Câu Chuyện Của Cựu Ước
Khi mở trang đầu tiên của Kinh Thánh, chúng ta bước vào một câu chuyện vĩ đại, không phải là một tập hợp các câu chuyện đạo đức rời rạc hay các quy tắc luật pháp khô khan, mà là một câu chuyện cứu chuộc có chủ đích, xuyên suốt và hướng về một đỉnh cao duy nhất: Chúa Cứu Thế Giê-xu. Cựu Ước (39 sách) là phần đầu không thể tách rời của câu chuyện đó. Nó là nền tảng, là lời hứa, là bóng hình và là sự chuẩn bị cho sự hiện đến của Đấng Mê-si. Câu chuyện của Cựu Ước có thể được tóm lược là câu chuyện về sự lựa chọn, giao ước và sự chuẩn bị của Đức Chúa Trời để giải quyết vấn đề tội lỗi của nhân loại qua một dân tộc và cuối cùng là qua một Người.
I. Khởi Đầu: Sáng Thế, Sa Ngã và Lời Hứa Đầu Tiên (Sáng-thế Ký 1-11)
Câu chuyện mở ra với Đức Chúa Trời Toàn Năng (Elohim - אֱלֹהִים), Đấng Tạo Hóa, dựng nên trời đất từ hư không (Sáng-thế Ký 1:1). Đỉnh cao của công trình sáng tạo là con người, được dựng nên theo hình ảnh Ngài (Sáng 1:27). Tuy nhiên, sự sa ngã nhanh chóng xảy ra. A-đam và Ê-va phạm tội, phá vỡ mối tương giao với Đức Chúa Trời (Sáng 3). Hậu quả là sự chết, đau đớn và sự hư hoại lan tràn khắp thế gian, đỉnh điểm là trận Đại Hồng Thủh (Sáng 6-9).
Trong cảnh tượng u ám đó, tia sáng đầu tiên của ân điển và lời hứa cứu rỗi xuất hiện ngay trong Sáng-thế Ký 3:15. Đức Chúa Trời phán với con rắn (Sa-tan): "Ta sẽ làm cho mày cùng người nữ, dòng dõi mày cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mày, còn mày sẽ cắn gót chân người." Đây được xem là Proto-Evangelium (Tin Lành đầu tiên), loan báo trước về cuộc chiến và chiến thắng sau cùng của dòng dõi người nữ (Đấng Mê-si) trên Sa-tan. Toàn bộ câu chuyện Cựu Ước từ đây bắt đầu tìm kiếm và làm sáng tỏ "dòng dõi người nữ" này.
II. Sự Kêu Gọi và Giao Ước với Áp-ra-ham: Lời Hứa về Một Dân Tộc và Phước Hạnh (Sáng-thế Ký 12-50)
Từ giữa các dân tộc thờ lạy hình tượng, Đức Chúa Trời kêu gọi một người: Áp-ram. Sáng-thế Ký 12:1-3 ghi lại lời hứa trọng tâm: "Ta sẽ làm cho ngươi nên một dân lớn; ta sẽ ban phước cho ngươi... và các chi tộc nơi thế gian sẽ nhờ ngươi mà được phước." Lời hứa này có ba phương diện chính: 1) Một dòng dõi (dân tộc), 2) Một xứ sở (đất), và 3) Một phước hạnh cho muôn dân.
Giao ước này được xác lập và làm chắc chắn qua nghi lễ cắt bì (Sáng 17) và được lặp lại với Y-sác và Gia-cốp. Câu chuyện của các tổ phụ (Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp, Giô-sép) cho thấy sự thành tín của Đức Chúa Trời trong việc gìn giữ dòng dõi đã hứa, ngay cả khi họ còn yếu đuối và sai lầm. Gia-cốp được đổi tên thành Y-sơ-ra-ên (Sáng 32:28), và 12 con trai ông trở thành nguồn gốc của 12 chi phái Y-sơ-ra-ên. Cựu Ước từ đây tập trung vào dân Y-sơ-ra-ên như là phương tiện Đức Chúa Trời dùng để thực hiện kế hoạch cứu rỗi của Ngài.
III. Xuất Ê-díp-tô, Luật Pháp và Sự Thánh Khiết: Hình Thành Một Dân Tộc Giao Ước (Xuất Ê-díp-tô Ký, Lê-vi Ký, Dân-số Ký, Phục-truyền Luật-lệ Ký)
Sau nhiều thế kỷ làm nô lệ tại Ai Cập, Đức Chúa Trời nhớ lại giao ước của Ngài (Xuất Ê-díp-tô 2:24). Qua Môi-se, Ngài giải cứu dân Ngài bằng quyền năng siêu nhiên, thiết lập họ thành một quốc gia và ban cho họ Luật Pháp tại núi Si-na-i. Mục đích của Luật Pháp (Torah - תּוֹרָה) là nhiều mặt:
- Định hình căn tính: Phân biệt Y-sơ-ra-ên với các dân ngoại như một dân tộc thánh thuộc về Đức Giê-hô-va (Xuất 19:5-6).
- Bày tỏ ý muốn thánh khiết của Đức Chúa Trời: Luật pháp là tấm gương cho thấy sự thánh khiết tuyệt đối của Đức Chúa Trời (Lê-vi 19:2) và tình trạng tội lỗi của con người (Rô-ma 3:20).
- Chỉ dẫn về sự thờ phượng: Thiết lập hệ thống tế lễ, đền tạm, và chức tế lễ, tất cả đều là hình bóng (types) về sự hy sinh chuộc tội trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ (Hê-bơ-rơ 9-10).
- Dạy dỗ về sự cứu rỗi bởi đức tin: Ngay trong Cựu Ước, sự xưng công bình đến bởi đức tin, như trường hợp Áp-ra-ham (Sáng 15:6), còn hệ thống tế lễ là phương cách Đức Chúa Trời ban cho để tạm thời che đậy tội lỗi (Lê-vi 17:11).
Sách Phục-truyền Luật-lệ Ký nhắc lại luật pháp cho thế hệ mới, nhấn mạnh đến sự yêu mến và trung tín với Đức Chúa Trời (Phục-truyền 6:4-5 - Shema).
IV. Thời Kỳ Quan Xét và Vương Quốc: Vòng Lặp của Tội Lỗi, Ăn Năn và Sự Giải Cứu
Sau khi chiếm lấy Đất Hứa dưới sự lãnh đạo của Giô-suê, Y-sơ-ra-ên bước vào thời kỳ các Quan Xét. Sách Các Quan Xét mô tả một chu kỳ bi thảm lặp đi lặp lại: Y-sơ-ra-ên phạm tội > bị các dân ngoại áp bức > kêu cầu Đức Giê-hô-va > Ngài dấy lên một vị quan xét để giải cứu > có hòa bình > rồi lại phạm tội. Chu kỳ này cho thấy tấm lòng bội nghịch của con người và sự thương xót liên tục của Đức Chúa Trời.
Dân Y-sơ-ra-ên đòi một vua để giống các dân tộc khác (1 Sa-mu-ên 8). Đức Chúa Trời ban cho họ Sau-lơ, rồi Đa-vít. Giao ước với Đa-vít (2 Sa-mu-ên 7) là một bước ngoặt quan trọng khác. Đức Chúa Trời hứa với Đa-vít rằng dòng dõi người sẽ được lập nên một vương quốc đời đời, và ngôi nước người sẽ được vững lập mãi mãi. Lời hứa này thu hẹp "dòng dõi người nữ" và "dòng dõi Áp-ra-ham" vào dòng dõi vua Đa-vít, từ đó sẽ ra đời một Vua đời đời - Đấng Mê-si (Mêsia - מָשִׁיחַ nghĩa là "Đấng được xức dầu"). Vương quốc thịnh vượng dưới thời Sa-lô-môn rồi suy tàn và chia cắt thành Y-sơ-ra-ên (phía Bắc) và Giu-đa (phía Nam). Cả hai vương quốc đều sa vào tội thờ hình tượng và bất công.
V. Tiên Tri, Lưu Đày và Sự Phục Hồi: Sự Phán Xét và Lời Hứa Mới
Đức Chúa Trời sai các tiên tri (như Ê-sai, Giê-rê-mi, Ê-xê-chi-ên) đến để kêu gọi dân sự ăn năn và cảnh báo về sự phán xét sắp đến nếu họ không quay lại. Tuy nhiên, họ không nghe. Kết quả là vương quốc phía Bắc (Y-sơ-ra-ên) bị A-si-ri lưu đày (722 TCN), và vương quốc phía Nam (Giu-đa) bị Ba-by-lôn lưu đày (586 TCN). Đây là sự phán xét công bình của Đức Chúa Trời vì sự bội giao ước.
Nhưng sứ điệp của các tiên tri không chỉ có sự phán xét. Trong cảnh lưu đày, họ loan báo lời hứa về sự phục hồi. Đức Chúa Trời sẽ đem một phần dân sót trở về (như trong sách E-xơ-ra và Nê-hê-mi). Quan trọng hơn, các tiên tri bắt đầu nói nhiều hơn về một Giao Ước Mới và một Đấng Mê-si sẽ đến. Chẳng hạn:
- Ê-sai 53: Mô tả chi tiết về "Người Đầy Tớ Chịu Khốn" sẽ gánh tội lỗi của dân Ngài, bị thương vì sự phạm pháp của chúng ta.
- Giê-rê-mi 31:31-34: Tiên tri về một Giao Ước Mới, không còn viết trên bảng đá nhưng trên lòng người.
- Ê-xê-chi-ên 36:26-27: Hứa ban lòng mới và Thần Linh mới.
- Mi-chê 5:2: Chỉ rõ nơi sinh của Đấng Mê-si: Bết-lê-hem.
- Đa-ni-ên 9: Nói về "bảy mươi tuần lễ", một lời tiên tri về thời điểm Đấng Mê-si sẽ đến và bị trừ đi.
Các sách này hướng sự chờ đợi của dân sót về phía trước, vượt qua sự phục hồi chính trị tạm thời, đến một sự cứu chuộc thuộc linh trọn vẹn.
VI. Các Sách Văn Thơ & Khôn Ngoan: Tiếng Lòng của Dân Giao Ước
Các sách như Gióp, Thi-thiên, Châm-ngôn, Truyền-đạo, Nhã-ca bổ sung chiều sâu cho câu chuyện. Chúng cho thấy đức tin của dân sự Đức Chúa Trời đối diện với sự đau khổ (Gióp), niềm vui, nỗi sợ hãi, sự thờ phượng và khát khao thuộc linh (Thi-thiên), sự khôn ngoan cho đời sống thực tế (Châm-ngôn), sự tìm kiếm ý nghĩa dưới mặt trời (Truyền-đạo) và vẻ đẹp của tình yêu (Nhã-ca, cũng thường được hiểu là hình bóng về tình yêu giữa Đấng Christ và Hội Thánh).
VII. Kết Thúc Mở và Sự Chờ Đợi: Lời Hứa Về Một Tiếng Nói Vĩ Đại Hơn
Cựu Ước kết thúc (với Ma-la-chi) với lời hứa về sự đến của tiên tri Ê-li (Ma-la-chi 4:5-6) và một sự chờ đợi. Dân sự trở về từ chốn lưu đày, có đền thờ, nhưng không có vua, không có nước độc lập thật sự, và quan trọng nhất, không có sự hiện diện vinh hiển của Đức Giê-hô-va trong đền thờ như xưa (Ê-xê-chi-ên 10). Họ giữ luật pháp cách hình thức nhưng lòng thì xa cách. Toàn bộ câu chuyện Cựu Ước dẫn đến một câu hỏi cấp bách: Lời hứa về dòng dõi người nữ, dòng dõi Áp-ra-ham, dòng dõi Đa-vít, Người Đầy Tớ Chịu Khốn, Đấng Mê-si, và Giao Ước Mới... khi nào sẽ được ứng nghiệm? Ai sẽ là Đấng đó? Bầu không khí chung của thời kỳ giữa hai giao ước là sự trông đợi (Lu-ca 2:25, 38).
Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Hôm Nay
1. Hiểu Biết Đầy Đủ về Phúc Âm: Câu chuyện Cựu Ước cho chúng ta thấy "căn bệnh" tội lỗi nghiêm trọng đến mức nào (cần đến cả một lịch sử dài chuẩn bị để chữa trị) và tình yêu, sự kiên nhẫn, sự thành tín vô biên của Đức Chúa Trời. Phúc âm trong Tân Ước trở nên phong phú và sâu sắc hơn khi đặt trên nền tảng này.
2. Học Biết Bản Tính Đức Chúa Trời: Qua cách Ngài đối xử với Y-sơ-ra-ên, chúng ta thấy Ngài vừa thánh khiết và công bình (phán xét tội lỗi), vừa nhân từ và hay thương xót (luôn dành một dân sót, giữ lời hứa).
3. Sống Trong Giao Ước Mới với Lòng Biết Ơn: Chúng ta thấy sự vất vả của con người dưới giao ước cũ (dựa trên sự vâng phục). Điều này làm chúng ta càng thêm biết ơn vì được sống dưới Giao Ước Mới trong huyết của Chúa Giê-xu (Lu-ca 22:20), dựa trên sự thành tín của Ngài, không phải của chúng ta.
4. Nuôi Dưỡng Niềm Hy Vọng và Sự Trông Đợi: Dân Chúa trong Cựu Ước trông đợi Đấng Mê-si đến lần thứ nhất. Chúng ta ngày nay, biết Ngài đã đến, đang trông đợi Ngài tái lâm để hoàn tất mọi lời hứa về vương quốc vĩnh cửu. Cựu Ước củng cố niềm tin rằng Đức Chúa Trời sẽ làm trọn mọi lời hứa của Ngài.
5. Nhìn Thấy Chúa Giê-xu Trong Mọi Phần: Chúa Giê-xu phán: "Các ngươi hãy xem trong Kinh Luật... ấy là về ta mà có chép đó" (Giăng 5:39). Ngài là A-đam thứ hai (1 Cô-rinh-tô 15:45), là Con Chiên Vượt Qua (1 Cô-rinh-tô 5:7), là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm (Hê-bơ-rơ 4:14), là Vua thuộc dòng Đa-vít (Khải-huyền 22:16), là Người Đầy Tớ Chịu Khốn của Ê-sai 53. Cả Cựu Ước đều hướng về Ngài.
Kết Luận
Câu chuyện của Cựu Ước là câu chuyện về sự thành tín của Đức Chúa Trời giữa sự bất trung của con người. Nó là câu chuyện về một Đức Chúa Trời thánh khiết, công bình, nhưng cũng đầy lòng thương xót và ân điển, Đấng đã khởi xướng và kiên trì theo đuổi một kế hoạch cứu chuộc để đem phước hạnh lại cho muôn dân. Nó không phải là câu chuyện riêng của một dân tộc, mà là phần mở đầu của câu chuyện cứu rỗi cho cả nhân loại. Khi đọc Cựu Ước với con mắt của đức tin, chúng ta thấy bóng dáng của Chúa Cứu Thế Giê-xu ở khắp mọi nơi, và chúng ta càng thêm kinh ngạc, thờ phượng và tin cậy Đấng đã nói: "Vì ta là Đức Giê-hô-va, ta không hề thay đổi" (Ma-la-chi 3:6), và Đấng đã làm ứng nghiệm mọi lời hứa trong Con Ngài là Giê-xu Christ.