Kinh Thánh nói gì về sự say mê?

Trong hành trình đức tin, Cơ Đốc nhân thường xuyên đối diện với câu hỏi về nơi để đặt để tình yêu, năng lực và sự tập trung của mình. Khái niệm “say mê” mang trong nó một sự mâu thuẫn thú vị: nó vừa có thể là động lực thánh khiết thúc đẩy chúng ta đến gần Đức Chúa Trời, vừa có thể là cạm bẫy nguy hiểm kéo linh hồn ta vào vòng xoáy của tội lỗi. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát Kinh Thánh để làm sáng tỏ bản chất hai mặt của sự say mê, từ đó giúp chúng ta định hướng và thanh lọc mọi sự đam mê trong đời sống theo ý muốn của Chúa.

Để hiểu sâu sắc, chúng ta cần trở về với nguyên ngữ. Trong Cựu Ước, từ Hê-bơ-rơ thường được dùng để diễn tả sự say mê, khao khát mãnh liệt là “אָהַב” (’āhab), nghĩa là “yêu”, nhưng ở cường độ rất cao, gắn liền với hành động và sự gắn bó. Điều răn lớn nhất trong Phục truyền 6:5 sử dụng từ này: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết sức yêu (’āhab) kính Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi.” Sự “yêu” ở đây không thuần cảm xúc, mà là một sự say mê toàn diện, chiếm hữu toàn bộ con người.

Trong Tân Ước, từ Hy Lạp “ἐπιθυμέω” (epithymeō) thường xuất hiện, có nghĩa là “khao khát, ước muốn mãnh liệt, thèm muốn”. Từ này tự nó trung tính, nhưng được định tính bởi đối tượng mà nó hướng đến. Chúa Giê-xu phán trong Lu-ca 22:15: “Ta rất ước ao (epithymeō) ăn lễ Vượt Qua nầy với các ngươi trước khi Ta chịu đau đớn.” Đây là sự khao khát thánh. Ngược lại, trong Rô-ma 7:7, Phao-lô nói về điều răn “chớ tham muốn” cũng dùng từ này, chỉ về sự khao khát tội lỗi (“Ngươi chớ tham muốn (epithymeō).”). Một từ quan trọng khác là “ζῆλος” (zēlos) – nhiệt thành, sốt sắng, có thể là sốt sắng cho Chúa (Rô-ma 10:2) hoặc sự ghen tị tai hại (Gia-cơ 3:14, 16).

Kinh Thánh không chỉ cho phép, mà còn truyền lệnh chúng ta phải say mê một Đối Tượng tối cao.

1. Say Mê Chính Đức Chúa Trời: Như đã đề cập, đây là điều răn trọng nhất (Phục truyền 6:5, Mác 12:30). Thi thiên 42:1-2 mô tả tuyệt đẹp tâm thế này: “Đức Chúa Trời ôi! linh hồn tôi mong mỏi Chúa, như con nai cái khát khao khe nước. Linh hồn tôi khát khao Đức Chúa Trời, là Đức Chúa Trời hằng sống.” Từ “khát khao” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là “תַּעֲרֹג” (ta‘ărōg), diễn tả tiếng kêu rên van vì sự khao khát. Đây là sự say mê xuất phát từ nhận biết Ngài là nguồn sống duy nhất.

2. Say Mê Lời Chúa: Sự say mê Chúa thể hiện cụ thể qua say mê Lời Ngài. Gióp tuyên bố: “Tôi trọng các lời của miệng Chúa hơn đồ ăn cần dùng của tôi.” (Gióp 23:12). Thi thiên 119 là một bản tình ca dài say mê về luật pháp, giềng mối, và lời chứng của Đức Chúa Trời. Tác giả kêu lên: “Tôi mở miệng ra háo hức, Vì tôi ước ao các điều răn của Chúa.” (Thi thiên 119:131).

3. Say Mê Vinh Quang Chúa Và Sự Cứu Rỗi Của Người Khác: Sứ đồ Phao-lô là tấm gương sống động. Ngài nói về mối quan tâm mãnh liệt của mình cho dân Y-sơ-ra-ên: “Trong lòng tôi có sự buồn bã lớn và nỗi đau đớn chẳng thôi… vì anh em tôi, bà con tôi theo phần xác.” (Rô-ma 9:2-3). Sự “sốt sắng” (zēlos) của ngài cho Hội thánh là rõ ràng (2 Cô-rinh-tô 11:2).

Đây là mặt tối của sự say mê, khi đối tượng của lòng khao khát không phải là Đấng Tạo Hóa mà là những thứ thuộc về thế gian và bản ngã.

1. Say Mê Của Cải Và Sự Giàu Có: Chúa Giê-xu cảnh báo rõ ràng: “Các ngươi không có thể làm tôi Đức Chúa Trời lại làm tôi Ma-môn nữa.” (Ma-thi-ơ 6:24). Sứ đồ Phao-lô gọi lòng tham tiền bạc là “cội rễ mọi điều ác” (1 Ti-mô-thê 6:10). Câu chuyện người giàu có ngu ngốc (Lu-ca 12:16-21) và Giu-đa Ích-ca-ri-ốt (Giăng 12:6) là những minh họa bi thảm cho sự say mê này.

2. Say Mê Sự Khoái Lạc, Danh Vọng Và Quyền Lực: Sách Truyền đạo mô tả việc vua Sa-lô-môn đắm chìm trong mọi thú vui (Truyền đạo 2:1-11) và kết luận đó là “hư không”. Giăng căn dặn: “Chớ yêu thế gian, cũng đừng yêu các vật ở thế gian nữa… vì mọi sự trong thế gian, như sự tham muốn của xác thịt, sự tham muốn của mắt, và sự kiêu ngạo của đời, đều chẳng từ Cha mà đến, nhưng từ thế gian mà ra.” (1 Giăng 2:15-16). Hai từ “tham muốn” ở đây đều là epithymia (danh từ của epithymeō).

3. Sự Say Mê Trở Thành Thần Tượng: Khi một điều gì đó (dù tốt đẹp như công việc, gia đình, sự nghiệp) chiếm vị trí tối cao của Đức Chúa Trời trong lòng ta, nó trở thành thần tượng. Phao-lô cảnh báo về sự tham lam như là “hình tượng” (Cô-lô-se 3:5). Ê-xê-chi-ên 14:3 mô tả những kẻ “đem những thần tượng mình vào trong lòng”.

Làm sao để biết sự say mê của mình là từ Chúa hay từ xác thịt? Dưới đây là một số tiêu chí Kinh Thánh:

• Đối tượng: Say mê lành mạnh hướng về Chúa, vinh quang Ngài và ích lợi của người khác (1 Cô-rinh-tô 10:31). Say mê tội lỗi hướng về bản thân, sự thỏa mãn cá nhân.
• Kết quả: Say mê Chúa đem lại sự bình an, vui mừng, nhơn từ (Ga-la-ti 5:22-23). Say mê xác thịt sinh ra “các việc của xác thịt” như gian dâm, thù oán, tranh đố (Ga-la-ti 5:19-21).
• Tính chất: Say mê thánh khiết có thể được kiểm soát bởi Đức Thánh Linh và Lời Chúa (tự chủ). Say mê tội lỗi thường dẫn đến sự nô lệ, mất kiểm soát (Rô-ma 6:16; 2 Phi-e-rơ 2:19).
• Sự thỏa lấp: Say mê Chúa càng được thỏa lấp càng đem lại sự thỏa nguyện sâu xa và bền vững (Giăng 4:14). Say mê thế gian chỉ tạo ra cơn khát lớn hơn, luôn đòi hỏi nhiều hơn (Truyền đạo 5:10).

1. Kiểm Tra Lòng Mình Cách Thường Xuyên: Hãy tự hỏi: “Điều gì chiếm nhiều suy nghĩ, thời gian, năng lượng và tài chính của tôi nhất?” Hãy cầu xin Chúa dò xét lòng mình như lời cầu nguyện trong Thi thiên 139:23-24.

2. Nuôi Dưỡng Sự Say Mê Lành Mạnh Qua Các Kỷ Luật Thuộc Linh:

• Tắm mình trong Lời Chúa: Sự say mê được hình thành bởi những gì ta liên tục tiếp nhận. “Xin Chúa hãy mở mắt tôi, để tôi thấy sự lạ lùng trong luật pháp của Chúa.” (Thi thiên 119:18).
• Cầu Nguyện Khẩn Thiết: Hãy cầu xin Chúa ban cho mình một tấm lòng say mê Ngài, như lời Chúa hứa sẽ ban Thánh Linh cho những ai cầu xin (Lu-ca 11:13).
• Thông Công Với Những Người Có Lòng Sốt Sắng: Sự say mê có tính lây lan. Hãy ở gần những người “đốt cháy” vì Chúa (Rô-ma 12:11).

3. Dâng Mọi Say Mê Lên Cho Chúa: Ngay cả những đam mê tự nhiên (nghệ thuật, thể thao, học thuật) cũng có thể được “thánh hóa” khi chúng ta dâng chúng lên cho Chúa, sử dụng chúng trong phạm vi Ngài cho phép, và vì mục đích làm sáng danh Ngài. Hãy làm “hết lòng, như làm cho Chúa, chớ không phải cho người ta” (Cô-lô-se 3:23).

4. Nhận Biết Và Cắt Đứt Những Say Mê Gây Nô Lệ: Khi nhận ra một đam mê nào đó đang kiểm soát mình thay vì Đức Thánh Linh, cần có hành động quyết liệt. Chúa Giê-xu dạy: “Nếu tay ngươi làm cho ngươi phạm tội, hãy chặt nó đi… Nếu mắt ngươi làm cho ngươi phạm tội, hãy móc nó đi.” (Mác 9:43, 47). Đây là nguyên tắc cắt bỏ triệt để những gì dẫn mình vào tội lỗi, dù nó quý giá.

Kinh Thánh cho thấy Đức Chúa Trời không tạo dựng nên chúng ta như những con người thờ ơ, lãnh đạm. Ngài ban cho chúng ta khả năng yêu thương, khao khát và say mê mãnh liệt. Vấn đề then chốt không phải là có hay không có sự say mê, mà là đối tượng của sự say mê ấy là ai. Tội lỗi không phải là có những ước muốn quá lớn, mà là có những ước muốn quá nhỏ – bằng lòng với những thứ tầm thường thay vì say mê chính Đấng Tạo Hóa.

Ước mong mỗi chúng ta, qua sự soi dẫn của Lời Chúa và quyền năng của Đức Thánh Linh, có thể nói như Phao-lô: “Tôi đã bị định cho sự chết vì cớ Đấng Christ, hầu cho tôi được hưởng sự sống của Đức Chúa Trời trong Ngài.” (2 Cô-rinh-tô 4:12 - diễn ý). Hãy để ngọn lửa say mê trong lòng chúng ta luôn cháy sáng và hướng về Ngài, trở thành nhiên liệu cho một đời sống thờ phượng, phục vụ và yêu thương. Hãy dâng lên Chúa lời cầu nguyện: “Lạy Chúa, xin đốt lên trong con ngọn lửa say mê Chúa, và xin dùng ngọn lửa ấy để thiêu đốt mọi sự say mê nào trong con không đẹp ý Ngài.”