Hồi giáo Maliki là gì?

Là những Cơ Đốc nhân sống trong một thế giới đa dạng về văn hóa và tôn giáo, việc hiểu biết về các tín ngưỡng khác không chỉ mở rộng tri thức mà còn trang bị cho chúng ta sự khôn ngoan để sống và chia sẻ Phúc Âm cách hiệu quả. Trong bối cảnh đó, Hồi giáo Maliki nổi lên như một trong bốn trường phái luật học (Madhhab) chính của Hồi giáo Sunni, có ảnh hưởng sâu rộng. Bài viết nghiên cứu này sẽ tìm hiểu về trường phái Maliki, đặt nó trong thế đối chiếu với những chân lý nền tảng của Kinh Thánh, và rút ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân.

Trường phái Maliki (tiếng Ả Rập: المذهب المالكي) được đặt tên theo người sáng lập, Imam Malik ibn Anas (711-795 SCN), sống tại Medina (Ả Rập Saudi ngày nay). Ông là tác giả của bộ luật nổi tiếng "Al-Muwatta" (The Smoothed Path), một trong những tuyển tập luật lệ và truyền thống (Hadith) sớm nhất và được tôn trọng nhất. Khác với một số trường phái khác thiên về lý trí suy diễn, trường phái Maliki được biết đến với phương pháp luận (Usul al-Fiqh) đặc trưng, dựa trên:

• Kinh Qur'an: Nguồn luật tối thượng.
• Sunna (Truyền thống của Nhà tiên tri Muhammad): Thông qua các Hadith.
• Ijma' (Sự đồng thuận của các học giả Medina): Đây là điểm nhấn đặc biệt. Imam Malik coi trọng tập quán và thực hành chung của cư dân Medina, vì ông tin rằng thành phố này đã kế thừa và bảo tồn truyền thống nguyên thủy nhất của Nhà tiên tri.
• Qiyas (Phép loại suy, suy luận tương tự): Áp dụng có chọn lọc.
• Al-Masalih al-Mursalah (Lợi ích công cộng): Và Urf (Tập quán địa phương): Đây là hai yếu tố nổi bật, cho phép luật pháp linh hoạt hơn để phù hợp với hoàn cảnh và phúc lợi của cộng đồng.

Trường phái Maliki phổ biến rộng rãi ở Bắc và Tây Phi (như Nigeria, Mali, Senegal, Morocco, Algeria, Tunisia), Ai Cập (một phần), Sudan, và một số vùng vùng Vịnh Ba Tư. Tính linh hoạt và chú trọng tập quán địa phương giúp nó dễ dàng hòa nhập với các cấu trúc xã hội bộ lạc truyền thống tại châu Phi.

Khi nghiên cứu bất kỳ hệ thống tôn giáo hay luật lệ nào, Lời Đức Chúa Trời là thước đo chân lý tối hậu (Thi-thiên 119:105). Từ góc nhìn Kinh Thánh, chúng ta có thể xem xét một số khía cạnh then chốt:

1. Bản Chất Của Luật Pháp và Sự Công Bình: Trường phái Maliki, như phần lớn Hồi giáo, xoay quanh việc tuân giữ một bộ luật chi tiết (Sharia) để đạt được sự công bình trước mặt Đấng Tạo Hóa. Điều này mời gọi chúng ta suy ngẫm về mục đích thật sự của luật pháp Đức Chúa Trời. Kinh Thánh dạy rằng Luật Pháp (Torah) được ban cho để bày tỏ tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời và phơi bày tội lỗi của con người, chứ không phải để trở thành phương tiện cứu rỗi.
"Vì chẳng có một người nào bởi việc làm theo luật pháp mà sẽ được xưng công bình trước mặt Ngài, vì luật pháp cho người ta biết tội lỗi." (Rô-ma 3:20). Tiếng Hy Lạp cho "luật pháp" ở đây là nomos, chỉ về toàn bộ hệ thống điều răn. Sứ đồ Phao-lô giải thích rằng chức năng của nomos như một "thầy giáo" (paidagogos) dẫn chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Sự công bình thật không đến từ sự tuân giữ hoàn hảo một bộ luật (điều không tội nhân nào làm được - Rô-ma 3:23), mà đến từ một nguồn khác.

2. Con Đường Cứu Rỗi: Công Việc Hay Ân Điển? Điểm khác biệt căn bản và quan trọng nhất nằm ở sự hiểu biết về con đường cứu rỗi. Hồi giáo nói chung, kể cả trường phái Maliki, nhấn mạnh vào việc cân bằng giữa công đức và tội lỗi của một người trong Ngày Phán Xét. Cứu rỗi phần lớn phụ thuộc vào việc làm tuân theo luật lệ và lòng thương xót của Allah.
Ngược lại, Tin Lành của Chúa Giê-xu Christ tuyên bố một sự đảo ngược triệt để:
"Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." (Ê-phê-sô 2:8-9). Từ "ân điển" trong tiếng Hy Lạp là charis, mang nghĩa ân huệ nhưng không, là món quà mà người nhận không xứng đáng. Cứu rỗi là charis thuần túy từ Đức Chúa Trời, được tiếp nhận bởi pistis (đức tin) nơi công lao của Chúa Giê-xu Christ, chứ không phải bởi erga nomou (các việc làm của luật pháp) (Rô-ma 3:28). Đấng Christ đã hoàn thành luật pháp thay cho chúng ta (Ma-thi-ơ 5:17) và gánh chịu hình phạt tội lỗi của chúng ta trên thập tự giá, trở thành của lễ chuộc tội trọn vẹn.
"Ngài đã vì tội lỗi chúng ta chịu chết, và đã sống lại vì sự xưng công bình của chúng ta." (Rô-ma 4:25). Đây là "Tin Lành" (euangelion - tin tức tốt lành) cốt lõi: sự cứu rỗi đã được hoàn tất, được ban cho, và được bảo đảm bởi Chúa Giê-xu Christ.

3. Vị Trí Của Chúa Giê-xu Christ: Trong thần học Hồi giáo, Chúa Giê-xu (Isa) được tôn kính như một nhà tiên tri vĩ đại, được sinh ra bởi nữ đồng trinh, nhưng không phải là Con Đức Chúa Trời và không chịu đóng đinh trên thập tự giá. Sự phủ nhận thần tính và sự chết chuộc tội của Đấng Christ là sự khác biệt không thể hòa giải với đức tin Cơ Đốc.
Kinh Thánh long trọng tuyên bố: "Vì chưng có một Đức Chúa Trời, và một Đấng Trung bão giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ, là người." (1 Ti-mô-thê 2:5). Danh xưng "Christ" là chữ Hy Lạp cho Mashiach (Đấng Mê-si) trong tiếng Hê-bơ-rơ, có nghĩa "Đấng được xức dầu". Ngài không chỉ là một tiên tri, mà là Đấng Mê-si được hứa ban, là Ngôi Lời (Logos) trở nên xác thịt (Giăng 1:1, 14). Sứ đồ Giăng cảnh báo: "Ai là kẻ nói dối, há chẳng phải kẻ chối Đức Chúa Jêsus là Đấng Christ sao? Ấy đó là Kẻ địch lại Đấng Christ, tức là kẻ chối Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con." (1 Giăng 2:22). Việc tin nhận Chúa Giê-xu Christ là Con Đức Chúa Trời và là Cứu Chúa duy nhất là nền tảng của đức tin chúng ta (Giăng 3:16, 14:6).

Hiểu biết về trường phái Maliki không chỉ là kiến thức, mà phải dẫn đến sự khôn ngoan trong cách cư xử và làm chứng.

1. Phát Triển Tình Yêu Thương và Sự Cầu Nguyện: Thay vì định kiến hay sợ hãi, chúng ta được kêu gọi cầu nguyện cho hàng triệu người theo trường phái Maliki, đặc biệt ở châu Phi, để họ nhận biết Chúa Giê-xu. "Hãy cầu nguyện cho những người có quyền trên mình... vì Đức Chúa Trời, là Cứu Chúa chúng ta, muốn cho mọi người được cứu rỗi và hiểu biết lẽ thật." (1 Ti-mô-thê 2:1-4, tóm ý). Hãy cầu nguyện với tình yêu thương (agape) thật sự, là tình yêu hy sinh bắt nguồn từ Đức Chúa Trời (1 Giăng 4:7-8).

2. Sống Đời Sống Tin Kính và Lương Thiện: Trong các xã hội theo trường phái Maliki, đời sống đạo đức và lương thiện của Cơ Đốc nhân là một chứng cớ mạnh mẽ. Hãy để họ thấy "việc lành" của chúng ta (là kết quả của Thánh Linh - Ga-la-ti 5:22-23) và ngợi khen Cha trên trời (Ma-thi-ơ 5:16). Sự trung thực, yêu thương vợ chồng (Ê-phê-sô 5:22-33), chăm sóc con cái, và lòng hiếu khách có thể mở ra những cánh cửa đối thoại.

3. Sẵn Sàng Làm Chứng Với Sự Hiểu Biết và Khiêm Nhường: Khi có cơ hội đối thoại, hãy tập trung vào Chúa Giê-xu Christ và Phúc Âm. Thay vì tranh luận về luật lệ hay tiểu tiết, hãy chia sẻ câu chuyện cá nhân về việc Chúa Giê-xu đã biến đổi đời sống bạn thế nào. Sử dụng Kinh Thánh cách khôn ngoan. Có thể bắt đầu từ những nhân vật được cả hai tôn giáo công nhận như Áp-ra-ham. Hãy giải thích rằng Áp-ra-ham được xưng công bình bởi đức tin (Sáng-thế Ký 15:6, Rô-ma 4:3), chứ không phải bởi việc làm. Luôn giữ thái độ "với lòng nhu mì, kính sợ, có lương tâm trong sách" (1 Phi-e-rơ 3:15-16).

4. Hiểu và Tôn Trọng Văn Hóa: Hiểu rằng tập quán địa phương (Urf) rất quan trọng trong trường phái Maliki có thể giúp chúng ta nhạy bén về văn hóa. Có thể tìm hiểu những giá trị văn hóa tích cực (như tôn trọng người lớn tuổi, lòng hiếu khách) để kết nối, đồng thời phân biệt rõ ràng giữa văn hóa và chân lý Phúc Âm.

5. Giữ Vững Lập Trường Trong Tình Yêu Thương: Chúng ta phải luôn kiên định với chân lý rằng chỉ có một Đức Chúa Trời chân thật và một Đấng Trung Bảo (1 Ti-mô-thê 2:5), và ơn cứu rỗi chỉ có trong Danh Chúa Giê-xu (Công vụ 4:12). Sự kiên định này không có nghĩa là khinh khi hay công kích, nhưng là yêu thương đủ để chia sẻ con đường duy nhất dẫn đến sự sống đời đời.

Việc nghiên cứu trường phái Maliki cho thấy sự phức tạp và ảnh hưởng của Hồi giáo. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta nhìn nhận nó qua lăng kính của Lời Chúa. Chúng ta thấy một hệ thống luật lệ nghiêm ngặt tìm kiếm sự công bình, nhưng đồng thời thấy rõ hơn bao giờ hết vẻ đẹp siêu việt của Phúc Âm: Đức Chúa Trời đã làm điều mà luật pháp không thể làm được (Rô-ma 8:3). Ngài đã sai chính Con Ngài, Chúa Giê-xu Christ, đến để gánh tội và ban sự sống đời đời cho bất cứ ai tin.

Kiến thức này thôi thúc chúng ta không ngừng biết ơn về ân điển mà chúng ta đã lãnh nhận, sống thánh khiết để làm sáng Danh Chúa, và sốt sắng cầu nguyện, yêu thương, và sẵn sàng chia sẻ Hy Vọng thật mà chúng ta có trong Chúa Giê-xu cho mọi dân tộc, bao gồm cả những anh chị em đang theo trường phái Maliki.

"Vì Đức Chúa Trời yêu thương thế gian, đến nỗi đã ban Con một của Ngài, hầu cho hễ ai tin Con ấy không bị hư mất mà được sự sống đời đời." (Giăng 3:16).