ chồng này đã bán đất và giữ lại một phần tiền, nhưng lại dối trá rằng họ dâng hết. Sứ đồ Phi-e-rơ đã phán: "A-na-nia, sao quỷ Sa-tan đã đầy dẫy lòng ngươi đến nỗi ngươi nói dối cùng Đức Thánh Linh, mà bớt lại một phần giá ruộng?... Ngươi chớ nói dối loài người, mà nói dối Đức Chúa Trời" (Công Vụ 5:3-4). Họ tham lam, nhưng tội lớn hơn là sự dối trá có chủ ý trước mặt Đức Chúa Trời để được tiếng khen. Hậu quả là sự phán xét tức thì và nghiêm khắc.

Phúc Âm không chỉ lên án tội lỗi mà còn ban quyền năng để chiến thắng. Đáp án cho lòng tham lam không phải là cố gắng "ít tham hơn", mà là thay thế tâm trí và lòng yêu mến.

1. Nhận Biết Sự Hài Lòng Thuộc Linh (Contentment): Sứ đồ Phao-lô đã học được bí quyết này: "Tôi đã tập hễ gặp cảnh ngộ nào, cũng thỏa lòng ở vậy. Tôi biết chịu nghèo hèn, cũng biết được dư dật... Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho tôi" (Phi-líp 4:11-13). Trong thư gửi cho Ti-mô-thê, ông viết: "Sự tin kính cùng sự thỏa lòng, ấy là một mối lợi lớn. Vì chúng ta ra đời chẳng đem gì theo, chúng ta qua đời cũng chẳng đem gì đi được. Như vậy, miễn là đủ ăn đủ mặc thì phải thỏa lòng" (1 Ti-mô-thê 6:6-8). Sự hài lòng này bắt nguồn từ mối liên hệ đúng đắn với Chúa, Đấng chu cấp mọi sự cần dùng.

2. Tập Trung Vào Kho Báu Thiên Thượng: Chúa Giê-xu dạy rõ ràng: "Các ngươi đừng chứa của cải ở dưới đất... nhưng phải chứa của cải ở trên trời... Vì của cải ngươi ở đâu, thì lòng ngươi cũng ở đó" (Ma-thi-ơ 6:19-21). Ngài kết luận: "Chớ vì sự sống mà lo đồ ăn uống; cũng đừng vì thân thể mà lo đồ mặc... Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa" (Ma-thi-ơ 6:25, 33). Khi lòng chúng ta hướng về Chúa và vương quốc Ngài, sự tham lam đối với những thứ thế gian sẽ tự nhiên nhạt phai.

3. Thực Hành Lòng Rộng Rãi (Generosity): Đây là phương thuốc thực tiễn trực tiếp chống lại lòng tham. Đức Chúa Trời là Đấng ban cho cách rộng rãi (Gia-cơ 1:5), và Ngài muốn con cái Ngài giống tính Ngài. "Phải nhớ lời Chúa Jêsus đã nói rằng: ‘Cho thì có phước hơn nhận'" (Công Vụ 20:35). Sứ đồ Phao-lô khích lệ: "Mỗi người nên tùy theo lòng mình đã định mà quyên ra, không phải phàn nàn hay vì ép uổng; vì Đức Chúa Trời yêu kẻ thí của cách vui lòng" (2 Cô-rinh-tô 9:7). Hành động cho đi một cách tự nguyện đánh bật quyền lực của sự sở hữu ích kỷ trong lòng chúng ta.

1. Tự Kiểm Tra Lòng Mình (Heart Examination): Thường xuyên hỏi chính mình trước mặt Chúa: "Điều gì đang chi phối sự an toàn, vui thỏa và hy vọng của tôi? Có phải là tài khoản ngân hàng, tài sản, hay chính Chúa?" Hãy cầu xin Chúa, như Đa-vít: "Xin Chúa hãy dò xét tôi, và thử thách tôi; hãy luyện lọc lòng dạ tôi" (Thi Thiên 26:2).

2. Thực Hành Biết Ơn (Gratitude): Lòng biết ơn là kẻ thù của sự tham lam. Mỗi ngày, hãy ghi nhận và cảm tạ Chúa về những ơn phước thuộc linh lẫn vật chất, dù nhỏ nhất. "Hãy cảm tạ ơn Chúa trong mọi hoàn cảnh, vì ý muốn của Đức Chúa Trời trong Đấng Christ Jêsus đối với anh em là như vậy" (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:18).

3. Sống Đơn Giản và Ý Thức (Simple & Intentional Living): Đặt ra các giới hạn cho việc mua sắm và tích lũy. Tập trung vào "có đủ" thay vì "có nhiều hơn". Điều này giải phóng thời gian, năng lượng và tài nguyên để đầu tư vào những điều có giá trị đời đời.

4. Kết Hiệp Và Chịu Trách Nhiệm (Fellowship & Accountability): Chia sẻ cuộc đấu tranh của mình với một anh chị em tin kính trưởng thành và nhờ họ cầu nguyện, nhắc nhở. "Hãy xưng tội cùng nhau, và cầu nguyện cho nhau, hầu cho anh em được lành bệnh" (Gia-cơ 5:16).

5. Đầy Dẫy Đức Thánh Linh (Be Filled with the Spirit): Cuối cùng, chỉ có quyền năng biến đổi của Đức Thánh Linh mới có thể thay đổi bản chất tham lam của chúng ta. "Hãy bước đi theo Thánh Linh, chớ hề làm trọn những điều ưa muốn của xác thịt" (Ga-la-ti 5:16). Một đời sống được Thánh Linh điều khiển sẽ kết quả là "lòng nhân từ" (Ga-la-ti 5:22) – đối lập trực tiếp với lòng tham lam.

Lòng tham lam là một tên cai ngục tàn ác, luôn hứa hẹn sự thỏa mãn nhưng chỉ mang đến sự trống rỗng và sự hủy diệt. Nó là biểu hiện của một tấm lòng chưa tìm thấy sự trọn vẹn nơi Đấng Tạo Hóa. Tin Lành của Chúa Giê-xu Christ loan báo tin mừng giải phóng: Chúng ta không cần phải tìm kiếm sự sống, giá trị hay an ninh trong những thứ phù vân của thế gian, vì tất cả những điều đó đã được đáp ứng một cách trọn vẹn trong Đấng Christ.

Chúa Giê-xu, Đấng giàu có vô cùng, đã trở nên nghèo vì chúng ta, hầu cho bởi sự nghèo của Ngài, chúng ta trở nên giàu có (2 Cô-rinh-tô 8:9). Sự giàu có thật – sự tha tội, sự sống đời đời, mối tương giao với Đức Chúa Trời, và hy vọng về trời mới đất mới – là món quà nhưng không cho những ai tin nhận Ngài. Khi chúng ta thật sự nhận biết và kinh nghiệm sự giàu có thuộc linh này, lòng tham lam thế tục sẽ mất đi sức mạnh. Thay vào đó, chúng ta được tự do để sống một đời sống hài lòng, rộng rãi và tập trung vào vinh quang Đức Chúa Trời.

Hãy để Lời Chúa trong Hê-bơ-rơ 13:5 là phương châm cho chúng ta: "Đừng tham tiền; hãy lấy điều mình có làm đủ rồi, vì chính Đức Chúa Trời có phán rằng: Ta sẽ chẳng lìa ngươi đâu, chẳng bỏ ngươi đâu." Sự hiện diện và lời hứa của chính Đức Chúa Trời là kho báu lớn nhất và là sự bảo đảm cho lòng chúng ta.